leserinnlegg-grunnloven-og-retten-til-fiske.html.xml

Leserinnlegg: Grunnloven og retten til fiske Vuodoláhka ja riektá guollitjit Tre litt ulike grunnlovsforslag er fremmet om at marine ressurser eies av fellesskapet i Norge. Gålmmå iesjgeŋgalágásj vuodoláhkaoajvvadusá li åvdedum jut ieme merraluohko gulluji Vuona aktisasjvuohtaj. Skrevet av sametingspresident Vibeke Larsen. Sámedikkepresidenta Vibeke Larsena baktu. Det er interessant å registrere hvor mange representanter på Stortinget som er opptatt av å få grunnlovsfestet at de marine ressursene ikke er en privat rett for den som er tildelt kvoter, selv om regjering og Storting gjennom mange år med ordninger med omsettelige kvoter har latt det utvikle seg en praksis som utvisker forskjellen mellom offentlig tildeling og privat rett. Miellagiddevasj la vuojnnet gå nav moadda ájrrasa Stuorradikken berusti vuodoláhkaj åttjudimes merraluohko ij la priváhta riektá sunji guhti la kvåvtåjt vattedum, juska ráddidus ja Stuorradigge måttijt jagijt almulasj årnigij vuobddemkvåvtåj baktu li dibddám dáhpe åvddånahttet mij gádot sieradusáv almulasj juogadime ja priváhta riektá gaskan. Alle de grunnlovsforslagene som fremmes bygger på havressurslova § 2 hvor heter at: «Dei viltlevande marine ressursane ligg til fellesskapet i Noreg». Gájkka vuodoláhkaoajvvadusá ma åvdeduvvi li vuododam merraluohkkolágan § 2 gånnå javladuvvá: «Ieme merraluohko gulluji Vuona aktisasjvuohtaj». I lovmerknaden til denne bestemmelsen heter det at: «Dette fellesskapet vert utgjort av både det samiske folket, det norske folket og alle andre innbyggjarar i Noreg». Láhkatsuojggidusán dán mærrádussaj javladuvvá: «Dán aktisasjvuohtaj gulluji sáme álmmuk, dáttja álmmuk ja aj gájkka ietjá Vuona viesáda». Det er altså slik at det i loven følger at det samiske folk er med å utgjøre det fellesskapet som de marine ressursene tilhører. Nappu la nav, lága milta la sáme álmmuk siegen dahkamin dav aktisasjvuodav gejda merraluohko gulluji. En slik fanebestemmelse har likevel liten verdi når det ellers i lovgivingen ikke sikres en rett for samene til å fiske. Dakkir «slávggámærrádus» ij la bárep árvvon gå ietján lágajn ij nanostuhteduvá riektá sámijda guollitjit. I praksis er det opp til statlige myndigheter å beslutte hvilke tilgang samene har til fiske som del av sitt livsgrunnlag. Praktihkalattjat stáhta oajválattja mierredi man láhkáj sáme galggi bessat guollit viessomuhán oassen. Stortinget lot en historisk mulighet gå fra seg til å sikre samene retten til fiske når lovforslaget om endringer i fiskerilovgivingen som oppfølging av finnmarksloven og Kystfiskeutvalgets utredning ble behandlet i 2012. Stuorradikkes njahpárij histåvrålasj máhttelisvuohta nanostuhtátjit sámij riektáv guollitjit dalloj gå láhkaoajvvadus rievddadimijda guolástuslágajn tjuovvusin finnmárkolágav ja Merragáddenammadusá tjielggidusáv ma giehtadaláduvvin 2012. Det er fastslått at staten Norge er etablert på territoriet til to folk – nordmenn og samer. Tjuottjodum la, Vuona stáhtta la ásaduvvam guovte álmmuga ednamij nali – dáttja ja sábmelattja. Når det samiske folk er med å eier de marine ressursene må dette nødvendigvis medføre at det samiske folk i lov sikres en tilgang og rett til disse ressursene. Gå sáme álmmuk la siegen æjggumin merraluohkojt de diedon dat buktá sáme álmmugij lága baktu oaggiduvvá ávkkit ja riektáv dájda luohkojda. For majoriteten kan dette virke selvsagt. Ieneplåhkuj máhttá liehket diehttelisvuohtan. Erfaringen er dessverre at dette ikke har vært eller er tilfellet for oss samer. Luodjomláhkáj åtsådallama vuosedi dat ij la agev sæmmi láhkáj midjij sámijda. En grunnlovsendring må derfor følges opp med en endring i havressurslova som fastslår at samene på grunnlag av sin langvarige bruk har rett til fiske. Vuodoláhkarievddadime tjuovvolibmen hæhttu danen liehket rievddadibme merraluohkkolágan mij tjuottjot jut sámijn guhkesájggásasj adnema diehti li riektá guollitjit. Det engasjementet så mange stortingsrepresentanter fra flere partier viser for å grunnlovsfeste fellesskapets eierskap til fiske håper jeg også gir seg det utslag at det samiske folks rett til fiske blir sikret i lov. Berustibme moatte stuorradiggeájrrasis iesjgeŋga belludagás vuosedi vuodoláhkaj åttjudittjat aktisasjvuoda æjgov guollitjit doajvov adjáj vuojnnu dajna lágijn vaj sáme álmmuga riektá guollitjit nanostuhteduvvá lágajn.