opplaering.html.xml

Opplæring / Forsiden - Sametinget Åhpadus / Sámedigge - Sametinget Opplæring Åhpadus Den samiske befolkningen skal ha kunnskap, kompetanse og ferdigheter som kreves for å utvikle samiske samfunn. Sáme álmmugin galggá liehket gájbbeduvvam diehto, máhtudahka ja tjehpudahka sáme sebrudagáv åvddånahtátjit. Dette betyr at den samiske befolkningen har reel rett til opplæring i og på samisk. Dát sihtá javllat sámijn li almma rievtesvuoda åhpadussaj sámegiellaj ja sámegielan. Dette vil gi samiske barn og unge en sterk samisk identitet og tilknytning til samisk språk og kultur. Dát vaddá sáme mánájda ja nuorajda nanos iesjdåbdov ja tjadnusit sáme giellaj ja kultuvrraj. All høyere utdanning og forskning skal også ivareta det samiske perspektivet. Gájkka alep åhpadusá ja dutkama galggi sáme vuojnov bærrájgåhtset. Ansvarlig politiker Politihkalasj åvdåsvásstediddje Grunnskole og VGS Vuodoskåvlå ja joarkkaskåvlå Forskning og høyere utdanning Dutkam ja alep åhpadus Voksenopplæring Ållessjattukåhpadus Læremidler Oahpponævo Arbeidet mot mobbing Sárnnom givsedime vuosstij Sametinget arbeider for Sámedigge barggá Å sikre gode rammevilkår for samisk barnehage, grunnopplæring, høyere utdanning og forskning gjennom dialog med sentrale, regionale og lokale myndigheter og andre aktuelle aktører Nannit buorreålgoldisævtojt sáme mánájgárdijda, vuodoåhpadussaj, alep åhpadussaj ja dutkamij guovdásj, guovloj ja bájkálasj oajválattjaj ja ietjá aktøraj ságastallamij baktu. At samiske barn og unge har en sterk identitet og tilknytning til samisk språk, kultur og samfunnsliv Sáme mánájn ja nuorajn le nanos iesjdåbddo ja tjadnusa sáme giellaj, kultuvrraj ja sebrudakiellemij. At den samiske befolkningen har en reel l rett til kvalitativ god opplæring i og på samisk Sáme álmmugin le almma rievtesvuoda buorre åhpadussaj sámegiellaj ja sámegielajn. All høyere utdanning og forskning ivaretar det samiske perspektivet Gájkka alep åhpadusá ja dutkama galggi sáme vuojnov bærrájgåhtset. Bakgrunn Duogásj Sametinget arbeider på ulike måter for å nå disse målsettingene. Sámedigge barggá moatte láhkáj dájt ulmijt jåvsåtjit. Vi samarbeider med sentrale myndigheter og gir informasjon og veiledning om samiskopplæring. Miján le aktisasjbarggo guovdásj oajválattjaj ja diedojt juohkep ja bagádallap sámeåhpadusá birra. Vi gir tilskudd og stipend, forvalter læremiddelproduksjonen, utarbeider læreplaner og sikrer rammebetingelser for grunnopplæringen, høyere utdanning og forskning. Mij ruhtadoarjjagijt ja stipendajt juollodip, oahpponævvobuvtadimev háldadip, oahppoplánajt dahkap ja vuodoåhpadusá alep åhpadusá ja dutkama ålgoldisævtojt nannip. Rettigheter Rievtesvuoda Opplæringsloven kapittel 6 inneholder bestemmelser om opplæring i samisk i grunnskole (§ 6-2) og videregående skole (§ 6-3). Åhpaduslága 6 kapihttalin li mærrádusá ma gulluji sáme åhpadussaj vuodoskåvlån (§ 6-2) ja joarkkaskåvlån (§ 6-3). Med samisk menes nord,- sør og lulesamisk. Nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiella. En elev har derfor en lovfestet, individuell rett til opplæring i faget samisk både på barnetrinnet, ungdomstrinnet og videregående skole, uansett hvor de bor i landet. Ájnegis oahppen le danen láhkamierredum ájnegis rievtesvuohta sámegiella fága åhpadussaj mánáj-, nuoraj ja joarkkaskåvlån, berustahtek gånnå rijkan årru. Elevene velger selv hvilket av de tre samiske språkene de ønsker opplæring i. Oahppe iesj vállji makkár sámegielav sihtá oahppat. Etter opplæringslovens § 6-2 har elever i grunnskolealder som bor i et samisk distrikt rett til opplæring i og på samisk. Åhpaduslága § 6-2 milta le oahppijn vuodoskåvlå álldarin gudi årru sáme guovlojn rievtesvuohta åhpadussaj sámegielan ja sámegiellaj. Med dette menes at elevene har rett til opplæring på samisk også i andre fag, altså at undervisningen foregår på samisk. Dát sihtá javllat oahppijn le rievtesvuohta åhpadussaj sámegiellaj ietjá fágajn aj, jut åhpadus sámegiellaj galggá. Utenfor forvaltningsområdet har samer rett til opplæring på samisk dersom minst 10 elever ønsker det, og så lenge disse utgjør en gruppe på 6 elever. Háldadusguovlo ålggolin le sámijn rievtesvuohta sámegiellaj åhpadusáv oadtjot jus binnemusát 10 oahppe dáv sihti, ja nav guhkev gå dá juohkusijn li 6 oahppe. Kommunen kan vedta å legge opplæringen på samisk til en eller flere skoler i kommunen. Suohkan máhttá biedjat åhpadusáv avta jali moatte skåvllåj suohkanin. Det er kommunene som bestemmer hvilken skole et slikt tilbud skal kunne gis på. Suohkana li da ma mierredi makkár skåvlåjn dákkár fálaldagá máhtti liehket. Skoleeier har det overordnede ansvar for at elevenes rettigheter til samisk opplæring blir oppfylt. Skåvllåæjgádin le badjásasj åvdåsvásstádus vaj oahppij rievtesvuoda sáme åhpadussaj dievdeduvvi. Opplæringslovens § 6-3 omhandler elever i videregående opplæring. Åhpaduslága § 6-3 sisadno le joarkkaskåvlå åhpadus. Samiske elever har en individuell rett til opplæring i samisk språk i den videregående skolen. Sáme oahppijn le ájnegis rievtesvuoda åhpadussaj sámegielan joarkkaskåvlån. For videregående opplæring kan departementet gi forskrifter om at visse skoler skal tilby opplæring i eller på samisk eller i særskilte samiske fag. Joarkkaskåvlå åhpadussaj máhttá departemænnta vaddet láhkatjállusijt jut muhtem skåvlå galggi fállat åhpadusáv sámegielan jali sámegiellaj, ja sierra fágajn. Etter forskrift til opplæringsloven § 7-1, så har elevene rett til alternativ opplæringsform så lenge opplæringen ikke kan gis av egne lærere. Åhpaduslága § 7-1 láhkatjállusa milta le oahppijn rievtesvuohta sierra åhpadimvuogijda nav guhkás jus skåvlå ietjas åhpadiddje e máhte dáv vaddet. I praksis betyr slik alternativ opplæringsform fjernundervisning, intensivundervisning eller leirskoleopphold. Dábegis láhkáj de sihtá dát sierra åhpadimvuohke javllat guhkásåhpadus, intensijva åhpadus jali læjrraskåvlå åhpadus. Grunnskolen og videregående skoler over hele Norge er etter opplæringslovens § 6-4 pålagt å gi opplæring om det samiske folk, om samisk språk, kultur og samfunnsliv. Vuodoskåvlå ja joarkkaskåvlå åbbå Vuonan li åhpaduslága § 6-4 milta biejadallam åhpadusáv sámeálmmuga, sáme gielaj, kultuvra ja sebrudakiellema birra vattátjit. Elever ved friskoler har ingen rett til opplæring i samisk språk. Oahppijn friddjaskåvlåjn ælla makkárak rievtesvuoda sámegiela åhpadussaj. Samiske elever på friskoler må søke særskilt om opplæring i samisk. Sáme oahppe friddjaskåvlåjn hæhttuji sierra sámegiela åhpadusáv åhtsåt. Det er opp til skolen om de tilbyr samiskundervisning til sine elever. Skåvlå ietjas duogen le jus sáme åhpadusáv fálli ietjasa oahppijda. Fakta om Opplæring Diedo Åhpadus Sametinget vedtar, innenfor rammer satt av Kirke- og undervisningsdepartementet, læreplaner i samisk språk for grunnskolen og videregående samt for duodji, reindriftsfag og andre særskilte samiske fag for videregående opplæring. Sámedigge mierret, Máhttodepartementa ævtoj sissŋelin, oahppoplánajt sámegielan vuodo- ja joarkkaskåvlåjda ja duodjefáhkaj, boatsojsujttofáhkaj ja sierra sáme fágajda joarkkaåhpadusájn. Forskrifter om læreplaner etter §2-3 og §3-4 skal gi pålegg om opplæring om samer, deres språk og samfunnsliv i tilknytning de ulike fagområder. Oahppoplánaj njuolgadustjállaga §2-3 ja §3-4 baktu biejaduvvá sámij birra, ja sijá giela ja sebrudakiellema birra åhpaduvvat duon dán fágaj baktu. Innenfor rammer fastsatt Kirke- og undervisningsdepartementet har Sametinget myndighet til å gi forskrifter om innholdet i slik opplæring. Máhtto- ja åhpadusdepartementa ævtoj sissŋelin le Sámedikken fábmudahka njuolgadustjállagijt aktan sisanojn vaddet dákkár åhpadibmáj. Sametinget skal konsulteres i alle utdanningssaker som berører samiske interesser. Sámedigge galggá konsulteriduvvat juohkka åhpadusássjij ma sámij berustimijda guosski. Ovttas.no - Samiske læringsressurser på nett Ovttas.no - Sáme oahppamnævo nehtan Vi har samlet bilder, bøker, filmer, lyd, læringsmateriell og digitale ressurser for å gjøre det lettere for deg å være lærer på samiske skoler. Mij lip tjoaggám gåvåjt, girjijt, filmajt, jienajt, oahppamnævojt ja digitála ressursajt mij giehpet bargov dunji sáme åhpadiddjen. I tillegg finner du artikler om samiske tema og pedagogiske tips. Máhta aj gávnnat artihkkalijt sáme ássjij birra ja pedagogalasj bagádallamijt.