A.   LOKI AND SVAÐILFARI

Þat var snimma í ǫndverða bygð goðanna, þá er goðin
hǫfðu sett Miðgarð ok gǫrt Valhǫ́ll, þá kom þar smiðr
nǫkkurr ok bauð at gøra þeim borg á þrim misserum svá
góða at trú ok ørugg væri fyrir bergrisum ok hrímþursum,
þótt þeir kœmi inn um Miðgarð; en hann mælti sér þat til 
kaups, at hann skyldi eignask Freyju, ok hafa vildi hann sól
ok mána. Þá gengu Æsirnir á tal ok réðu ráðum sínum, ok
var þat kaup gǫrt við smiðinn, at hann skyldi eignask þat er
hann mælti til, ef hann fengi gǫrt borgina á einum vetri; en
hinn fyrsta sumarsdag, ef nǫkkurr hlutr væri ógǫrr at 
borginni, þá skyldi hann af kaupinu, ok skyldi hann af
engum manni lið þiggja til verksins. En er þeir sǫgðu
honum þessa kosti, þá beiddisk hann at þeir skyldu lofa at
hann hefði lið af hesti sínum, er Svaðilfari hét; en því réð
Loki, er þat var til lagt við hann. 
Hann tók til hinn fyrsta vetrardag at gøra borgina, en of
nætr dró hann til grjót á hestinum; en þat þótti Ásunum
mikit undr, hversu stór bjǫrg sá hestr dró, ok hálfu meira
þrekvirki gørði hestrinn en smiðrinn.   En at kaupi þeira
váru sterk vitni ok mǫrg sœri, fyrir því at jǫtnum þótti ekki 
tryggt at vera með Ásum griðalaust, ef Þórr kvæmi heim; en
þá var hann farinn í austrveg at berja trǫll.   En er á leið
vetrinn, þá sóttisk mjǫk borgargørðin, ok var hon svá há ok
sterk at eigi mátti á þat leita.   En þá er þrír dagar váru til
sumars, þá var komit mjǫk at borghliði. Þá settusk goðjn á 
dómstóla sína ok leituðu ráða ok spurði hverr annan hverr
því hefði ráðit, at gipta Freyju í Jǫtunheima eða spilla loptinu
ok himninum svá, at taka þaðan sól ok tungl ok gefa jǫtnum;
en þat kom ásamt með ǫllum, at þessu myndi ráðit hafa sá er
flestu illu ræðr, Loki Laufeyjarson, ok kváðu hann verðan 
ills dauða, ef eigi hitti hann ráð til, at smiðrinn væri af





kaupinu, ok veittu Loka atgǫngu. En er hann varð hræddr,
þá svarði hann eiða at hann skyldi svá til haga at smiðrinn
væri af kaupinu, hvat sem hann kostaði til.
     Ok hit sama kveld, er smiðrinn ók út eptir grjótinu með
hestinn Svaðilfara, þá hljóp ór skógi nǫkkurum merr ok at
hestinum ok hrein við. En er hestrinn kendi hvat hrossi
þetta var, þá œddisk hann ok sleit sundr reipin ok hljóp til
merarinnar, en hon undan til skógar ok smiðrínn eptir ok
 vill taka hestinn, en þessi hross hlaupa alla nótt, ok dvelsk
smíðin þá nótt. Ok eptir um daginn varð ekki svá smíðat
sem fyrr hafði orðit. Ok þá er smiðrinn sér at eigi mun lokit
verða verkinu, þá fœrisk smiðrinn í jǫtunmóð. En er Æsirnir
sá þat til víss, at þar var bergrisi kominn, þá varð eigi þyrmt
 eiðunum, ok kǫlluðu þeir á Þór, ok jafnskjótt kom hann, ok
því næst fór á lopt hamarrinn Mjǫllnir. Galt hann þá
smíðarkaupit, ok eigi sól eða tungl; heldr synjaði hann
honum at byggva í Jǫtunheimum ok laust þat it fyrsta hǫgg,
er haussinn brotnaði í smán mola, ok sendi hann niðr undir
 Niflheim.
En Loki hafði þá ferð haft til Svaðilfara at nǫkkuru síðar
bar hann fyl. Þat var grátt ok hafði átta fœtr, ok er sá hestr
beztr með goðum ok mǫnnum.

B.   FREY AND SKÍRNIR

Þat var einn dag at Freyr hafði gengit í Hliðskjálf ok sá
 of heima alla; en er hann leit í norðrætt, þá sá hann á einum
bœ mikit hús ok fagrt, ok til þess húss gekk kona; ok er hon
tók upp hǫndunum ok lauk hurð fyrir sér, þá lýsti af hǫndum
hennar bæði í lopt ok á lǫg ok allir heimar birtusk af henni.
Ok svá hefndi honum þat mikillæti, er hann hafði sezk í þat it
 helga sæti, at hann gekk í braut fullr af harmi.  Ok er hann
kom heim,  mælti hann ekki; ekki svaf hann,  ekki  drakk
hann; engi þorði at krefja hann málsins.





Þá lét Njǫrðr kalla til sín Skírni, skósvein Freys, ok bað
hann ganga til Freys ok beiða hann orða ok spyrja hverjum
hann væri svá reiðr at hann mælti ekki við menn.   En 
Skírnir lézk ganga mundu ok eigi fúss, ok kvað illra svara
vera ván af honum.   En er hann kom til Freys, þá spurði
hann hví Freyr var svá hnipinn ok mælti ekki við menn. Þá
svarar Freyr ok sagði at hann hafði sét konu fagra, ok fyrir
hennar sakar var hann svá harmfullr at eigi myndi hann lengi 
lifa, ef hann skyldi eigi ná henni -- 'ok nú skaltu fara ok biðja
hennar mér til handa ok hafa hana hingat, hvárt er faðir
hennar vill eða eigi; skal ek þat vel launa þér.'  Þá svarar
Skírnir svá, at hann skal fara sendiferð, en Freyr skal fá
honum sverð sitt; þat var svá gott at sjálft vásk; en Freyr 
lét eigi þat til skorta ok gaf honum sverðit.
Þá fór Skírnir ok bað honum konunnar ok fekk heit hennar,
ok níu nóttum síðar skyldi hon þar koma er Barrey heitir,
ok ganga þá at brullaupinu með Frey.   En er Skírnir sagði
Frey sitt ørendi, þá kvað hann þetta: 

'Lǫng es nótt,     lǫng es ǫnnur,
hvé mega ek þreyja þrjár?
Opt mér mánaðr     minni þótti
en sjá hálf hýnótt.'

Þessi sǫk var til, er Freyr var svá vápnlauss, er hann 
barðisk við Belja, ok drap hann með hjartarhorni.

C.   SKAÐI'S MARRIAGE

Skaði, dóttir Þjaza jǫtuns, tók hjálm ok brynju ok ǫll
hervápn ok ferr til Asgarðs at hefna fǫður síns. En Æsir
buðu henni sætt ok yfirbœtr at hon skal kjósa sér mann af
Ásum ok kjósa at fótum ok sjá ekki fleira af. Þá sá hon 
eins manns fœtr forkunnar fagra, ok mælti: 'Þenna kýs ek,
fátt mun ljótt á Baldri.' En þat var Njǫrðr ór Nóatúnum.
Skaði vildi hafa bústað þann er átt hafði faðir hennar, þat





er á fjǫllum nǫkkurum þar sem heitir Þrymheimr, en Njǫrðr
 vill vera nær sæ. Þau sættusk á þat, at þau skyldu vera níu
nætr í Þrymheimi, en þá aðrar níu at Nóatúnum.   En er
Njǫrðr kom aptr til Nóatúna af fjallinu, þá kvað hann þetta:
'Leið erumk fjǫll,     vaska lengi á,
nætr einar níu;
	ulfa þytr     þóttumk illr vesa
hjá sǫngvi svana.'
Þá kvað Skaði þetta:
'Sofa né mákat     sævar beðjum á
fugls jarmi fyrir;
	sá mik vekr     es af víði kømr,
morgin hverjan már.'
Þá fór Skaði upp á fjall ok bygði í Þrymheimi; ok ferr hon
mjǫk á skíðum ok með boga ok skýtr dýr. Hon heitir
ǫndurgoð eða ǫndurdís.

D.   ÞÓR AND ÚTGARÐA-LOKI

    Þat er upphaf þessa máls, at Ǫku-Þórr fór með hafra sína
ok reið, ok með honum sá Áss er Loki heitir. Koma þeir at
kveldi til eins bónda ok fá þar náttstað. En um kveldit tók
Þórr hafra sína ok skar báða; eptir þat váru þeir flegnir ok
bornir til ketils. En er soðit var, þá settisk Þórr til náttverðar
 ok þeir lagsmenn. Þórr bauð til matar með sér bóndanum
ok konu hans ok bǫrnum þeira; sonr bónda hét Þjálfi, en
Rǫskva dóttir. Þá lagði Þórr hafrstǫkurnar útar frá eldinum,
ok mælti at bóndinn ok heimamenn hans skyldu kasta á
hafrstǫkurnar beinunum. Þjálfi, sonr bónda, helt á lærlegg
 hafrsins ok spretti á knífi sínum ok braut til mergjar.
Þórr dvalðisk þar of nóttina; en í óttu fyrir dag stóð hann
upp ok klæddi sik, tók hamarinn Mjǫllni ok brá upp ok vígði




1.123-156        Þór and Útgarða-Loki	9

hafrstǫkurnar.   Stóðu þá upp hafrarnir, ok var þá annarr
haltr eptra fœti. Þat fann Þórr, ok talði at bóndinn eða hans
hjón mundi eigi skynsamliga hafa farit með beinum hafrsins; 
kennir hann at brotinn var lærleggrinn.   Eigi þarf langt frá
því at segja: vita megu þat allir, hversu hræddr bóndinn
mundi vera, er hann sá at Þórr lét síga brýnnar ofan fyrir
augun; en þat er hann sá augnanna, þá hugðisk hann falla
mundu fyrir sjóninni einni samt.   Hann herði hendrnar at 
hamarskaptinu svá at hvítnuðu knúarnir.  En bóndinn gørði
sem ván var ok ǫll hjónin, kǫlluðu ákafliga, báðu sér friðar,
buðu at fyrir kvæmi alt þat er þau áttu. En er hann sá hræzlu
þeira, þá gekk af honum móðrinn ok sefaðisk hann, ok tók
af þeim í sætt bǫrn þeira, Þjálfa ok Rǫsku, ok gørðusk þau 
þá skyldir þjónustumenn hans, ok fylgja þau honum jafnan
síðan.
Lét hann þar eptir hafra, ok byrjaði ferðina austr í
Jǫtunheima ok alt til hafsins, ok þá fór hann út yfir hafit þat
it djúpa. En er hann kom til lands, þá gekk hann upp, ok 
með honum Loki ok Þjálfi ok Rǫskva. Þá er þau hǫfðu
lítla hríð gengit, varð fyrir þeim mǫrk stór. Gengu þau þann
dag allan til myrkrs. Þjálfi var allra manna fóthvatastr; hann
bar kýl Þórs, en til vista var eigi gott. Þá er myrkt var orðit,
leituðu þeir sér til náttstaðar ok fundu fyrir sér skála nǫkkurn 
mjǫk mikinn; váru dyrr á enda ok jafnbreiðar skálanum.
Þar leituðu þeir sér náttbóls. En of miðja nótt varð land-
skjálpti mikill, gekk jǫrðin undir þeim skykkjum, ok skalf
húsit. Þá stóð Þórr upp ok hét á lagsmenn sína; ok
leituðusk fyrir, ok fundu afhús til hœgri handar í miðjum 
skálanum ok gengu þannig. Settisk Þórr í dyrnar, en ǫnnur
þau váru innar frá honum, ok váru þau hrædd, en Þórr helt
hamarskaptinu ok hugði at verja sik. Þá heyrðu þau ym
mikinn ok gný.
En er kom at dagan, þá gekk Þórr út ok sér hvar lá maðr 
skamt frá honum í skóginum, ok var sá eigi lítill.   Hann





svaf ok hraut sterkliga.   Þá þóttisk Þórr skilja hvat látum
verit hafði of nóttina.   Hann spennir sik megingjǫrðum ok
óx honum ásmegin; en í því bili vaknar sá maðr, stóð upp
 skjótt.  En þá er sagt at Þór varð bilt einu sinni at slá hann
með hamrinum, ok spurði hann at nafni; en sá nefndisk
Skrýmir,   'en   eigi   þarf   ek',   sagði   hann,   'at   spyrja   þik
at nafni; kenni ek at þú ert Asa-Þórr.   En hvárt hefir þú
dregit á braut hanzka minn?'   Seildisk þá Skrýmir til, ok tók
 upp hanzka sinn; sér Þórr þá at þat hafði hann haft fyrir
skála um nóttina, en afhúsit, þat var þumlungrinn hanzkans.
Skrýmir spurði ef Þórr vildi hafa fǫruneyti hans, en Þórr játti
því. Þá tók Skrýmir ok leysti nestbagga sinn ok bjósk til at
eta dagverð, en Þórr í ǫðrum stað ok hans félagar.   Skrýmir
 bauð þá at þeir legði mǫtuneyti sitt, en Þórr játti því.  Þá
batt Skrýmir nest þeira alt í einn bagga ok lagði á bak sér;
hann gekk fyrir of daginn ok steig heldr stórum, en síðan at
kveldi leitaði  Skrýmir þeim náttstaðar undir eik nǫkkurri
mikilli. Þá mælti Skrýmir til Þórs at hann vill leggjask niðr
 at sofa, 'en þér takið nestbaggann ok búið til náttverðar yðr.'
Því næst sofnar Skrýmir ok hraut fast, en Þórr tók nest-
baggann ok skal leysa.   En svá er at segja sem ótrúligt mun
þykkja, at engan knút fekk hann leyst, ok engan álarendann
hreyft svá at þá væri lausari en áðr.  Ok er hann sér at þetta
 verk má eigi nýtask, þá varð hann reiðr, greip þá hamarinn
Mjǫllni tveim hǫndum ok steig fram ǫðrum fœti at, þar er
Skrýmir lá, ok lýstr í hǫfuð honum; en Skrýmir vaknar ok
spyrr hvárt laufsblað nǫkkut felli í hǫfuð honum, eða hvárt
þeir hefði þá matazk ok sé búnir til rekkna.  Þórr segir at
 þeir munu þá sofa ganga.   Ganga þau þá undir aðra eik.
Er þat þér satt at segja, at ekki var þá óttalaust at sofa.  En
at miðri nótt, þá heyrir Þórr at Skrýmir hrýtr svá at dunar í
skóginum.   Þá stendr hann upp ok gengr til hans, reiðir
hamarinn títt ok hart ok lýstr ofan í miðjan hvirfil honum;
 hann kennir at hamarsmuðrinn søkkr djúpt í hǫfuðit.   En í





því bili vaknar Skrýmir ok mælti: 'Hvat er nú? Fell akarn
nǫkkut í hǫfuð mér? Eða hvat er títt um þik, Þórr?' En
Þórr gekk aptr skyndiliga ok svarar at hann var þá nývaknaðr,
sagði at þá var mið nótt ok enn væri mál at sofa.
Þá hugsaði Þórr þat, ef hann kvæmi svá í fœri at slá hann 
it þriðja hǫgg, at aldri skyldi hann sjá sik síðan; liggr nú ok
gætir ef Skrýmir sofnaði fast.  Ok lítlu fyrir dagan þá heyrir
hann at Skrýmir mun sofnat hafa; stendr þá upp ok hleypr
at honum, reiðir þá hamarinn af ǫllu afli ok lýstr á þunnvang-
ann þann er upp vissi; søkkr þá hamarrinn upp at skaptinu. 
En Skrýmir settisk upp ok strauk of vangann ok mælti:
'Hvárt munu fuglar nǫkkurir sitja í trénu yfir mér?   Mik
grunaði, er ek vaknaða, at tros nǫkkut af kvistunum felli
í hǫfuð mér.  Hvárt vakir þú, Þórr?  Mál mun vera upp at
standa ok klæðask.   En ekki eigu þér nú langa leið fram til 
borgarinnar er kǫlluð er Útgarðr.  Heyrt hefi ek at þér hafið
kvisat í milli yðvar at ek væra ekki lítill maðr vexti, en sjá
skulu þér þar stœrri menn, er þér komið í Útgarð.  Nú mun
ek ráða yðr heilræði: láti þér eigi stórliga yfir yðr, ekki munu
hirðmenn  Útgarða-Loka  vel  þola  þvílíkum  kǫgursveinum 
kǫpuryrði.   En at ǫðrum kosti hverfið aptr, ok þann ætla
ek yðr betra af at taka.   En ef þér vilið fram fara, þá stefni
þér í austr.   En ek á nú norðr leið til fjalía þessa er nú
munu þér sjá mega.'
Tekr Skrýmir nestbaggann ok kastar á bak sér ok snýr 
þvers á braut í skóginn frá þeim, ok er þess eigi getit, at
Æsirnir bæði þá heila hittask.
Þórr snýr fram á leið ok þeir félagar ok gengr framan til
miðs dags. Þá sá þeir borg standa á vǫllum nǫkkurum ok
settu hnakkann á bak sér aptr áðr þeir fengu sét yfir upp; 
ganga til borgarinnar, ok var grind fyrir borghliðinu ok lokin
aptr. Þórr gekk á grindina ok fekk eigi upp lokit, en er þeir
þreyttu at komask í borgina, þá smugu þeir milli spalanna
ok kómu svá inn. Sá þá hǫll mikla ok gengu þannig. Var





 hurðin opin; þá gengu þeir inn ok sá þar marga menn
á tvá bekki ok flesta œrit stóra. Því næst koma þeir fyrir
konunginn Útgarða-Loka ok kvǫddu hann; en hann leit
seint til þeira ok glotti við tǫnn ok mælti: 'Seint er um
langan veg at spyrja tíðenda, eða er annan veg en ek hygg, at
 þessi sveinstauli sé Ǫku-Þórr?  En meiri muntu vera en mér
lízk þú.   Eða hvat íþrótta er þat er þér félagar þykkizk vera
við búnir?   Engi skal hér vera með oss, sá er eigi kunni
nǫkkurs konar list eða kunnandi um fram flesta menn.'
Þá segir sá er síðast gekk, er Loki heitir: 'Kann ek þá
 íþrótt, er ek em albúinn at reyna, at engi er hér sá inni er
skjótara skal eta mat sinn en ek."
Þá svarar Útgarða-Loki: 'Íþrótt er þat, ef þú efnir, ok
freista skal þá þessar íþróttar.' Kallaði útar á bekkinn at sá
er Logi heitir skal ganga á gólf fram ok freista sín í móti
 Loka. Þá var tekit trog eitt ok borit inn á hallargólfit ok
fyllt af slátri. Settisk Loki at ǫðrum enda, en Logi at ǫðrum,
ok át hvárr tveggja sem tíðast ok mœttusk í miðju troginu.
Hafði þá Loki etit slátr alt af beinum, en Logi hafði ok etit
slátr alt ok beinin með ok svá trogit; ok sýndisk nú ǫllum
 sem Loki hefði látit leikinn.
Þá spyrr Útgarða-Loki hvat sá inn ungi maðr kunni leika,
en Þjálfi segir at hann mun freista at renna skeið nǫkkur við
einnhvern þann er Útgarða-Loki fær til. Útgarða-Loki segir
at þetta er góð íþrótt ok kallar þess meiri ván, at hann sé vel
 at sér búinn of skjótleikinn, ef hann skal þessa íþrótt inna;
en þó lætr hann skjótt þessa skulu freista. Stendr þá upp
Útgarða-Loki ok gengr út, ok var þar gott skeið at renna
eptir sléttum velli. Þá kallar Útgarða-Loki til sín sveinstaula
nǫkkurn, er nefndr er Hugi, ok bað hann renna í kǫpp við
 Þjálfa. Þá taka þeir it fyrsta skeið, ok er Hugi því framar
at hann snýsk aptr í móti honum at skeiðs enda. Þá mælti
Útgarða-Loki: 'Þurfa muntu, Þjálfi, at leggja þik meir fram,
ef þú skalt vinna leikinn; en þó er þat satt, at ekki hafa hér





komit þeir menn er mér þykkja fóthvatari en svá.' Þá taka
þeir aptr annat skeið, ok þá er Hugi kømr til skeiðs enda ok 
hann snýsk aptr, þá var langt kólfskot til Þjálfa. Þá mælti
Útgarða-Loki: 'Vel þykki mér Þjálfi renna, en eigi trúi ek
honum nú at hann vinni leikinn; en nú mun reyna, er þeir
renna it þriðja skeiðit.'  Þá taka þeir enn skeið; rennr Hugi
til skeiðs enda ok snýsk aptr, ok er Þjálfi eigi þá kominn 
á mitt skeið. Þá segja allir at reynt er um þenna leik.
Þá spyrr Útgarða-Loki Þór hvat þeira íþrótta mun vera er
hann muni vilja birta fyrir þeim, svá miklar sǫgur sem menn
hafa gǫrt um stórvirki hans. Þá mælti Þórr at helzt vill hann
þat taka til, at þreyta drykkju við einnhvern mann. Útgarða -- 
Loki segir at þat má vel vera, gengr inn í hǫllina ok kallar
skutilsvein sinn, biðr at hann taki vítishorn þat er hirðmenn
eru vanir at drekka af. Því næst kømr fram skutilsveinn með
horninu ok fær Þór í hǫnd. Þá mælti Útgarða-Loki: 'Af
horni þessu þykkir þá vel drukkit ef í einum drykk gengr af, 
en sumir menn drekka af í tveim drykkjum, en engi er svá
lítill drykkjumaðr at eigi gangi af í þrimr.'
Þórr lítr á hornit, ok sýnisk ekki mikit, ok er þó heldr
langt,  en hann er mjǫk þyrstr; tekr at drekka ok svelgr
allstórum ok hyggr at eigi skal þurfa at lúta optar at sinni 
í hornit.  En er hann þraut ørindit ok hann laut ór horninu
ok sér hvat leið drykkinum, ok lízk honum svá sem alllítill
munr mun vera at nú sé lægra í horninu en áðr.  Þá mælti
Útgarða-Loki:   'Vel   er   drukkit,   ok  eigi  til   mikit.    Eigi
myndak trúa, ef mér væri frá sagt, at Ása-Þórr myndi eigi 
meira drykk drekka.  En þó veit ek at þú munt vilja drekka
af í ǫðrum drykk.'
Þórr svarar engu, setr hornit á munn sér, ok hyggr nú at
hann skal drekka meira drykk, ok þreytir á drykkjuna, sem
honum vannsk til ørindi, ok sér enn at stikillinn hornsins vill 
eigi upp svá mjǫk sem honum líkar.  Ok er hann tók hornit
af munni sér ok sér í, lízk honum nú svá sem minna hafi





þorrit en í inu fyrra sinni; er nú gott beranda borð á horninu.
Þá mælti Útgarða-Loki: 'Hvat er nú, Þórr?  Muntu nú eigi
 sparask til eins drykkjar meira en þér mun hagr á vera?
Svá lízk mér, ef þú skalt nú drekka af horninu inn þriðja
drykkinn,  sem þessi mun mestr ætlaðr.   En ekki muntu
mega hér með oss heita svá mikill maðr sem Æsir kalla þik,
ef þú gørir eigi meira af þér um aðra leika en mér lízk sem
 um þenna mun vera.'
Þá varð Þórr reiðr, setr hornit á munn sér ok drekkr sem
ákafligast má hann ok þreytir sem lengst á drykkinn. En er
hann sá í hornit, þá hafði nú helzt nǫkkut munr á fengizk, ok
þá býðr hann upp hornit ok vill eigi drekka meira. Þá mælti
 Útgarða-Loki: 'Auðsét er nú at máttr þinn er ekki svá mikill
sem vér hugðum. En viltu freista um fleiri leika? Sjá má
nú at ekki nýtir þú hér af.'
Þórr svarar:  'Freista má ek enn ok nǫkkura leika, en
undarliga myndi mér þykkja, þá er ek var heima með Ásum,
 ef þvílíkir drykkir væri svá lítlir kallaðir.   En hvat leik vili
þér nú bjóða mér?'
Þá mælti Útgarða-Loki: 'Þat gøra hér ungir sveinar, er
lítit mark mun at þykkja, at hefja upp af jǫrðu kǫtt minn;
en eigi myndak kunna at mæla þvílíkt við Asa-Þór, ef ek
 hefða eigi sét fyrr at þú ert miklu minni fyrir þér en ek
hugða.' Því næst hljóp fram kǫttr einn grár á hallargólfit,
ok heldr mikill. En Þórr gekk til, ok tók hendi sinni niðr
undir miðjan kviðinn ok lypti upp, en kǫttrinn beygði
kenginn svá sem Þórr rétti upp hǫndina. En er Þórr seildisk
 svá langt upp sem hann mátti lengst, þá létti kǫttrinn einum
fœti, ok fekk Þórr eigi framit þenna leik meir. Þá mælti
Útgarða-Loki: 'Svá fór þessi leikr sem mik varði. Kǫttrinn
er heldr mikill, en Þórr er lágr ok lítill hjá stórmenni því sem
hér er með oss.'
    Þá mælti Þórr: 'Svá lítinn sem þér kallið mik, þá gangi
nú til einnhverr ok fáisk við mik; nú em ek reiðr.'





Þá svarar Útgarða-Loki ok litask um á bekkina ok mælti:
'Eigi sé ek þann mann hér inni er eigi mun lítilræði í þykkja
at fásk við þik'; ok enn mælti hann, 'Sjám fyrst, kalli mér
hingat kerlinguna, fóstru mína Elli, ok fáisk Þórr við hana, ef 
hann vill. Felt hefir hon þá menn er mér hafa litizk eigi
ósterkligri en Þórr er.' Því næst gekk í hǫllina kerling ein
gǫmul. Þá mælti Útgarða-Loki at hon skal taka fang við
Ása-Þór. Ekki er langt um at gora: svá fór fang þat, at því
harðara er Þórr knúðisk at fanginu, því fastara stóð hon. Þá 
tók kerling at leita til bragða, ok var Þórr þá lauss á fórum,
ok váru þær sviptingar allharðar; ok eigi lengi áðr en Þórr
fell á kné ǫðrum fceti. Þá gekk til Útgarða-Loki ok bað þau
hætta fanginu ok sagði svá, at Þórr mundi eigi þurfa at bjóða
fleirum mǫnnum fang í hans hirð. Var þá ok liðit á nótt; 
vísaði Útgarða-Loki Þór ok þeim félǫgum til sætis, ok dveljask
þar náttlangt í góðum fagnaði.
En at morni þegar dagaði, stendr Þórr upp ok þeir félagar,
klæða sik, ok eru búnir braut at ganga. Þá kom þar Útgarða-
Loki ok lét setja þeim borð; skorti þá eigi góðan fagnað, 
mat ok drykk. En er þeir hafa matazk, þá snúask þeir til
ferðar. Útgarða-Loki fylgir þeim út, gengr með þeim braut
ór borginni; en at skilnaði þá mæltí Otgarða-Loki til Þórs
ok spyrr hvernig honum þykkir ferð sín orðin, eða hvárt
hann hefir hitt ríkara mann nǫkkurn en sik. Þórr segir at 
eigi mun hann þat segja, at eigi hafi hann mikla ósœmd farit
í þeira viðskiptum, 'en þó veit ek at þér munuð kalla mik
lítinn mann fyrir mér, ok uni ek því illa'.
Þá mælti Útgarða-Loki: 'Nú skal segja þér it sanna, er
þú ert út kominn ór borginni -- ok ef ek lifi ok megak ráða, 
þá skaltu aldri optar í hana koma; ok þat veit trúa mín, at
aldri hefðir þú í hana komit, ef ek hefða vitat áðr at þú hefðir
svá mikinn krapt með þér, ok þú hefðir svá nær haft oss
mikilli ófœru. En sjónhverfingar hefi ek gǫrt þér, ok fyrsta
sinn á skóginum kom ek til fundar við yðr, ok þá er þú skyldir 





leysa nestbaggann, þá hafðak bundit hann með gresjárni, en
þú fant eigi hvar upp skyldi lúka. En því næst laust þú mik
með hamrinum þrjú hǫgg, ok var it fyrsta minst, ok var þó
svá mikit at mér mundi endask til bana, ef á hefði komit. En
 þar er þú sátt hjá hǫll minni setberg, ok þar sáttu ofan í þrjá
dali ferskeytta ok einn djúpastan, þat váru hamarspor þín;
setberginu brá ek fyrir hǫggin, en eigi sátt þú þat. Svá var
ok of leikana, er þér þreyttuð við hirðmenn mína. Þá var
þat it fyrsta er Loki gorði; hann var mjǫk soltinn ok át títt,
 en sá er Logi heitir, þat var villieldr, ok brendi hann eigi
seinna trogit en slátrit. En er Þjálfi þreytti rásina við þann
er Hugi hét, þat var hugr minn, ok var Þjálfa eigi vænt at
þreyta skjótfœri við hann. En er þú drakkt af horninu ok
þótti þér seint líða -- en þat veit trúa mín, at þá varð þat
 undr, er ek mynda eigi trúa at vera mætti -- annarr endir
hornsins var út í hafi, en þat sáttu eigi. En nú, er þú kømr
til sævarins, þá muntu sjá mega hvern þurð þú hefir drukkit
á sænum.' Þat eru nú fjǫrur kallaðar.
Ok enn mælti hann: 'Eigi þótti mér hitt minna vera vert,
 er þú lyptir upp kettinum, ok þér satt at segja, þá hræddusk
allir þeir er sá, er þú lyptir af jǫrðu einum fœtinum. En sá
kǫttr var eigi sem þér sýndisk: þat var Miðgarðsormr, er
liggr um lǫnd ǫll, ok vannsk honum varliga lengðin til, at
jǫrðina toki sporðr ok hǫfuð. Ok svá langt seildisk þú upp
 at skamt var þá til himins. En hitt var ok mikit undr um
fangit, er þú stótt svá lengi við ok felt eigi meirr en á kné
ǫðrum fœti, er þú fekkzk við Elli, fyrir því at engi hefir sá
orðit, ok engi mun verða, ef svá gamall verðr at elli bíðr, at
eigi komi ellin ǫllum til falls. Ok er nú þat satt at segja, at
 vér munum skiljask, ok mun þá betr hvárratveggju handar
at þér komið eigi optar mik at hitta.   Ek mun enn annat
sinn verja borg mína með þvílíkum vélum eða ǫðrum, svá at
ekki vald munu þér á mér fá.'
En er Þórr heyrði þessa tǫlu, greip hann til hamarsins ok





bregðr á lopt, en er hann skal fram reiða, þá sér hann þar 
hvergi Útgarða-Loka, ok þá snýsk hann aptr til borgarinnar,
ok ætlask þá fyrir at brjóta borgina.  Þá sér hann þar vǫllu
víða ok fagra, en enga borg.   Snýsk hann þá aptr ok ferr
leið sína, til þess er hann kom aptr í Þrúðvanga.

E.   THE DOOM OF THE GODS

Þá  mælti  Gangleri, 'Hver tíðendi  eru  at segja frá um 
ragnarøkr? Þess hefi ek eigi fyrr heyrt getit.'
Hárr segir: Mikil tíðendi era þaðan at segja ok mǫrg:
þau in fyrstu, at vetr sá kømr, er kallaðr er fimbulvetr; þá
drífr snær ór ǫllum ættum, frost eru þá mikil ok vindar
hvassir; ekki nýtr sólar; þeir vetr fara þrír saman, ok ekki 
sumar milli. En áðr ganga svá aðrir þrír vetr, at þá era um
alla verǫld orrostur miklar; þá drepask brœðr fyrir ágirni
sakar, ok engi þyrmir fǫður eða syni í manndrápum eða
sifjasliti. Svá segir í Vǫluspá:
Brœðr munu berjask     ok at bǫnum verðask, 
munu systrungar     sifjum spilla;
hart's með hǫldum,      hórdómr mikill,
skeggǫld, skálmǫld,     skildir klofnir;
vindǫld, vargǫld,     áðr verǫld steypisk.
Þá verðr þat, er mikil tíðendi þykkja, at úlfrinn gleypir 
sólna, ok þykkir mǫnnum þat mikit mein; þá tekr annarr
úlfrinn tunglit ok gørir sá ok mikit ógagn; stjǫrnurnar hverfa
af himninum. Þá er ok þat til tíðenda at svá skelfr jǫrð ǫll
ok bjǫrg at viðir losna ór jǫrðu upp, en bjǫrgin hrynja, en
fjǫtrar allir ok bǫnd brotna ok slitna. Þá verðr Fenrisúlfr 
lauss; þá geysisk hafit á lǫndin, fyrir því at þá snýsk
Miðgarðsormr í jǫtunmóð ok sœkir upp á landit. Þá verðr
ok þat, at Naglfar losnar, skip þat er svá heitir; þat er gǫrt af
nǫglum dauðra manna, ok er þat fyrir því varnanar vert, ef
maðr deyr með óskornum nǫglum, at sá maðr eykr mikit 





efni til skipsins Naglfars, er goðín ok menn vildi seint at gǫrt
yrði. En í þessum sævargang flýtr Naglfar; Hrymr heitir
jǫtunn er stýrir Naglfari. En Fenrisúlfr ferr með gapanda
munn, ok er inn neðri kjǫptr við jǫrðu, en inn efri við himin;
 gapa mundi hann meira, ef rúm væri til; eldar brenna ór
augum hans ok nǫsum.   Miðgarðsormr blæss svá eitrinu,
at hann dreifir lopt ǫll ok lǫg, ok er hann allógurligr, ok er
hann á aðra hlið úlfinum.
f þessum gný klofnar himinninn ok ríða þaðan Múspells
 synir; Surtr ríðr fyrst ok fyrir honum ok eptir bæði eldr brenn-
andi; sverð hans er gott mjǫk, af því skínn bjartara en af
sólu. En er þeir ríða Bifrǫst, þá brotnar hon. Múspells
megir sœkja fram á þann vǫll er Vígríðr heitir; þar kømr ok
þá Fenrisúlfr ok Miðgarðsormr; þar er ok þá Loki kominn
 ok Hrymr ok með honum allir hrímþursar, en Loka fylgja
allir Heljar sinnar, en Múspells synir hafa einir sér fylking,
ok er sú bjǫrt mjǫk. Vǫllrinn Vígríðr er hundrað rasta víðr
á hvern veg.
En er þessi tíðendi verða, þá stendr upp Heimdallr ok
 blæss ákafliga í Gjallarhorn ok vekr upp ǫll goðin, ok eiga
þau þing saman.   Þá ríðr Óðinn til Mímisbrunns ok tekr
ráð af Mími fyrir sér ok sínu liði. Þá skelfr askr Yggdrasils,
ok  engi  hlutr  er  þá  óttalauss  á  himni  eða   jǫrðu.  Æsir
herklæða sik ok allir Einherjar ok sœkja fram á vǫlluna.
 Ríðr fyrstr Óðinn með gullhjálminn ok fagra brynju ok geir
sinn, er Gungnir heitir. Stefnir hann móti Fenrisúlfi, en Þórr
fram á aðra hlíð honum, ok má hann ekki duga honum, því
at hann hefir fult fang at berjask við Miðgarðsorm.   Freyr
bersk móti Surti, ok verðr harðr s'amgangr, áðr Freyr fellr;
 þat verðr hans bani, er hann missir þess ins góða sverðs, er
hann gaf Skírni.
Þá er ok lauss orðinn hundrinn Garmr, er bundinn er fyrir
Gnípahelli; hann er it mesta forað. Hann á víg móti Tý,
ok verðr hvárr ǫðrum at bana. Þórr berr banaorð af





Miðgarðsormi ok stígr þaðan braut níu fet; þá fellr hann 
dauðr til jarðar fyrir eitri því er ormrinn blæss á hann.
iJlfrinn gleypir Óðin; verðr þat hans bani.   En þegar eptir
snýsk fram Víðarr ok stígr ǫðrum fœti í neðra kjǫpt úlfsins;
á þeim fœti hefir hann þann skó er allan aldr hefir verit til
samnat; þat eru bjórar þeir er menn sníða ór skóm sínum 
fyrir tám eða hæli; því skal þeim bjórum braut kasta sá maðr
er at því vill hyggja,  at koma Ásunum at liði.   Annarri
hendi tekr hann inn efra kjǫpt úlfsins ok rífr sundr gin hans,
ok verðr þat úlfsins bani.   Loki á orrostu við Heimdall, ok
verðr hvárr annars bani.   Því næst slyngr Surtr eldi yfir 
jǫrðina ok brennir allan heim.  Svá er sagt í Vǫluspá:
Hátt blæss Heimdallr,      horn's á lopti,
mælir Óðinn     við Míms hǫfuð;
skelfr Yggdrasils     askr standandi,
ymr it aldna tré,     en jǫtunn losnar. 
Hvat's með Ásum?     hvat's með álfum?
Ymr allr Jǫtunheimr;     Æsir ru á þingi;
stynja dvergar     fyr steindurum,
veggbergs vísir.     Vitu þér enn eða hvat?
Hrymr ekr austan,     hefsk lind fyrir, 
snýsk Jǫrmungandr     í jǫtunmóði;
ormr knýr unnir,      ǫrn mun hlakka,
slítr nái neffǫlr;     Naglfar losnar.
Kjóll ferr austan,     koma munu Múspells
of lǫg lýðir,     en Loki stýrir; 
fara fíflmegir     með freka allir;
þeim es bróðir     Býleists í fǫr.
Surtr ferr sunnan     með sviga lævi;
skínn af sverði    sól valtíva;
grjótbjǫrg gnata,     en gífr rata, 
troða halir helveg,     en himinn klofnar.





Þá kømr Hlínar     harmr annarr fram,
es Óðinn ferr       við ulf vega,
en bani Belja     bjartr at Surti;
	þá mun Friggjar     falla angan.
Gengr Óðins sonr     við ulf vega,
Víðarr of veg     at valdýri;
lætr megi hveðrungs     mund of standa
hjǫr til hjarta;     þá es hefnt fǫður.
               Gengr inn mæri	mǫgr Hlóðynjar
neppr af naðri	níðs ókvíðinn;
munu halir allir	heimstǫð ryðja,
es af móði drepr	Miðgarðs véurr.
Sól mun sortna,      sekkr fold í mar,
	hverfa af himni     heiðar stjǫrnur;
geisar eimi     ok aldrnari,
leikr hár hiti     við himin sjálfan.
Hér segir enn svá:
Vígríðr heitir vǫllr     es finnask vígi at
	Surtr ok in svásu goð;
hundrað rasta     hann's á hverjan veg;
sá's þeim vǫllr vitaðr.






II VǪLSUNGA SAGA

THE VENGEANCE OF SIGMUND

Siggeirr konungr átti tvá sonu við konu sinni, ok er frá því
sagt, þá er inn ellri sonr hans er tíu vetra, at Signý sendir hann
til móts við Sigmund, at hann skyldi veita honum lið, ef hann
vildi nǫkkut leita við at hefna feðr síns. Nú ferr sveinninn
til skógarins ok kemr síð um aptaninn til jarðhúss Sigmundar, 
ok tekr hann við honum vel at hófi ok mælti at hann skyldi
gøra til brauð þeira-'en ek mun sœkja eldivið'; ok selr í
hǫnd honum einn mjǫlbelg, en hann ferr sjálfr at sœkja viðinn.
Ok er hann kømr aptr, þá hefir sveinninn ekki at gǫrt um
brauðgorðina. Nú spyrr Sigmundr hvárt búit sé brauðit. 




22	Vǫlsunga saga	2.11-44

Hann segir, 'Eigi þorða ek at taka mjǫlbelginn, fyrir því at
þar lá nǫkkut kykt í mjǫlinu.'
Nú þykkisk Sigmundr vita at þessi sveinn mun eigi svá vel
hugaðr at hann vili hann með sér hafa. Nú er þau systkin
 finnask, segir Sigmundr at hann þótti ekki manni at nær, þótt
sveinninn væri hjá honurn. Signý mælti, 'Tak þú hann þá
ok drep hann, Eigi þarf hann þá lengr at lifal' Ok svá
gørði hann.
Nú líðr sjá vetr; ok einum vetri síðar, þá sendir Signý
 inn yngra son sinn á fund Sigmundar. Ok þarf þar eigi
sǫgu um at lengja, ok fór sem samt sé, at hann drap þenna
svein at ráði Signýjar. ...
Ok er fram liðu stundir, fœðir Signý sveinbarn; sjá sveinn
var Sinfjǫtli kallaðr.   Ok er hann vex upp, er hann bæði
 mikill ok sterkr ok vænn at áliti ok mjǫk í ætt Vǫlsunga, ok
er eigi allra tíu vetra, er hon sendir hann í jarðhúsit til
Sigmundar. Hon hafði þá raun gǫrt við ina fyrri sonu sína,
áðr hon sendi þá til Sigmundar, at hon saumaði at hǫndum
þeim með holdi ok skinni; þeir þoldu illa ok kriktu um. Ok
 svá gørði hon Sinfjǫtla; hann brásk ekki við. Hon fló hann
þá af kyrtlinum, svá at skinnit fylgði ermunum; hon kvað
honum mundi sárt við verða. Hann segir, 'Lítit mundi slíkt
sárt þykkja Vǫlsungi.'
Ok nú kømr sveinninn til Sigmundar.  Þá bað Sigmundr
 hann knoða ór mjǫli þeira, en hann vill sœkja þeim eldivið;
fær í hǫnd honum einn belg. Síðan ferr hann at viðinum,
ok er hann kom aptr, þá hafði Sinfjǫtli lokit at baka. Þá
spurði Sigmundr ef hann hafi nǫkkut fundit í mjǫlinu.
'Eigi er mér grunlaust', sagði hann, 'at eigi hafi í verit
 nǫkkut kykt í mjǫlinu fyrst er ek tók at knoða, ok hér hefi
ek með knoðat þat er í var.' Þá mælti Sigmundr ok hló
við: 'Eigi get ek þik hafa mat af þessu brauði í kveld, því at
þar hefir þú knoðat með inn mesta eitrorm."
Sigmundr var svá mikill fyrir sér at hann mátti eta eitr, svá




2.45-78        The Vengeance of Sigmund	23

at hann skaðaði ekki, en Sínfjǫtla hlýddi þat, at eitr kœmi 
útan á hann, en eigi hlýddi honum at eta þat né drekka.
Þat er nú at segja, at Sigmundi þykkir Sinfjǫdi of ungr til
hefnda með sér, ok vill nú fyrst venja hann með nǫkkut
harðræði; fara nú um sumrum víða um skóga ok drepa
menn til fjár sér. Sigmundi þykkir hann mjǫk í ætt 
Vǫlsunga ok þó hyggr hann at hann sé sonr Siggeirs
konungs; ok hyggr hann hafa illsku feðr síns, en kapp
Vǫlsunga, ok ætlar hann eigi mjǫk frændrokinn mann, því
at hann minnir opt Sigmund á sína harma ok eggjar mjǫk at
drepa Siggeir konung. ... 
Ok er Sinfjǫtli er frumvaxti, þá þykkisk Sigmundr hafa
reynt hann mjǫk. Nú líðr eigi langt, áðr Sigmundr vill
leita til fǫðurhefnda, ef svá vildi takask. Ok nú fara þeir í
brott frá jarðhúsinu einhvern dag ok koma at bo Siggeirs
konungs síð um aptan ok ganga inn í forstofuna, þá er var 
fyrir hǫllinni; en þar váru inni ǫlker, ok leynask þar. Dróttn-
ingin veit nú hvar þeir eru, ok vill hitta þá; ok er þau
finnask, gøra þau þat ráð at þeir leitaði til fǫðurhefnda, er
náttaði.
Þau Signý ok konungr eigu tvau bǫrn ung at aldri; þau 
leika  sér  á  gólfinu  at  gulli  ok  renna  því  eptir  gólfinu
hallarinnar ok hlaupa þar eptir, ok einn gullhringr hrýtr útar
í húsit, þar sem þeir Sigmundr eru, en sveinninn hleypr
eptir at leita hringsins.   Nú sér hann, hvar sitja tveir menn
miklir ok grimmligir, ok hafa síða hjálma ok hvítar brynjur. 
Nú hleypr hann  í hǫllina innar fyrir feðr sinn ok segir
honum hvat hann hefir sét.   Nú grunar konungr at vera
munu svik við hann.  Signý heyrir nú hvat þeir segja.  Hon
stendr upp, tekr bǫrnin bæði ok ferr útar í forstofuna til þeira
ok mælti, at þeir skyldu þat vita at þau hefði sagt til þeira, 
'ok ræð ek ykkr at þit drepið þau.'   Sigmundr segir, 'Eigi
vil ek drepa bǫrn þín, þótt þau hafi sagt til mín.'   En
Sinfjǫtli  lét  sér  ekki  feilask  ok  bregðr  sverði  ok  drepr




24	Vǫlsunga saga                2.79-112

hvárttveggja barnit ok kastar þeim innar í hǫllina fyrir Siggeir
 konung.
Konungr stendr nú upp ok heitr á menn at taka þá menn
er leynzk hǫfðu í forstofunni um kveldit. Nú hlaupa menn
útar þangat ok vilja hǫndla þá, en þeir verja sik vel ok
drengiliga, ok þykkisk þá sá verst hafa lengi, er næst er. Ok
 um síðir verða þeir ofrliði bornir ok verða handteknir ok því
næst í bǫnd reknir ok í fjǫtra settir, ok sitja þeir þar þá nótt
alla.
Nú hyggr konungr at fyrir sér, hvern dauða hann skal fá
þeim, þann er kendi lengst. Ok er morginn kom, þá lætr
 konungr haug mikinn gøra af grjóti ok torfi, ok er þessi
haugr er gǫrr, þá lét hann setja hellu míkla í miðjan
hauginn, svá at annarr jaðarr hellunnar horfði upp, en annarr
niðr. Hon var svá mikil at hon tók tveggja vegna svá at eigi
mátti komask hjá henni. Nú lætr hann taka þá Sigmund ok
 Sinfjǫtla ok setja í hauginn sínum megin hvárn þeira, fyrir því
at honum þótti þeim þat verra at vera eigi báðum saman, en þó
mátti heyra hvárr til annars. Ok er þeir váru at tyrfa hauginn,
þá kømr Signý þar at ok hefir hálm í fangi sér ok kastar
í hauginn til Sinfjǫtla ok biðr þrælana leyna konunginn þessu.
 Þeir já því, ok er þá lokit aptr hauginum.
Ok er nátta tekr, þá mælti Sinfjǫtli til Sigmundar, 'Ekki
ætla ek okkr mat skorta um hríð; hér hefir dróttningin
kastat fleski inn í hauginn ok vafit um útan hálmi.' Ok enn
þreifar hann um fleskit, ok finnr at þar var stungit í sverði
 Sigmundar, ok kendi at hjǫltunum, er myrkt var í hauginum,
ok segir Sigmundi; þeir fagna því báðir. Nú skýtr Sinfjǫtli
blóðreflinum fyrir ofan helluna ok dregr fast; sverðit bítr
helluna. Sigmundr tekr nú blóðrefilinn ok ristu nú í milli
sín helluna ok létta eigi fyrr en lokit er at rísta, sem
 kveðit er:
Ristu af magni     mikla hellu
Sígmundr hjǫrvi     ok Sinfjǫtli;




2.113-138     The Vengeance of Sigmund	25

Ok nú eru þeir lausir báðir saman í hauginum ok rísta
bæði grjót ok torf ok komask svá út ór hauginum.   Þeir
ganga nú heim til hallarinnar; eru menn þá í svefni allir. 
Þeir bera við at hǫllunni ok leggja eld í viðinn.   En þeir
vakna við gufuna, er inni eru, ok þat, at hǫllin logar yfir
þeim.   Konungr spyrr hverir eldana gørði.   'Hér eru vit
Sinfjǫtli, systurson minn', sagði Sigmundr, 'ok ætlum vit nú
at þat skylir þú vita, at eigi eru allir Vǫlsungar dauðir.' 
Hann biðr systur sína út ganga ok þiggja af honum góð
metorð ok mikinn sóma, ok vill svá bœta henni sína harma.
Hon svarar, 'Nú skaltu vita, hvárt ek hefi munat Siggeiri
konungi dráp Vǫlsungs konungs.   Ek lét drepa bǫrn okkur,
er mér þóttu of sein til fǫðurhefnda, ok ek fór í skóg til þín í 
vǫlu líki, ok er Sinfjǫtli okkarr sonr.   Hefir hann af því
mikit kapp, at hann er bæði sonarson ok dótturson Vǫlsungs
konungs.  Hefi ek þar til unnit alla hluti, at Siggeirr konungr
skyldi bana fá; hefi ek ok svá mikit unnit at fram kœmisk
hefndin, at mér er með engum kosti líft.   Skal ek nú deyja 
með Siggeiri konungi lostig, er ek átta hann nauðig.'
Síðan kysti hon Sigmund bróður sinn ok Sinfjǫtla ok gekk
inn í eldinn ok bað þá vel fara; síðan fekk hon þar bana með
Siggeiri konung ok allri hirð sinni.
Þeir frændr fá sér lið ok skipa, ok heldr Sigmundr til 
ættleifðar sinnar ok rekr ór landi þann konung er þar hafði í
sezk   eptir   Vǫlsung   konung.    Sigmundr   gorisk   nú   ríkr
konungr ok ágætr, vitr ok stórráðr.








III	HRÓLFS SAGA KRAKA


BǪÐVAR BJARKI AT THE COURT OF KING HRÓLF

Síðan fór Bǫðvarr leið sína til Hleiðargarðs. Hann kømr
til konungs atsetu. Bǫðvarr leiðir síðan hest sinn á stall hjá
konungs hestum hinum beztu ok spyrr engan at; gekk síðan
inn í hǫllina, ok var þar fátt manna. Hann sezk útarliga, ok
sem hann hefir verit þar lítla hríð, heyrir hann þrausk nǫkkut 
útar í hornit í einhverjum stað. Bǫðvarr lítr þangat ok sér
at mannshǫnd kømr upp ór mikilli beinahrúgu, er þar lá;
hǫndin var svǫrt mjǫk. Bǫðvarr gengr þangat til ok spyrr
hverr þar væri í beinahrúgunni. Þá var honum svarat ok
heldr óframliga: 'Hǫttr heiti ek, bokki sæll.' 'Hví ertu 
hér', segir Bǫðvarr, 'eða hvat gørir þú?' Hǫttr segir, 'Ek
gøri mér skjaldborg, bokki sæll.' Bǫðvarr sagði, 'Vesall
ertu þinnar skjaldborgar!' Bǫðvarr þrífr til hans ok hnykkir
honum upp ór beinahrúgunni. Hǫttr kvað þá hátt við ok
mælti, 'Nú viltu mér bana! Gør eigi þetta, svá sem ek hefi 
nú vel um búizk áðr, en þú hefir nú rótat í sundr skjaldborg
minni, ok hafða ek nú svá gǫrt hana háva útan at mér, at
hon hefir hlíft mér við ǫllum hǫggum ykkar, svá at engi hǫgg
hafa komit á mik lengi, en ekki var hon enn svá búin sem
ek ætlaða hon skyldi verða.' Bǫðvarr mælti: 'Ekki muntu 
fá skjaldborgina lengr.' Hǫttr mælti ok grét: 'Skaltu nú
bana mér, bokki sæll?' Bǫðvarr bað hann ekki hafa hátt,
tók hann upp síðan ok bar hann út ór hǫllinni ok til vatns




28	Hrólfs saga Kraka              3.24-40

nǫkkurs sem þar var í nánd, ok gáfu fáir at þessu gaum, ok
 þó hann upp allan.
Síðan gekk Bǫðvarr til þess rúms sem hann hafði áðr
tekit, ok leiddi eptir sér Hǫtt ok þar setr hann Hǫtt hjá sér.
En hann er svá hræddr at skelfr á honum leggr ok liðr, en
þó þykkisk hann skilja at þessi maðr vill hjálpa sér.   Eptir
 þat kveldar ok drífa menn í hǫllina ok sjá Hrólfs kappar at
Hǫttr er settr á bekk upp, ok þykkir þeim sá maðr hafa gǫrt
sik œrit djarfan, er þetta hefir til tekit.   Ilt tillit hefir Hǫttr,
þá er hann sér kunningja sína, því at hann hefir ilt eitt af
þeim reynt; hann vill lifa gjarnan ok fara aptr í beinahrúgu
 sína, en Bǫðvarr heldr honum, svá at hann náir ekki í brottu
at fara, því at hann þóttisk ekki jafnberr fyrir hǫggum þeira,
ef hann næði þangat at komask, sem hann er nú.  Hirðmenn
hafa nú sama vanda, ok kasta fyrst beinum smám um þvert
gólfit til Bǫðvars ok Hattar.  Bǫðvarr lætr sem hann sjái eigi
 þetta.  Hǫttr er svá hræddr at hann tekr eigi mat né drykk,





ok þykkir honum þá ok þá sem hann muni vera lostinn. Ok
nú mælti Hǫttr til Bǫðvars: 'Bokki sæll, nú ferr at þér stór
knúta, ok mun þetta ætlat okkr til nauða.' Bǫðvarr bað
hann þegja. Hann setr við holan lófann ok tekr svá við
knútunni; þar fylgir leggrinn með. Bǫðvarr sendi aptr 
knútuna ok setr á þann sem kastaði, ok rétt framan í hann
með svá harðri svipan at hann fekk bana. Sló þá miklum
ótta yfir hirðmennina.
Kømr nú þessi fregn fyrir Hrólf konung ok kappa hans upp
í kastalann, at maðr mikilúðligr sé kominn til hallarinnar ok 
hafi drepit einn hirðmann hans, ok vildu þeir láta drepa mann-
inn.  Hrólfr konungr spurðisk eptir, hvárt hirðmaðrinn hefði
verit saklauss drepinn. 'Því var næsta', sǫgðu þeir.  Kómusk
þá fyrir Hrólf konung ǫll sannindi hér um.   Hrólfr konungr
sagði þat skyldu fjarri, at drepa skyldi manninn-'hafi þit hér 
illan vanda upp tekit, at berja saklausa menn beinum; er mér
í því óvirðing, en yðr stór skǫmm, at gøra slíkt.  Hefi ek
jafnan rœtt um þetta áðr, ok hafi þit at þessu engan gaum
gefit, ok hygg ek at þessi maðr muni ekki alllítill fyrir sér, er
þér hafið nú á leitat; ok kallið hann til mín, svá at ek viti 
hverr hann er."
Bǫðvarr gengr fyrir konung ok kveðr hann kurteisliga.
Konungr spyrr hann at nafni.   'Hattargriða kalla mik hirð-
menn yðar, en Bǫðvarr heiti ek.'   Konungr mælti, 'Hverjar
bœtr viltu bjóða mér fyrir hirðmann minn?'   Bǫðvarr segir, 
'Til þess gørði hann,  sem hann fekk.'   Konungr mælti,
'Viltu vera minn maðr ok skipa rúm hans?'   Bǫðvarr segir,
'Ekki neita ek at vera yðarr maðr, ok munu vit ekki skiljask
svá búit, vit Hǫttr, ok dveljask nær þér báðir, heldr en þessi
hefir setit; elligar vit fǫrum brott báðir.' Konungr mælti, 'Eigi 
sé ek at honum sœmd, en ek spara ekki mat við hann.'
Bǫðvarr gengr nú til þess rúms sem honum líkaði, en ekki
vill hann þat skipa sem hinn hafði áðr. Hann kippir upp
í einhverjum stað þremr mǫnnum, ok síðan settusk þeir Hǫttr




30	Hrólfs saga Kraka             3.75-108

 þar niðr ok innar í hǫllinni en þeim var skipat. Heldr þótti
mǫnnum ódælt við Bǫðvar, ok er þeim hinn mesti íhugi at
honum.
Ok sem leið at jólum, gørðusk menn ókátir. Bǫðvarr
spyrr Hǫtt hverju þetta sætti; hann segir honum at dýr eitt
 hafi þar komit tvá vetr í samt, mikit ok ógurligt -- 'ok hefir
vængi á bakinu ok flýgr þat jafnan. Tvau haust hefir þat nú
hingat vitjat ok gǫrt mikinn skaða. Á þat bíta ekki vápn, en
kappar konungs koma ekki heim, þeir sem at eru einna
mestir.' Bǫðvarr mælti, 'Ekki er hǫllin svá vel skipuð sem
 ek ætlaða, ef eitt dýr skal hér eyða ríki ok fé konungsins.'
Hǫttr sagði, 'Þat er ekki dýr, heldr er þat hit mesta trǫll.'
Nú kømr jóla-aptann. Þá mælti konungr, 'Nú vil ek at
menn sé kyrrir ok hljóðir í nótt, ok banna ek ǫllum mínum
mǫnnum at ganga í nǫkkurn háska við dýrit, en fé ferr eptir
 því sem auðnar; menn mína vil ek ekki missa.' Allir heita
hér góðu um, at gøra eptir því sem konungr bauð.
Bǫðvarr leyndisk í brott um nóttina; hann lætr Hǫtt fara
með sér, ok gorir hann þat nauðugr ok kallaði hann sér stýrt
til bana. Bǫðvarr segir at betr mundi til takask. Þeir ganga
 í brott frá hǫllinni, ok verðr Bǫðvarr at bera hann, svá er
hann hræddr. Nú sjá þeir dýrit, ok því næst œpir Hǫttr
slíkt sem hann má ok kvað dýrit mundu gleypa hann.
Bǫðvarr bað bikkjuna hans þegja ok kastar honum niðr
í mosann, ok þar liggr hann ok eigi með ǫllu óhræddr.
 Eigi þorir hann heim at fara heldr. Nú gengr Bǫðvarr móti
dýrinu; þat hœfir honum, at sverðit er fast í umgjǫrðinni, er
hann vildi bregða því. Bǫðvarr eggjar nú fast sverðit ok þá
bragðar í umgjǫrðinni, ok nú fær hann brugðit umgjǫrðinni
svá at sverðit gengr ór slíðrunum, ok leggr þegar undir bœgi
 dýrsins ok svá fast at stóð í hjartanu, ok datt þá dýrit til
jarðar dautt niðr. Eptir þat ferr hann þangat sem Hǫttr
liggr. Bǫðvarr tekr hann upp ok berr þangat sem dýrit
liggr dautt. Hǫttr skelfr ákaft. Bǫðvarr mælti: 'Nú skaltu





drekka blóð dýrsins.' Hann er lengi tregr, en þó þorir hann
víst eigi annat. Bǫðvarr lætr hann drekka tvá sopa stóra; 
hann lét hann ok eta nǫkkut af dýrshjartanu. Eptir þetta
tekr Bǫðvarr til hans ok áttusk þeir við lengi. Bǫðvarr
mælti: 'Helzt ertu nú sterkr orðinn, ok ekki vænti ek at þú
hræðisk nú hirðmenn Hrólfs konungs.' Hǫttr sagði, 'Eigi
mun ek þá hræðask ok eigi þik upp frá þessu.' 'Vel er þá 
orðit, Hǫttr félagi. Fǫru vit nú til ok reisum upp dýrit ok
búum svá um at aðrir ætli at kvikt muni vera.' Þeir gøra nú
svá. Eptir þat fara þeir heim ok hafa kyrt um sik, ok veit
engi maðr hvat þeir hafa iðjat.
Konungr spyrr um morguninn hvat þeir viti til dýrsins, 
hvárt þat hafi nǫkkut þangat vitjat um nóttina.   Honum var
sagt at fé alt væri heilt í grindum ok ósakat.   Konungr bað
menn forvitnask hvárt engi sæi líkindi til at þat hefði heim
komit.   Varðmenn gørðu svá ok kómu skjótt aptr ok sǫgðu
konungi  at   dýrit  fœri  þar  ok  heldr  geyst  at  borginni. 
Konungr bað hirðmenn vera hrausta ok duga nú hvern eptir
því sem hann hefði hug til, ok ráða af óvætt þenna; ok svá
var gǫrt, sem konungr bað, at þeir bjoggu  sik til  þess.
Konungr horfði á dýrit ok mælti síðan,  'Enga sé ek fǫr
á dýrinu, en hverr vill nú taka kaup einn ok ganga í móti 
því?'   Bǫðvarr mælti, 'Þat væri næsta hrausts manns forvitn-
isbót.   Hǫttr félagi, rektu nú af þér illmælit þat at menn
láta, sem engi krellr né dugr muni í þér vera.   Far nú ok
drep þú  dýrit.   Máttu sjá at engi er allfúss til annarra.'
'Já', sagði Hǫttr, 'ek mun til þessa ráðask'.  Konungr mælti, 
'Ekki veit ek hvaðan þessi hreysti er at þér komin, Hǫttr, ok
mikit hefir um þik skipazk á skammri stundu'.  Hǫttr mælti,
'Gef mér til sverðit Gullinhjalta, er þú heldr á, ok skal ek þá
fella dýrit eða fá bana.'   Hrólfr konungr mælti, 'Þetta sverð
er ekki beranda nema þeim manni sem bæði er góðr drengr 
ok hraustr.'   Hǫttr sagði, 'Svá skaltu til ætla at mér sé svá
háttat'.   Konungr mælti,  'Hvat má vita,  nema fleira hafi




32	Hrólfs saga Kraka           3.143-156

skipzk   um   hagi   þína   en   sjá   þykkir?    En   fæstir   menn
þykkjask þik kenna, at þú sér inn sami maðr.   Nú tak við
 sverðinu ok njót manna bezt, ef þetta er til unnit.'
Síðan gengr Hǫttr at dýrinu alldjarfliga ok høggr til þess,
þá er hann kømr í hǫggfœri, ok dýrit fellr niðr dautt, Bǫðvarr
mælti, 'Sjáið nú, herra, hvat hann hefir til unnit.' Konungr
segir, 'Víst hefir hann mikit skipazk, en ekki hefir Hǫttr einn
 dýrit drepit; heldr hefir þú þat gǫrt.' Bǫðvarr segir, 'Vera
má at svá sé.' Konungr segir, 'Vissa ek, þá er þú komt hér,
at fáir mundu þínir jafningjar vera, en þat þykki mér þó þitt
verk frægiligast, at þú hefir gǫrt hér annan kappa þar er
Hǫttr er, ok óvænligr þótti til mikillar giptu. Ok nú vil ek
 at hann heiti eigi Hǫttr lengr ok skal hann heita Hjalti upp
frá þessu; skaltu heita eptir sverðinu Gullinhjalta."







IV ARI ÞORGILSSON (1067-1148)

ARI'S LIBELLUS ISLANDORUM

Prologue

Íslendingabók gørða ek fyrst biskupum várum Þorláki ok
Katli, ok sýnda ek bæði þeim ok Sæmundi presti. En með
því at þeim líkaði svá at hafa eða þar viðr auka, þá skrifaða
ek þessa of it sama far, fyr útan Ættar-tǫlu ok Konunga-ævi.
 Ok jók ek því er mér varð síðan kunnara, ok nú er gørr sagt
á þessi en á þeirri. En hvatki er missagt er í frœðum þessum,
þá er skylt at hafa þat heldr er sannara reynisk.

Frá Íslands bygð. A.D. 870

Ísland bygðisk fyrst ór Norvegi á dǫgum Haralds ins Hár-
fagra, Hálfdanarsonar ins Svarta, í þann tíð -- at ætlun ok
 tǫlu þeira Teits fóstra míns, þess manns er ek kunna spakastan,
sonar Ísleifs biskups; ok Þorkels fǫðurbróður míns, Gellis-
sonar, er langt mundi fram; ok Þóríðar Snorradóttur Goða,
er bæði var margspǫk ok óljúgfróð -- er Ívarr, Ragnarsson
Loðbrókar, lét drepa Eadmund inn Helga Englakonung.
 En þat var dccclxx vetra eptir burð Krists, at því er ritit er
í sǫgu hans.
Ingólfr hét maðr Norrœnn, er sannliga er sagt at fœri fyrst
þaðan til Íslands, þá er Haraldr inn Hárfagri var xvj vetra
gamall, en í annat sinn fám vetrum síðar. Hann bygði suðr
 í Reykjarvík. Þar er Ingólfshǫfði kallaðr, fyr austan Min-
þakseyri, sem hann kom fyrst á land; en þar Ingólfsfell fyr





vestan Ǫlfossá, er hann lagði sína eigu á síðan.   Í þann tíð
var Ísland viði vaxit í miðli fjalls ok fjǫru.
Þá váru hér menn Kristnir þeir er Norðmenn kalla papa.
En þeir fóru síðan á braut, af því at þeir vildu eigi vera hér 
við heiðna menn, ok létu eptir bokr Írskar ok bjǫllur ok
bagla: af því mátti skilja at þeir váru menn Írskir.
En þá varð fǫr manna mikil mjǫk út hingat ór Norvegi, til
þess unz konungrinn Haraldr bannaði, af því at honum þóttí
landauðn nema. Þá sættusk þeir á þat, at hverr maðr skyldi 
gjalda konungi fimm aura, sá er eigi væri frá því skiliðr, ok
þaðan fœri hingat. En svá er sagt at Haraldr væri lxx vetra
konungr, ok yrði áttrœðr. Þau hafa upphǫf verit at gjaldi
því er nú er kallat landaurar. En þar galzk stundum meira,
en stundum minna, unz Óláfr inn Digri gørði skýrt at hverr 
maðr skyldi gjalda konungi hálfa mǫrk, sá er fœri á miðli
Norvegs ok Íslands, nema konur eða þeír menn er hann
næmi frá. Svá sagði Þorkell oss Gellisson.

Frá Grœnlands bygð. A.D. 986

Land þat er kallat er Grœnland fannsk ok bygðisk af
Íslandi.   Eiríkr inn Rauði hét maðr Breiðfirzkr, er fór út 
heðan þangat ok nam þar land er síðan er kallaðr Eiríksfjǫrðr.
Hann gaf nafn landinu ok kallaði Grœnland, ok kvað menn
þat myndu fýsa þangat farar, at landit ætti nafn gott.
Þeir fundu þar mannavistir bæði austr ok vestr á landi, ok
keiplabrot ok steinsmíði þat, er af því má skilja at þar hafði 
þess konar þjóð farit er Vínland hefir byggt, ok Grœn-
lendingar kalla Skrælinga.
En þat var, er hann tók byggva landit, xiiij vetrum eða xv
fyrr en Kristni kvæmi hér á Ísland, at því er sá taldi fyrir
Þorkeli Gellissyni á Grœnlandi, er sjálfr fylgði Eiríki inum 
Rauða út.
Frá því er Kristni kom á Ísland. A.D. 1000
Óláfr   rex   Tryggvason   Óláfssonar,   Haraldssonar   ins




36	Ari Þorgilsson                 4.53-85

Hárfagra, kom Kristni í Norveg ok á Ísland.   Hann sendi
hingat til lands prest þann er hét Þangbrandr, ok hér kendi
 mǫnnum Kristni, ok skírði þá alla er við trú tóku. En
Hallr á Síðu Þorsteinsson lét skírask snimhendis, ok Hjalti
Skeggjason ór Þjórsárdali, ok Gizurr inn Hvíti Teitsson,
Ketilbjarnarsonar frá Mosfelli, ok margir hǫfðingjar aðrir.
En þeir váru þó fleiri er í gegn mæltu ok neittu. En þá er
 hann hafði hér verit einn vetr eða tvá, þá fór hann á braut,
ok hafði vegit hér tvá menn eða þrjá, þá er hann hǫfðu nítt.
En hann sagði konunginum Óláfi, er hann kom austr, alt þat
er hér hafði yfir hann gengit, ok lét ørvænt at hér myndi
Kristni enn takask. En hann varð við þat reiðr mjǫk, ok
 ætlaði at láta meiða eða drepa vára landa fyrir, þá er þar
váru austr. En þat sumar it sama kvámu útan heðan þeir
Gizurr ok Hjalti, ok þágu þá undan við konunginn, ok hétu
honum umsýslu sinni til á nýja leik, at hér yrði enn við
Kristninni tekit, ok létu sér eigi annars ván en þar myndi
 hlýða.   En it næsta sumar eptir fóru þeir austan, ok prestr
sá er Þormóðr hét, ok kvámu þá í Vestmannaeyjar, er x vikur
váru af sumri, ok hafði alt farizk vel at.   Svá kvað Teitr
þann segja er sjálfr var þar.
Þá var þat mælt it næsta sumar áðr í lǫgum, at menn
 skyldi svá koma til Alþingis, er tíu vikur væri af sumri, en
þangat til kvámu viku fyrr.
En þeir fóru þegar inn til meginlands, ok síðan til Alþingis;
ok gátu at Hjalta at hann var eptir í Laugardali með tólfta
mann, af því at hann hafði áðr sekr orðit fjǫrbaugsmaðr it
 næsta sumar áðr á Alþingi of goðgá. En þat var til þess
haft, at hann kvað at Lǫgbergi kviðling þenna:
'Vilkat goð geyja:     grey þykkjumk Freyja.'
En þeir Gizurr fóru unz þeir kvámu í stað þann í hjá
Ǫlfossvatni er kallaðr er Vellankatla, ok gorðu orð þaðan til
 þings, at á móti þeim skyldi koma allir fulltingsmenn þeira,





af því at þeir hǫfðu spurt at andskotar þeira vildi verja þeim
vígi þingvǫllinn.   En fyrr en þeir fœri þaðan, þá kom þar
ríðandi Hjalti, ok þeir er eptir váru með honum.  En síðan
riðu þeir á þingit, ok kvámu áðr á mót þeim frændr þeira ok
vinir, sem þeir hǫfðu æst. En inir heiðnu menn hurfu saman 
með alvæpni, ok hafði svá nær at þeir myndi berjask at eigi
of sá á miðli.
En annan dag eptir gengu þeir Gizurr ok Hjalti til Lǫg-
bergs ok báru þar upp ørindi sín.   En svá er sagt, at þat
bæri frá, hvé vel þeir mæltu.  En þat gørðisk af því, at þar 
nefndi annarr maðr at ǫðrum vátta, ok sǫgðusk hvárir ór
lǫgum við aðra, inir Kristnu menn ok inir heiðnu, ok gengu
síðan frá Lǫgbergi.
Þá báðu inir Kristnu menn Hall á Síðu at hann skyldi lǫg
þeira upp segja þau er Kristninni skyldi fylgja.   En hann 
leystisk því undan við þá, at hann keypti at Þorgeiri lǫg-
sǫgumanni at hann skyldi upp segja; en hann var enn þá
heiðinn. En síðan er menn kvámu í búðir, þá lagðisk hann
niðr Þorgeirr, ok breiddi feld sinn á sik, ok hvíldi þann dag
allan, ok nóttina eptir, ok kvað ekki orð.  En of morguninn 
eptir settisk hann upp, ok gørði orð at menn skyldi til
Lǫgbergis.
En þá hóf hann tǫlu sína upp, er menn kvámu þar, ok
sagði at honum þótti þá komit hag manna í ónýtt efni, ef
menn skyldi eigi hafa allir lǫg ein á landi hér; ok taldi fyrir 
mǫnnum á marga vega at þat skyldi eigi láta verða, ok sagði
at þat myndi at því ósætti verða, er vísa ván var at þær
barsmíðir gørðisk á miðli manna er landit eyddisk af. Hann
sagði frá því at konungar ór Norvegi ok ór Danmǫrku hǫfðu
haft ófrið ok orrustur á miðli sín langa tíð til þess unz 
landsmenn gørðu frið á miðli þeira, þótt þeir vildi eigi. En
þat ráð gørðisk svá, at af stundu sendusk þeir gørsimar á
miðli; enda helt friðr sá meðan þeir lifðu. 'En nú þykkir mér
þat ráð', kvað hann, 'at vér látim ok eigi þá ráða er mest




38	Ari Þorgilsson              4.120-138

 vilja í gegn gangask; ok miðlum svá mál á miðli þeira, at
hvárirtveggju hafi nakkvat síns máls, ok hǫfum allir ein lǫg
ok einn sið. Þat mun verða satt, er vér slítum sundr lǫgin, at
vér munum slíta ok friðinn.' En hann lauk svá sínu máli,
at hvárirtveggju játtu því, at allir skyldi ein lǫg hafa, þau sem
 hann réði upp at segja.
Þá var þat mælt í lǫgum, at allir menn skyldi Kristnir vera,
ok skírn taka, þeir er áðr váru óskírðir á landi hér. En of
barna útburð skyldu standa in fornu lǫg, ok of hrossakjǫts
át: skyldu menn blóta á laun ef vildu, en varða fjǫrbaugsgarðr
 ef váttum of kvæmi við. En síðar fám vetrum var sú heiðni
af numin sem ǫnnur. Þenna atburð sagði Teitr oss at því er
Kristni kom á Ísland.
En Óláfr Tryggvason fell it sama sumar, at sǫgu Sæmundar
prests. Þá barðisk hann við Svein Haraldsson Danakonung,
 ok Óláf inn Sœnska Eiríksson at Uppsǫlum Svíakonungs, ok
Eirík er síðan var jarl at Norvegi Hákonarson. Þat var cxxx
vetra eptir dráp Eadmundar, en M eptir burð Krists at alþýðu
tali.









THE NORSE DISCOVERY OF AMERICA

A.   THE DISCOVERY OF AMERICA BY BJARNI HERJÓLFSSON, A.D. 986

Herjólfr var Bárðarson Herjólfssonar; hann var frændi
Ingólfs landnámamanns. Þeim Herjólfi gaf Ingólfr land á
milli Vágs ok Reykjaness. Herjólfr bjó fyrst á Drepstokki.
Þorgerðr hét kona hans, en Bjarni sonr þeira, ok var hinn
efniligsti maðr. Hann fýstisk útan þegar á unga aldri; 
varð honum gott bæði til fjár ok mannvirðingar, ok var sinn
vetr hvárt útanlands eðr með feðr sínum. Brátt átti Bjarni
skip í fǫrum, ok hinn síðasta vetr er hann var í Nóregi, þá
brá Herjólfr til Grœnlandsferðar með Eiríki ok brá búi sínu.
Með Herjólfi var á skipi Suðreyskr maðr Kristinn, sá er orti 
Hafgerðingadrápu. Þar er þetta stef í:
Mínar biðk at munka reyni
meinalausan farar beina;
heiðis haldi hárar foldar
hallar dróttinn of mér stalli. 
Herjólfr bjó á Herjólfsnesi; hann var hinn gǫfgasti maðr.
Eiríkr Rauði bjó í Brattahlíð; hann var þar með mestri
virðingu ok lutu allir til hans. Þessi váru bǫrn Eiríks: Leifr,
Þorvaldr ok Þorsteinn, en Freydís hét dóttir hans. Hon var
gipt þeim manni er Þorvarðr hét, ok bjoggu þau í Gǫrðum, 
þar sem nú er biskupsstóll. Hon var svarri mikill, en Þorvarðr
var lítilmenni; var hon mjǫk gefin til fjár. Heiðit var fólk á
Grœnlandi í þann tíma.
Þat sama sumar kom Bjarni skipi sínu á Eyrar er faðir
hans hafði braut siglt um várit.   Þau tíðindi þóttu Bjarna 
mikil, ok vildi eigi bera af skipi sínu. Þá spurðu hásetar hans
hvat er hann bærisk fyrir, en hann svarar at hann ætlaði at




42	Grœnlendinga Þáttr             5.28-61

halda siðvenju sinni ok þiggja at fǫður sínum vetrvist, 'ok vil
ek halda skipinu til Grœnlands, ef þér vilið mér fylgð veita.'
 Allir kváðusk hans ráðum fylgja vilja. Þá mælti Bjarni, 'Óvitrlig
mun þykkja vár ferð, þar sem engi vár hefir komit í Grœnlands
haf'. En þó halda þeir nú í haf þegar þeir váru búnir, ok
sigldu þrjá daga þar til er landit var vatnat; en þá tók af byrina
ok lagði á norrœnur ok þokur, ok vissu þeir eigi hvert at
 þeir fóru; ok skipti þat mǫrgum dœgrum. Eptir þat sá þeir
sól ok máttu þá deila ættir. Vinda nú segl ok sigla þetta
dœgr áðr þeir sá land ok roddu um með sér hvat landi þetta
mun vera. En Bjarni kvezk hyggja at þat mundi eigi
Grœnland. Þeir spyrja hvárt hann vill sigla at þessu landi
 eðr eigi. Hann svarar, 'Þat er mitt ráð, at sigla í nánd við
landit'. Ok svá gøra þeir, ok sá þat brátt at landit var
ófjǫllótt ok skógi vaxit, ok smár hæðir á landinu, ok létu
landit á bakborða ok létu skaut horfa á land. Síðan sigla
þeir tvau dœgr áðr þeir sá land annat. Þeir spyrja hvárt
 Bjarni ætlaði þat enn Grœnland. Hann kvazk eigi heldr
ætla þetta Grœnland en hit fyrra, 'því at jǫklar eru mjǫk
miklir sagðir á Grœnlandi'. Þeir nálguðusk brátt þetta land
ok sá þat vera slétt land ok viði vaxit. Þá tók af byr fyrir
þeim; þá roddu hásetar þat, at þeim þótti þat ráð, at taka
 þat land, en Bjarni vill þat eigi. Þeir þóttusk bæði þurfa
við ok vatn. 'At engu eru þér því óbirgir', segir Bjarni, en
þó fekk hann af því nǫkkut ámæli af hásetum sínum. Hann
bað þá vinda segl, ok svá var gǫrt, ok settu framstafn frá
landi ok sigla í haf útsynnings byr þrjú dœgr ok sá þá land
 it þriðja. En þat land var hátt ok fjǫllótt ok jǫkull á. Þeir
spyrja þá ef Bjarni vildi at landi láta þar, en hann kvazk eigi
þat vilja, 'því at mér lízk þetta land ógagnvænligt'. Nú lǫgðu
þeir eigi segl sitt, halda með landinu fram, ok sá at þat var
eyland. Settu enn stafn við því landi ok heldu í haf hinn
 sama byr, en veðr óx í hǫnd ok bað Bjarni þá svipta ok eigi
sigla meira en bæði dygði vel skipi þeira ok reiða. Sigldu




5.62-91	Bjarni's Voyage                       43

nú fjogur dœgr; þá sá þeir land hit fjórða. Þá spurðu þeir
Bjarna hvárt hann ætlaði þetta vera Grœnland eðr eigi.
Bjarni svarar, 'Þetta er líkast því er mér er sagt frá Grœn-
landi, ok hér munu vér at landi halda'.   Svá gøra þeir, ok 
taka land undir einhverju hesi at kveldi dags, ok vár þar bátr
á nesinu, en þar bjó Herjólfr faðir Bjarna á því nesi.  Ok af
því hefir nesit nafn tekit ok er síðan kallat Herjólfsnes.   Fór
Bjarni nú til fǫður síns, ok hættir nú siglingu ok er með
fǫður sínum meðan Herjólfr lifði, ok síðan bjó hann þar eptir 
fǫður sinn.

B.   LEIF EIRfKSSON SIGHTS AMERICA	 A.D.   1OOO

Eiríkr átti þá konu er Þjóðhildr hét ok við henni tvá sonu.
Hét annarr Þorsteinn, en annarr Leifr; þeir váru báðir
efnihgir menn, ok var Þorsteinn heima með fǫður sínum, ok
var eigi sá maðr á Grœnlandi er jafnmannvænn þótti sem 
hann. Leifr hafði siglt til Nóregs ok var með Óláfi konungi
Tryggvasyni.
Lagði konungr á hann góða virðing, ok þóttisk sjá at hann
mundi vera vel mentr maðr.  Eitt sinn kom konungr at máli
við Leif ok segir, 'Ætlar þú út til Grœnlands í sumar?' 
'Þat ætla ek', sagði Leifr, 'ef þat er yðvarr vili.'
Konungr svarar, 'Ek get at þat mun vel vera, ok skaltu
þangat fara með ørindum mínum, ok boða þar Kristni.' Leifr
kvað hann ráða skyldu, en kvazk hyggja at þat ørindi mundi
torflutt á Grœnlandi.   Konungr kvezk eigi þann mann sjá er 
betr væri til fallinn en hann, 'ok muntu giptu til bera'.
'Þat mun því at eins', segir Leifr, 'ef ek nýt yðvar við.'
Lætr Leifr í haf, ok er lengi úti ok hitti á lǫnd þau er hann
vissi áðr enga ván til. Váru þar hveitiakrar sjálfsánir ok vínviðr
vaxinh; þar váru þau tré er mǫsurr heita, ok hǫfðu þeir af 
þessu ǫllu nǫkkur merki, sum tré svá mikil at í hús váru




44	Þorfinns saga 5.92-121

lǫgð. Leifr fann menn á skipflaki ok flutti heim með sér.
Sýndi hann í því hína mesta stórmensku ok drengskap sem
mǫrgu ǫðru, er hann kom Kristni á landit, ok var jafnan
 síðan kallaðr Leifr inn Heppni.
Leifr tók land í Eiríksfirði ok fór heim síðan í Brattahlíð,
ok tóku þar allir menn vel við honum.   Hann boðaði brátt
Kristni um landit ok almenniliga trú, ok sýndi mǫnnum
orðsending Óláfs  konungs  Tryggvasonar,  ok  sagði hversu
 mǫrg ágæti ok mikil dýrð fylgði þessum sið. Eiríkr tók því
máli seint at láta sið sinn, en Þjóðhildr gekk skjótt undir, ok
lét gøra kirkju eigi allnærri húsunum; þat hús var kallat
Þjóðhildarkirkja. Hafði hon þar fram bœnir sínar, ok þeir
menn sem við Kristni tóku. Þjóðhildr vildi ekki samræði við
 Eirlk síðan hon tók trú, en honum var þetta mjǫk móti
skapi.

C.   LEIF'S VOYAGE ACCORDING TO FLATEYJARBÓK

Þat er nú þessu næst at Bjarni Herjólfsson kom útan af
Grœnlandi á fund Eiríks jarls, ok tók jarl við honum vel.
Sagði Bjarni frá ferðum sínum, er hánn hafði lǫnd sét, ok
 þótti mǫnnum hann verit hafa óforvitinn, er hann hafði ekki
at segja af þeim lǫndum, ok fekk hann af því nǫkkut ámæli.
Bjarni gørðisk hirðmaðr jarls ok fór út til Grœnlands um
sumarit eptir.
Var nú mikil umrœða um landaleitan.   Leifr sonr Eiríks
 Rauða ór Brattahlíð fór á fund Bjarna Herjólfssonar ok
keypti skip at honum, ok réð til háseta svá at þeir váru hálfr
fjórði tøgr manna saman. Leifr bað fǫður sinn Eirík at hann
mundi enn fyrir vera fǫrinni. Eiríkr taldisk heldr undan,
kvezk þá vera hniginn í aldr ok kvezk minna mega við vási
 ǫllu en var. Leifr kveðr hann enn mundu mestri heill stýra
af þeim frændum; ok þetta lét Eiríkr eptir Leifi, ok ríðr




5.122-155	Leif's Voyage                        45

heiman þá er þeir eru at því búnir. Ok var þá skamt at fara
til skipsins, drepr hestrinn fœti, sá er Eiríkr reið, ok fell hann
af baki ok lestisk fótr hans. Þá mælti Eiríkr: 'Ekki mun
mér ætlat at finna lǫnd fleiri en þetta er nú byggjum vér. 
Munum vér nú ekki lengr fara allir samt.' Fór Eiríkr heim
í Brattahlíð, en Leifr rézk til skips ok félagar hans með
honum, hálfr fjórði tøgr manna. Þar var suðrmaðr einn í
ferð er Tyrkir hét.
Nú bjoggu þeir skip sitt ok sigldu í haf, þá er þeir váru 
búnir, ok fundu þá þat land fyrst er þeir Bjarni fundu síðast.
Þar sigla þeir at landi ok kǫstuðu akkerum ok skutu báti ok
fóra á land, ok sá þar eigi gras.   Jǫklar miklir váru alt hit
efra, en sem ein hella væri alt til jǫklanna frá sjonum, ok
sýndisk  þeim  þat land vera gœðalaust.   Þá  mælti  Leifr: 
'Eigi er oss nú þat orðit um þetta land sem Bjarna, at vér
hafim eigi komit á landit. Nú mun ek gefa nafn landinu ok
kalla Helluland.' Síðan fóru þeir til skips.
Eptir þetta sigla þeir í haf ok fundu land annat; sigla enn
at landi ok kasta akkerum,  skjóta síðan báti ok ganga á 
landit. Þat land var sléjtt ok skógi vaxit, ok sandar hvítir víða
þar sem þeir fóru, ok ósæbratt. Þá mælti Leifr: 'Af kostum
skal þessu landi nafn gefa ok kalla Markland.'   Fóru síðan
ofan aptr til skips sem fljótast.
Nú sigla þeir þaðan í haf landnyrðings veðr ok váru úti 
tvau dœgr áðr þeir sá land; ok sigldu at landi ok kómu at ey
einni er lá norðr af landinu, ok gengu þar upp ok sásk um í
góðu veðri ok fundu þat, at dǫgg var á grasinu, ok varð þeim
þat fyrir at þeir tóku hǫndum sínum í dǫggina ok brugðu í
munn sér ok þóttusk ekki jafnsœtt kent hafa sem þat var. 
Síðan fóru þeir til skips síns ok sigldu í sund þat er lá milli
eyjarinnar ok ness þess er norðr gekk af landinu; stefndu í
vestrætt fyrir nesit. Þar var grunnsævi mikit at fjǫru sjávar
ok stóð þá uppi skip þeira, ok var þá langt til sjávar at sjá frá
skipinu.  En þeim var svá mikil forvitni á at fara tíl landsins 




46	Grœnlendinga Þáttr 5.156-189

at þeir nentu eigi þess at bíða at sjór felli undir skip þeira,
ok runnu til lands þar er á ein fell ór vatni einu. En þegar
sjór fell undir skip þeira, þá tóku þeir bátinn ok røru til
skipsins ok fluttu þat upp í ána, síðan í vatnit, ok kǫstuðu
 þar akkerum ok báru af skipi húðfǫt sín ok gørðu þar búðir;
tóku þat ráð síðan, at búask þar um þann vetr, ok gørðu þar
hús mikil.
Hvárki skorti þar lax í ánni né í vatninu, ok stœrra lax en
þeir hefði fyrr sét.   Þar var svá góðr landskostr at því er
 þeim sýndisk at þar mundi engi fénaðr fóðr þurfa á vetrum.
Þar kvámu engi frost á vetrum ok lítt rénuðu þar grǫs.
Meíra var þar jafndœgri en á Grœnlandi eðr Íslandi.   Sól
hafði þar eyktarstað ok dagmálastað um skammdegi.
En er þeir hǫfðu lokit húsgørð sinni, þá mælti Leifr við
 fǫruneyti sitt: 'Nú vil ek skipta láta liði váru í tvá staði, ok
vil ek kanna láta landit; ok skal helmingr liðs vera við skála
heima, en annarr helmingr skal kanna landit ok fara eigi
lengra en þeir komi heim at kveldi, ok skilisk eigi.' Nú gørðu
þeir svá um stund. Leifr gørði ýmist at hann fór með þeim eðr
 var heima at skála. Leifr var mikill maðr ok sterkr, manna
skǫruligastr at sjá, vitr maðr ok góðr hófsmaðr um alla
hluti.
Á einhverju kveldí bar þat til tíðenda at manns var vant
af liði þeira, ok var þat Tyrkir suðrmaðr.   Leifr kunni því
 stórilla, því at Tyrkir hafði lengi verit með þeim feðgum ok
elskat mjǫk Leif í barnœsku.   Taldi Leifr nú mjǫk á hendr
fǫrunautum sínum ok bjósk til ferðar at leita hans ok tólf
menn með honum.  En er þeir váru skamt komnir frá skála,
þá gekk Tyrkir í mót þeim ok var honum vel fagnat.  Leifr
 fann  þat  brátt  at  fóstra  hans  var  skapgott.    Hann  var
brattleitr ok lauseygr,  smáskitligr í andliti,  lítill vexti  ok
vesalligr, en íþróttamaðr á alls konar hagleik.
Þá mælti Leifr til hans: 'Hví vartu svá seinn, fóstri minn,
ok fráskila fǫruneytínu?'  Hann talaði þá fyrst lengi á Þýzku




5.190-220	Leif's Voyage                          47

ok skaut marga vega augunum ok gretti sik, en þeir skildu 
eigi hvat er hann sagði.  Hann mælti þá á Norrœnu, er stund
leið:  'Ek var genginn eigi miklu lengra, en þó kann ek
nǫkkur nýnæmi at segja: ek fann vínvið ok vínber.'   'Mun
þat satt, fóstri minn?' kvað Leifr.   'At vísu er þat satt',
kvað hann, 'því at ek var þar fœddr er hvárki skorti vínvið 
né vínber.'
Nú sváfu þeir af þá nótt, en um morguninn mæltí Leifr við
háseta sína: 'Nú skal hafa tvennar sýslur fram ok skal sinn
dag hvárt lesa vínber eðr hǫggva vínvið ok fella mǫrkina svá
at þat verði farmr til skips míns.' Ok þetta var ráðs tekit. 
Svá er sagt at eptirbátr þeira var fyldr af vínberjum. Nú var
hǫgginn farmr á skipit, ok er várar, þá bjoggusk þeir ok
sigldu brott. Ok gaf Leifr nafn landinu eptir landkostum ok
kallaði Vínland. Sigla nú síðan í haf ok gaf þeim vel byri
þar til þeir sá Grœnland ok fjǫll undir jǫklum. 

D.   THE EXPEDITION OF ÞORFINN KARLSEFNI (1007-11)

Á því léku miklar umrœður í Brattahlíð at menn skyldu
leita Vínlands ins góða, ok var sagt at þangat mundi vera at
vitja góðra landskosta. En því lauk svá at þeir Karlsefni ok
Snorri bjoggu skip sitt ok ætluðu at leita Vínlands um sumarit.
Til þeirar ferðar réðusk þeir Bjarni ok Þórhallr með skip sitt 
ok þat fǫruneyti er þeim hafði fylgt. Maðr hét Þorvarðr;
hann var mágr Eiríks Rauða. Hann fór ok með þeim ok
Þorvaldr sonr Eiríks ok Þórhallr sem kallaðr var Veiðimaðr.
Hann hafði lengi verit í veiðifǫrum með Eiríki um sumrum,
ok hafði hann margar varðveizlur. Þórhallr var mikill vexti, 
svartr ok þursligr; hann var heldr við aldr, ódæll í skapi,
hljóðlyndr, fámáligr hversdagliga, undirfǫrull ok þó atmæla-
samr, ok fýstisk jafnan hins verra. Hann hafði lítt við trú
blandazk síðan hon kom á Grœnland. Þórhallr var lítt
vinsældum horfinn, en þó hafði Eiríkr léngi tal af honum 




48	Þorfinns saga 5.221-254

haldit. Hann var á skipi með þeim Þorvaldi, því at honum
var víða kunnigt í óbygðum. Þeir hǫfðu þat skip er Þorbjǫrn
hafði út þangat ok réðusk til ferðar með þeim Karlsefni, ok
váru þar flestir Grœnlenzkir menn á. Á skipum þeira var
 fjórir tigir manna annars hundraðs.
Sigldu þeir undan landi, síðan til Vestribygðar, ok til
Bjarneyja. Sigldu þeir þaðan undan Bjarneyjum norðanveðr.
Váru þeir úti tvau dœgr. Þá fundu þeir land ok røru fyrir
á bátum ok kǫnnuðu landit, ok fundu þar hellur margar ok svá
 stórar at tveir menn máttu vel spyrnask í iljar. Melrakkar váru
þar margir. Þeir gáfu nafn landinu ok kǫlluðu Helluland. Þá
sigldu þeir norðanveðr tvau dœgr, ok var þá land fyrir þeim,
ok var á skógr mikill ok dýr mǫrg. Ey lá í landsuðr undan
landinu, ok fundu þeir þar bjarndýr ok kǫlluðu Bjarney, en
 landit kǫlluðu þeir Markland þar er skógrinn var. Þá er
liðin váru tvau dœgr, sjá þeir land, ok þeir sigldu undir
landit. Þar var nes er þeir kómu at. Þeir beittu með landinu
ok létu landit á stjórnborða. Þar var ørœfi ok strandir langar
ok sandar. Fara þeir á bátum til lands ok fundu kjǫl af
 skipi, ok kǫlluðu þar Kjalarnes. Þeir gáfu ok nafn strǫnd-
unum ok kǫlluðu Furðustrandir, því at langt var með at sigla.
Þá  gørðisk  vágskorit landit,  ok heldu þeir skipunum  at
vágunum.
Þat var þá er Leifr var með Óláfi konungi Tryggvasyni
 ok hann bað hann boða Kristni á Grœnlandi, ok þá gaf
konungr honum tvá menn Skozka; hét karlmaðrinn Haki
en konan Hekja. Konungr bað Leif taka til þessara manna,
ef hann þyrfti skjótleiks við, því at þau váru dýrum skjótari.
Þessa menn fengu þeir Eiríkr ok Leifr til fylgðar við
 Karlsefni. En er þeir hǫfðu siglt fyrir Furðustrandir, þá létu
þeir ina Skozku menn á land ok báðu þau hlaupa í suðrætt
ok leita landskosta ok koma aptr áðr þrjú dœgr væri liðin.
Þau váru svá búin at þau hǫfðu þat klæði er þau kǫlluðu
kjafal; þat var svá gǫrt at hǫttrinn var á upp, ok opit at





hliðum ok engar ermar á, ok knept á milli fóta.   Helt þar 
saman knappr ok nezla, en ber váru þau annars staðar.
Þeir kǫstuðu akkerum ok lágu þar þessa stund.  Ok er þrír
dagar váru liðnir, hljópu þau af landi ofan ok hafði annat
þeira í hendi vínberja kǫngul, en annat hveitiax sjálfsáit.
Sǫgðu þau Karlsefni at þau þóttusk fundit hafa landskosti 
góða.   Tóku þeir þau á skip sitt ok fóru leiðar sinnar, þar
til er varð fjarðskorit. Þeir lǫgðu skipunum inn á fjǫrð einn.
Þar var ey ein út fyrir, ok váru þar straumar miklir um eyna;
þeir kǫlluðu hana Straumsey.   Fugl var þar svá margr at
trautt mátti fœti koma milli eggjanna.  Þeir heldu inn með 
firðinum ok kǫlluðu hann Straumsfjǫrð, ok báru farminn af
skipunum ok bjoggusk þar um.   Þeir hǫfðu með sér alls
konar fé ok leituðu sér þar landsnytja.   Fjǫll váru þar, ok
fagrt var þar um at litask.  Þeir gáðu engis nema at kanna
landit. Þar váru grǫs mikil. Þar váru þeir um vetrinn, ok 
gørðisk vetr mikill, en ekki fyrir unnit, ok gørðisk ilt til
matarins ok tókusk af veiðarnar. Þá fóru þeir út í eyna ok
vættu at þar mundi gefa nǫkkut af veiðum eða rekum. Þar
var þó lítt til matfanga, en fé þeira varð þar vel.  Síðan hétu
þeir á Guð at hann sendi þeim nǫkkut til matfanga, ok var 
eigi svá brátt við látit sem þeim var annt til.
Þórhallr hvarf á brottu, ok gengu menn at leita hans; stóð
þat yfir þrjú dœgr í samt.   A hinu fjórða dœgri fundu þeir
Karlsefni ok Bjarni hann Þórhall á hamargnípu einni. Hann
horfði í lopt upp ok gapði hann bæði augum ok munni ok 
nǫsum ok klóraði sér ok klýpði sik ok þuldi nǫkkut.  Þeir
spurðu hví hann væri þar kominn.  Hann kvað þá þat engu
skipta; bað hann þá ekki þat undrask, kvezk svá lengst lifat
hafa at þeir þurftu ekki ráð fyrir honum at gøra. Þeir báðu
hann fara heim með sér.   Hann gørði svá.   Lítlu síðar kom 
þar hvalr, ok drifu menn til ok skáru hann, en þó kendu
menn eigi hvat hvala þat var.   Karlsefni kunni mikla skyn
á hvǫlum ok kendi hann þó eigi. Þenna hval suðu matsvemar,





ok átu af, ok varð þó ǫllum ilt af.  Þá gengr Þórhallr at ok
 mælti: 'Var eigi svá, at hinn Rauðskeggjaði varð drjúgari
en Kristr yðvarr? Þetta hafða ek nú fyrir skáldskap minn,
er ek orta um Þór fulltrúann. Sjaldan hefir hann mér
brugðizk.' Ok er menn vissu þetta, vildu engir nýta ok
kǫstuðu fyrir bjǫrg ofan ok snøru sínu máli til Guðs misk-
 unnar.   Gaf þeim þá út at róa, ok skorti þá eigi birgðir
um várit.   Fara þeir inn í Straumsfjǫrð ok hǫfðu fǫng af
hvárutveggja  landinu, veiðar  af meginlandinu,   eggver  ok
útróðra af sjónum.
Nú rœða þeir um ferð sína ok hafa tilskipan. Vill Þórhallr
 Veiðimaðr fara norðr um Furðustrandir ok fyrir Kjalarnes ok
leita svá Vínlands, en Karlsefni vill fara suðr fyrir land ok
fyrir austan, ok þykkir land því betra sem suðr er meir,
ok þykkir honum þat ráðligra at kanna hvárttveggja. Nú
býsk Þórhallr út undir eyjum ok urðu eigi fleiri í ferð með
 honum en níu menn, en með Karlsefni fór annat liðit þeira.
Ok einn dag er Þórhallr bar vatn á skip sitt, þá drakk hann
ok kvað vísu þessa:
Hafa kváðu mik meiðar
malmþings, es komk hingat,
 (mér samir land fyr lýðum
lasta) drykk inn bazta:
Bílds hattar verðr byttu
beiði-Týr at stýra;
heldr's svát krýpk at keldu -
	komat vín á grǫn mína.
Láta þeir út síðan, ok fylgir Karlsefni þeim undir eyna. Aðr
þeir drógu seglit upp kvað Þórhallr vísu:
Fǫrum aptr, þar es órir
eru, sandhimins, landar,
 lǫtum kenni-Val kanna
knarrar skeið in breiðu,




5.322-354	Þorfinn's Voyage                       51

meðan bilstyggvir byggva
bellendr ok hval vella
Laufa veðrs, þeir's leyfa
lǫnd, á Furðustrǫndum. 
Síðan skildu þeir, ok sigldu norðr fyrir Furðustrandir ok
Kjalarnes ok vildu beita þar fyrir vestan. Kom þá veðr
á móti þeim ok rak þá upp við Írland, ok váru þar mjǫk
þjáðir ok barðir. Þá lét Þórhallr líf sitt.
Karlsefni fór suðr fyrir land ok Snorri ok Bjarni ok annat 
lið þeira. Þeir fóru lengi ok til þess er þeir kómu at á þeirri
er fell af landi ofan ok í vatn ok svá til sjávar. Eyrar váru
þar miklar fyrir árósinum, ok mátti eigi komask inn í ána
nema at háflœðum. Sigldu þeir Karlsefni þá til áróssins ok
kǫlluðu í Hópi landit. 
Þar fundu þeir sjálfsána hveitiakra, þar sem lægðir váru, en
vínviðr alt þar sem holta kendi. Hverr lœkr var þar fullr af
fiskum. Þeir gørðu þar grafir sem landit mœttisk ok flóðit
gekk efst, ok er út fell, váru helgir fiskar í grǫfunum. Þar
var mikill fjǫlði dýra á skógi með ǫllu móti. Þeir váru þar 
hálfan mánað ok skemtu sér ok urðu við ekki varir. Fé sitt
hǫfðu þeir með sér.
Ok einn morgin snemma, er þeir lituðusk um, sá þeir níu
húðkeipa, ok var veift trjónum af skipunum, ok lét því líkast
í sem í hálmþústum, ok ferr sólarsinnis. Þá mælti Karlsefni: 
'Hvat mun þetta tákna?'   Snorri svarar honum: 'Vera kann
at þetta sé friðartákn, ok tǫkum skjǫld hvítan ok berum
í  mót.'    Ok  svá   gørðu   þeir.   Þá   røru   hinir  í  mót,   ok
undruðusk þá, ok gengu þeir á land. Þeir váru smáir menn
ok illiligir ok ilt hǫfðu þeir hár á hǫfði; eygðir váru þeir 
mjǫk ok breiðir í kinnunum.   Ok dvǫlðusk þar um stund
ok undruðusk. Røru síðan í brott suðr fyrir nesit.
Þeir hǫfðu gǫrt bygðir sínar upp frá vatninu, ok váru sumir
skálarnir nær meginlandinu, en sumir nær vatninu. Nú váru




52	Þorfinns saga               5.355-388

 þeir þar þann vetr.  Þar kom alls engi snjár, ok allr fénaðr
gekk þar úti sjálfala.
En er vára tók, geta þeir at líta einn morgin snemma at
fjǫlði húðkeipa røri sunnan fyrir nesit, svá margir sem kolum
væri sáit, ok var þá ok veift á hverju skipi trjónum. Þeir
 brugðu þá skjǫldum upp ok tóku kaupstefnu sín á millum,
ok vildi þat fólk helzt kaupa rautt skrúð; þeir hǫfðu móti at
gefa skinnavǫru ok algrá skinn. Þeir vildu ok kaupa sverð
ok spjót, en þat bǫnnuðu þeir Karlsefni ok Snorri. Þeir
hǫfðu ófǫlvan belg fyrir skrúðit, ok tóku spannarlangt skrúð
 fyrir belg, ok bundu um hǫfuð sér. Ok fór svá um stund.
En er minka tók skrúðit, þá skáru þeir í sundr, svá at eigi
var breiðara en þvers fingrar breitt. Gáfu þeir Skrælingar
jafnmikit fyrir eða meira.
Þat bar til at griðungr hljóp ór skógi, er þeir Karlsefni
 áttu, ok gall hátt við. Þeir fælask við, Skrælingar, ok hlaupa
út á keipana ok røru suðr fyrir land. Varð þá ekki vart við
þá í þrjár vikur samt.   En er sjá stund var liðin, sjá þeir
sunnan fara mikinn fjǫlða skipa Skrælinga svá sem straumr
stoði.   Var þá veift trjónum ǫllum rangsœlis ok ýla allir
 Skrælingar hátt upp.  Þá tóku þeir rauða skjǫldu ok báru
í mót.  Gengu þeir þá saman ok bǫrðusk.  Varð þá skothríð
hǫrð.   Þeir hǫfðu ok valslǫngur, Skrælingar.   Þat sjá þeir
Karlsefni ok Snorri at þeir fœrðu upp á stǫngum, Skræling-
arnir, knǫtt stundar mikinn því nær til at jafna sem sauðar-
 vǫmb ok blán at lit, ok fló upp á land yfir liðit ok lét
illiliga við, þar er niðr kom.   Við þetta sló ótta miklum yfir
Karlsefni ok á lið hans, svá at þá fýsti engis annars en halda
undan ok upp með ánni, því at þeim þótti lið Skrælinga drífa
at sér ǫllum megin; ok létta eigi fyrr en þeir koma til hamra
 nǫkkurra. Veittu þeir þar viðtǫku harða.
Freydís kom út ok sá er þeir heldu undan.   Hon kallaði,
'Hví renni þér undan slíkum auvirðismǫnnum, svá gildir
menn, er mér þœtti líkligt at þér mættið drepa þá svá sem




5.389-422	Þorfinn's Voyage                       53

búfé?  Ok ef ek hefða vápn, þœtti mér sem ek munda betr
berjask en einnhverr yðvar.'   Þeir gáfu engan gaum hvat 
sem hon sagði.  Freydís vildi fylgja þeim ok varð hon heldr
sein, því at hon var eigi heil; gekk hon þá eptir þeim í
skóginn, en Skrælingar sœkja at henni.   Hon fann fyrir sér
mann dauðan, Þorbrand Snorrason, ok stóð hellusteinn í hǫfði
honum; sverðit lá hjá honum, ok hon tók þat upp ok býsk 
at verja sik með, Þá koma Skrælingar at henni.   Hon tekr
brjóstit upp ór serkinum ok slettir á sverðit. Þeir fælask við
ok hlaupa undan ok á skip sín ok heldu á brottu. Þeir
Karlsefni finna hana ok lofa kapp hennar. Tveir menn fellu
af Karlsefni ok fjórir af Skrælingum, en þó urðu þeir ofrliði 
bornir.  Fara þeir nú til búða sinna, ok íhuga hvat fjǫlmenni
þat var er at þeim sótti á landinu; sýnask þeim nú at þat
eina mun liðit hafa verit er á skipunum kom, en annat liðit
mun hafa verit sjónhverfingar.   Þeir  Skrælingar fundu ok
mann dauðan ok lá øx hjá honum.  Einn þeira hjó í stein ok 
brotnaði øxin.   Þótti þeim þá engu nýtt, er eigi stóð við
grjótinu, ok kǫstuðu niðr.
Þeir þóttusk nú sjá, þó at þar væri landskostir góðir, at
þar myndi jafnan ófriðr ok ótti á liggja, af þeim er fyrir
bjoggu.   Bjoggusk þeir á brott ok ætluðu til síns lands. 
Sigldu þeir norðr fýrir ok fundu fimm Skrælinga í skinnhjúpum
sofandi ok hǫfðu með sér skokka ok í dýramerg dreyra
blandinn.   Virðu þeir svá at þeir mundu gǫrvir af landinu.
Þeir drápu þá.   Síðan fundu þeir nes eitt ok fjǫlða dýra, ok
þann veg var nesit at sjá sem mykiskán væri, af því at dýrin 
lágu þar um vetrna.  Nú koma þeir í Straumsfjǫrð ok er þar
alls konar gnóttir.
Er þat sumra manna sǫgn at þau Bjarni ok Freydís hafi
þar eptir verit ok tíu tigir manna með þeim ok hafi eigi farit
lengra, en þeir Karlsefni ok Snorri hǫfðu suðr farit ok fjórir 
tigir manna ok hafði eigi lengr verit í Hópi en vart tvá
mánaði, ok hafði it sama sumar aptr komit.





Karlsefni fór á einu skipi at leita Þórhalls, en liðit var
eptir, ok fóru þeir norðr fyrir Kjalarnes, ok berr þá fyrir
 vestan fram ok var landit á. bakborða þeim. Þar váru
eyðimerkr einar. Ok er þeir hǫfðu lengi farit, fellr á af landi
ofan ór austri ok í vestr. Þeir lǫgðu inn í árósinum ok lágu
við hinn syðra bakkann. Þat var einn morgin er þeir
Karlsefni sjá fyrir ofan rjóðrit flekk nǫkkurn svá sem glitaði
 við þeim, ok œptu þeir á. Þat hrœrðisk, ok var þat
Einfœtingr, ok skýzk ofan þangat sem þeir lágu. Þorvaldr
sonr Eiríks hins Rauða sat við stýri ok skaut Einfœtingr ǫr
í smáþarma honum. Hann dró út ǫrina. Þá mælti Þorvaldr:
'Gott land hǫfum vér fengit, feitt er um ístruna.' Þá hleypr
 Einfœtingrinn á brott ok norðr aptr. Þeir hljópu eptir
Einfœtingi ok sá hann stundum, ok þótti sem hann leitaði
undan. Hljóp hann út á vág einn. Þá hurfu þeir aptr. Þá
kvað einn maðr kviðling þenna:
Eltu seggir,      allsatt var þat,
	einn Einfœting     ofan til strandar:
en kynligr maðr     kostaði rásar
hart ofstopi.      Heyrðu Karlsefni!
Þeir fóru þá í brott ok norðr aptr ok þóttusk sjá Einfœtinga-
land. Vildu þeir þá eigi lengr hætta liði sínu.
 Þeir ætluðu ǫll ein fjǫll þau er í Hópi váru ok þessi er nú
fundu þeir, ok þat stœðisk mjǫk svá á ok væri jafnlangt ór
Straumsfirði beggja vegna. Fóru þeir aptr ok váru í Straums-
firði hinn þriðja vetr.
Gengu menn þá mjǫk sleitum.   Sóttu þeir er kvánlausir
 váru í hendr þeim er kvángaðir váru. Þar kom til hit fyrsta
haust Snorri sonr Karlsefnis, ok var hann þá þrévetr er þeir
fóru í brott.
Þá er þeir sigldu af Vínlandi hǫfðu þeir suðrœn veðr ok
hittu   Markland   ok  fundu   Skrælinga  fimm,   ok  var  einn
 skeggjaðr, tvær konur, bǫrn tvau.   Tóku þeir Karlsefni til




5.456-487	Þorfinn's Voyage                      55

sín sveinana, en hinir kómusk undan ok sukku í jǫrð niðr.
En sveinana hǫfðu þeir með sér ok kendu þeim mál ok váru
skírðir. Þeir nefndu móður sína Vætilldi ok fǫður Úvægi.
Þeir sǫgðu at konungar stjórnuðu Skrælingalandi; hét annarr
Avalldamon, en annarr hét Valldidida. Þeir kváðu þar engi 
hús, ok lágu menn í hellum eðr holum. Þeir sǫgðu land þar
ǫðrum megin gagnvart sínu landi ok gengu menn þar í hvítum
klæðum ok optu hátt ok báru stangir ok fóru með flíkr. Þat
ætla menn Hvítramannaland.
Nú kómu þeir til Grœnlands ok eru með Eiríki Rauða um 
vetrinn.

E. THE GREENLAND PROPHETESS

Í þenna tíma var hallæri mikit á Grœnlandi. Hǫfðu menn
fengit lítit fang, þeir er í veiðiferðir hǫfðu farit, en sumir ekki
aptr komnir.   Sú kona var þar í bygð er Þorbjǫrg hét; hon
var spákona, ok var kǫlluð lítil vǫlva.  Hon hafði átt sér níu 
systr, ok váru allar spákonur, en hon ein var þá á lífi.  Þat
var háttr Þorbjargar um vetrum at hon fór at veizlum, ok
buðu þeir menn henni mest heim er forvitni var á at vita
forlǫg sín eða árferð.   Ok með því at Þorkell var þar mestr
bóndi, þá þótti til hans koma at vita nær létta mundi óárani 
þessu sem yfir stóð.   Býðr Þorkell spákonunni heim, ok er
henni þar vel fagnat, sem siðr var til, þá er við þess háttar
konum skyldi taka.   Var henni búit hásæti, ok lagt undir
hana hœgindi; þar skyldi í vera hœnsna fiðri.   En er hon
kom um kveldit, ok sá maðr er móti henni var sendr, þá var 
hon svá búin at hon hafði yfir sér tuglamǫttul blán ok var
settr steinum alt í skaut ofan; hon hafði á hálsi sér glertǫlur,
ok lambskinnskofra svartan á hǫfði ok við innan kattskinn
hvítt, ok hon hafði staf í hendi ok var á knappr: hann var
búinn með mersingu ok settr steinum ofan um knappinn; 
hon hafði um sik hnjóskulinda, ok var þar á skjóðupungr
mikill, ok varðveitti hon þar í taufr sín, þau er hon þurfti til




56	Þorfinns saga 5.488-521

fróðleiks at hafa; hon hafði á fótum kálfskinnsskó loðna, ok
í þvengi langa, ok á tinknappar miklir á endunum; hon
 hafði á hǫndum sér kattskinnsglófa, ok váru hvítir innan ok
loðnir.
En er hon kom inn, þótti ǫllum mǫnnum skylt at velja
henni sœmiligar kveðjur; hon tók því sem henni váru menn
geðjaðir til.  Tók Þorkell bóndi í hǫnd henni ok leiddi hana
 til þess sætis sem henni var búit.  Þorkell bað hana þá at
renna þar augum yfir hjú ok hjǫrð ok svá hýbýli.   Hon var
fámálug um alt.   Borð kómu fram um kveldit, ok er frá því
at segja hvat spákonunni var matbúit.  Henni var gǫrr grautr
á kiðjamjólk ok matbúin hjǫrtu ór ǫllum kykvendum þeim er
 þar váru til.  Hon hafði mersingarspón ok kníf tannskeptan,
tvíhólkaðan af eiri, ok var brotinn af oddrinn.   En er borð
váru upp tekin, þá gengr Þorkell bóndi fyrir Þorbjǫrgu ok
spyrr hversu henni þykki þar um at litask, eða hversu skapfeld
henni eru þar hýbýli eða hættir manna, eða hversu fljótliga
 hon mun vís verða þess er hann hefir spurt hana, ok mǫnnum
er mest forvitni at vita.  Hon kallask ekki muni segja fyrr en
um morgininn eptir er hon hafði áðr sofit um nóttina.
En um morgininn at áliðnum degi var henni veittr sá
umbúningr sem hon þurfti at hafa til at fremja seiðinn. Hon
 bað ok fá sér konur þær er kunnu frœði þat sem til seiðsins
þarf ok 'varðlokur' hétu, en þær konur fundusk eigi.   Þá
var leitat at um bœinn ef nǫkkur kynni; þá segir Guðríðr,
'Hvárki  em  ek  fjǫlkunnig  né  vísindakona,   en  þó  kendi
Halldís, fóstra mín, mér á Íslandi þat kvæði er hon kallaði
 varðlokur.'  Þorbjǫrg segir, 'Þá ertu happfróð.'   Hon segir,
'Þetta er þat eitt atferli er ek ætla í engum beina at vera, því
at ek em Kristin kona'. Þorbjǫrg segir, 'Svá mætti verða, at
þú yrðir mǫnnum at liði hér um, en þú værír þá kona ekki
verri en áðr; en við Þorkel mun ek meta at fá þá hluti til, er
 hafa þarf.' Þorkell herðir nú á Guðríði, en hon kvezk gøra
mundu sem hann vildi.





Slógu þá konur hring um hjallinn, en Þorbjǫrg sat á uppi.
Kvað Guðríðr þá kvæðit svá fagrt ok vel at engi þóttisk
heyrt hafa með fegri rǫdd kvæði kveðit, sá er þar var hjá.
Spákonan þakkar henni kvæðit, ok kvað margar þær náttúrur 
nú til hafa sótt ok þykkja fagrt at heyra, er kvæðit var svá vel
flutt, 'er áðr vildu við oss skiljask ok enga hlýðni oss veita;
en mér eru nú margir þeir hlutir auðsýnir er áðr var ek dulin,
ok margir aðrir. En ek kann þér þat at segja, Þorkell, at
hallæri þetta mun ekki haldask lengr en í vetr, ok mun batna 
árangr sem várar. Sóttarfar þat sem á hefir legit mun ok batna
vánu bráðara. En þér, Guðríðr, skal ek launa í hǫnd liðsinni
þat er oss hefir af þér staðit, því at þín forlǫg eru mér nú
allgløggsæ: þú munt gjaforð fá hér á Grœnlandi þat er
sœmiligast er, þó at þér verði þat eigi til langæðar, því at vegar 
þínir liggja út til Íslands, ok mun þar koma frá þér bæði
mikil ætt ok góð, ok yfir þínum kynkvíslum skína bjartari
geislar en ek hafa megin til at geta slíkt vandliga sét; enda
far þú nú heil ok vel, dóttir.'
Síðan gengu menn at vísindakonunni ok frétti þá hverr þess 
er mest forvitni var á at vita. Hon var ok góð af frásǫgnum;
gekk þat ok lítt í tauma er hon sagði. Þessu næst var komit
eptir henni af ǫðrum bœ; fór hon þá þangat. Þá var sent
eptir Þorbirni, því at hann vildi eigi heima vera, meðan slík
hindrvitni var framið. 







VI HRAFNKELS SAGA FREYSGOÐA

CHAPTER I

Þat var á dǫgum Haralds konungs ins hárfagra, Hálfdanar
sonar ins svarta, Guðrøðar sonar veiðikonungs, Hálfdanar
sonar ins milda ok ins matarilla, Eysteins sonar freys, Óláfs
sonar trételgju Svíakonungs, at sá maðr kom skipi sínu til
Íslands í Breiðdal, er Hallfreðr hét. Þat er fyrir neðan 
Fljótsdalsherað. Þar var á skipi kona hans ok sonr, er Hrafnkell
hét. Hann var fimmtán vetra gamall, mannvænn ok gørviligr.
Hallfreðr setti bú saman. Um vetrinn andaðisk útlend ambátt,
er Arnþrúðr hét, ok því heitir þat síðan á Arnþrúðarstǫðum.
En um várit fœrði Hallfreðr bú sitt norðr yfir heiði ok gerði 
bú þar, sem heitir í Geitdal.  Ok eina nótt dreymði hann, at
maðr kom at honum ok mælti: 'Þar liggr þú, Hallfreðr, ok
heldr óvarliga. Fœr þú á brott bú þitt ok vestr yfir Lagarfljót.
Þar er heill þín ǫll.'   Eptir þat vaknar hann ok fœrir bú sitt
út yfir Rangá í Tungu, þar sem síðan heitir á Hallfreðarstǫðum, 
ok bjó þar til elli. En honum varð þar eptir geit ok hafr. Ok
inn sama dag, sem Hallfreðr var í brott, hljóp skriða á húsin,
ok týndusk þar þessir gripir, ok því heitir þat síðan í Geitdal.

CHAPTER 2

Hrafnkell lagði þat í vanða sinn at ríða yfir á heiðar á sumarit.
Þá var Jǫkulsdalr albyggðr upp at brúm. Hrafnkell reið upp 





eptir Fljótsdalsheiði ok sá, hvar eyðidalr gekk af Jǫkulsdal. Sá
dalr sýndisk Hrafnkatli byggiligri en aðrir dalir, þeir sem hann
hafði áðr sét. En er Hrafnkell kom heim, beiddi hann fǫður
sinn fjárskiptis, ok sagðisk hann bústað vilja reisa sér. Þetta
 veitir faðir hans honum, ok hann gerir sér bœ í dal þeim ok
kallar á Aðalbóli. Hrafnkell fekk Oddbjargar Skjǫldólfsdóttur
ór Laxárdal. Þau áttu tvá sonu. Hét inn ellri Þórir, en inn
yngri Asbjǫrn.
En þá er Hrafnkell hafði land numit á Aðalbóli, þá efldi hann
 blót mikil. Hrafnkell lét gera hof mikit. Hrafnkell elskaði eigi
annat goð meir en Frey, ok honum gaf hann alla ina beztu gripi
sína hálfa við sik. Hrafnkell byggði allan dalinn ok gaf mǫnnum
land, en vildi þó vera yfirmaðr þeira ok tók goðorð yfir þeim.
Við þetta var lengt nafn hans ok kallaðr Freysgoði, ok var
 ójafnaðarmaðr mikill, en menntr vel. Hann þrøngði undir sik
Jǫkulsdalsmǫnnum til þingmanna hans, var linr ok blíðr við
sína menn, en stríðr ok stirðlyndr við Jǫkulsdalsmenn, ok
fengu af honum engan jafnað. Hrafnkell stóð mjǫk í einvígjum
ok bœtti engan mann fé, því at engi fekk af honum neinar bœtr,
 hvat sem hann gerði.
Fljótsdalsheiðr er yfirferðarill, grýtt mjǫk ok blaut, en þó
riðu þeir feðgar jafnan hvárír til annarra, því at gott var í
frændsemi þeira. Hallfreði þótti sú leið torsótt ok leitaði sér
leiðar fyrir ofan fell þau, er standa í Fljótsdalsheiði. Fekk hann
 þar þurrari leið ok lengri, ok heitir þar Hallfreðargata. Þessa
leið fara þeir einir, er kunnugastir eru um Fljótsdalsheiði.

CHAPTER 3

Bjarni hét maðr, er bjó at þeim bœ, er at Laugarhúsum heitir.
Þat er í Hrafnkelsdal. Hann var kvángaðr ok átti tvá sonu við
konu sinni, ok hét annarr Sámr, en annarr Eyvindr, vænir menn
 ok efniligir. Eyvindr var heima með feðr sínum, en Sámr var
kvángaðr ok bjó í norðanverðum dalnum á þeim bœ, er heitir
á Leikskálum, ok átti hann margt fé. Sámr var uppivǫzlumaðr





mikill ok lǫgkœnn, en Eyvindr gerðisk farmaðr ok fór útan til
Nóregs ok var þar um vetrinn. Þaðan fór hann ok út í lǫnd ok
nam staðar í Miklagarði ok fekk þar góðar virðingar af 
Grikkjakonungi ok var þar um hríð.
Hrafnkell átti þann grip í eigu sinni, er honum þótti betri en
annarr. Þat var hestr brúnmóálóttr at lit, er hann kallaði
Freyfaxa sinn. Hann gaf Frey, vin sínum, þann hest hálfan.
Á þessum hesti hafði hann svá mikla elsku, at hann strengði 
þess heit, at hann skyldi þeim manni at bana verða, sem honum
riði án hans vilja.
Þorbjǫrn hét maðr. Hann var bróðir Bjarna ok bjó á þeim
bœ í Hrafnkelsdal, er á Hóli hét, gegnt Aðalbóli fyrir austan.
Þorbjǫrn átti fé lítit, en ómegð mikla. Sonr hans hét Einarr, 
inn elzti. Hann var mikill ok vel mannaðr. Þat var á einu
vári, at Þorbjǫrn mælti til Einars, at hann mundi leita sér
vistar nǫkkurar, -- 'því at ek þarf eigi meira forvirki en þetta
lið orkar, er hér er, en þér mun verða gott til vista, því at þú ert
mannaðr vel. Eigi veldr ástleysi þessari brottkvaðning við 
þik, því at þú ert mér þarfastr barna minna. Meira veldr því
efnaleysi mitt ok fátœkð. En ǫnnur bǫrn mín gerask verkmenn.
Mun þér þó verða betra til vista en þeim.'
Einarr svarar: 'Of síð hefir þú sagt mér til þessa, því at nú
hafa allir ráðit sér vistir, þær er beztar eru, en mér þykkir þó 
illt at hafa órval af.'
Einn dag tók Einarr hest sinn ok reið á Aðalból. Hrafnkell
sat í stofu. Hann heilsar honum vel ok glaðliga. Einarr leitar
til vistar við Hrafnkel.
Hann  svaraði: 'Hví leitaðir þú þessa svá síð, því at ek 
munda við þér fyrstum tekit hafa?  En nú hefi ek ráðit ǫllum
hjónum nema til þeirar einnar iðju, er þú munt ekki hafa
vilja.'
Einarr spurði, hver sú væri.
Hrafnkell kvazk eigi mann hafa ráðit til smalaferðar, en 
lézk mikils við þurfa.




62	Hrafnkels saga                6.87-120

Einarr kvazk eigi hirða, hvat hann ynni, hvárt sem þat væri
þetta eða annat, en lézk tveggja missera bjǫrg hafa vilja.
'Ek geri þér skjótan kost', sagði Hrafnkell.  'Þú skalt reka
 heim fimm tigu ásauðar í seli ok viða heim ǫllum sumarviði.
Þetta skaltu vinna til tveggja missera vistar. En þó vil ek skilja
á við þik einn hlut sem aðra smalamenn mína. Freyfaxi gengr
í dalnum fram með liði sínu. Honum skaltu umsjá veita vetr
ok sumar.  En varnað býð ek þér á einum hlut: Ek vil, at þú
 komir aldri á bak honum, hversu mikil nauðsyn sem þér er á,
því ek hefi hér allmikit um mælt, at þeim manni skylda ek at
bana verða, sem honum riði. Honum fylgja tólf hross. Hvert,
sem þú vilt af þeim hafa á nótt eða degi, skulu þér til reiðu.
Ger nú sem ek mæli, því at þat er forn orðskviðr, at eigi veldr
 sá, er varar annan.  Nú veiztu, hvat ek hefi um mælt.'
Einarr kvað sér eigi mundu svá meingefit at ríða þeim hesti,
er honum var bannat, ef þó væri mǫrg ǫnnur til.
Einarr ferr nú heim eptir klæðum sínum ok flytr heim á
Aðalból. Síðan var fœrt í sel fram í Hrafnkelsdal, þar sem
 heitir á Grjótteigsseli. Einari ferr allvel at um sumarit, svá
at aldri verðr sauðvant fram allt til miðsumars, en þá var vant
nær þremr tigum ásauðar eina nótt. Leitar Einarr um alla haga
ok finnr eigi. Honum var vant nær viku.
Þat var einn morgin, at Einarr gekk út snimma, ok er þá
 létt af allri sunnanþokunni ok úrinu.   Hann tekr staf í hǫnd
sér, beizl ok þófa.   Gengr hann þá fram yfir ána Grjótteigsá.
Hon fell fyrir framan selit.   En þar á eyrunum lá fé þat, er
heima hafði verit um kveldit. Hann støkkði því heim at selinu,
en ferr at leita hins, er vant var áðr. Hann sér nú stóðhrossin
 fram á eyrunum ok hugsar at hǫndla sér hross nǫkkurt til
reiðar ok þóttisk vita, at hann mundi fljótara yfir bera, ef hann
riði heldr en gengi. Ok er hann kom til hrossanna, þá elti hann
þau, ok váru þau nú skjǫrr, er aldri váru vǫn at ganga undan
manni, nema Freyfaxi einn. Hann var svá kyrr sem hann væri
 grafinn niðr.





Einarr veit, at líðr morgunninn, ok hyggr, at Hrafnkell mundi
eigi vita, þótt hann riði hestinum. Nú tekr hann hestinn ok
slær við beizli, lætr þófa á bak hestinum undir sik ok ríðr upp
hjá Grjótárgili, svá upp til jǫkla ok vestr með jǫklunum, þar
sem Jǫkulsá fellr undir þeim, svá ofan með ánni til Reykjasels. 
Hann spurði alla sauðarmenn at seljum, ef nǫkkurr hefði sét
þetta fé, ok kvazk engi sét hafa. Einarr reið Freyfaxa allt frá
eldingu ok til miðs aptans. Hestrinn bar hann skjótt yfir ok
víða, því at hestrinn var góðr af sér. Einari kom þat í hug, at
honum mundi mál heim ok reka þat fyrst heim, sem heima var, 
þótt hann fyndi hitt eigi. Reið hann þá austr yfir hálsa í
Hrafnkelsdal. En er hann kemr ofan at Grjótteigi, heyrir hann
sauðarjarm fram með gilinu, þangat sem hann hafði fram riðit
áðr. Snýr hann þangat til ok sér renna í móti sér þrjá tigu
ásauðar, þat sama sem hann vantat hafði áðr viku, ok støkkði 
hann því heim með fénu.
Hestrinn var vátr allr af sveita, svá at draup ór hverju hári
hans, var mjǫk leirstokkinn ok móðr mjǫk ákafliga.   Hann
veltisk nǫkkurum tólf sinnum, ok eptir þat setr hann upp hnegg
mikit. Síðan tekr hann á mikilli rás ofan eptir gǫtunurn. Einarr 
snýr eptir honum ok vill komask fyrir hestinn ok vildi hǫndla
hann ok fœra hann aptr til hrossa, en hann var svá styggr, at
Einarr komsk hvergi í nándir honum.   Hestrinn hleypr ofan
eptir dalnum ok nemr eigi stað, fyrr en hann kemr á Aðalból.
Þá sat Hrafnkell yfir borðum. Ok er hestrinn kemr fyrir dyrr, 
hneggjaði hann þá hátt.   Hrafnkell mælti við eina konu, þá
sem þjónaði fyrir borðinu, at hon skyldi fara til duranna, því
at hross hneggjaði, -- 'ok þótti mér líkt vera gnegg Freyfaxa.'
Hon gengr fram í dyrrnar ok sér Freyfaxa mjǫk ókræsiligan.
Hon sagði Hrafnkeli, at Freyfaxi var fyrir durum úti, mjǫk 
óþokkuligr.
'Hvat mun garprinn vilja, er hann er heim kominn?' segir
Hrafnkell. 'Eigi mun þat góðu gegna.'
Síðan gekk hann út ok sér Freyfaxa ok mælti við hann: 'Illa




64	Hrafnkels saga              6.155-188

 þykkir mér, at þú ert þann veg til gǫrr, fóstri minn, en heima
hafðir þú vit þitt, er þú sagðir mér til, ok skal þessa hefnt
verða. Far þú til liðs þíns.'
En hann gekk þegar upp eptir dalnum til stóðs síns.
Hrafnkell ferr í rekkju sína um kveldit ok svaf af um nóttina.
 En um morguninn lét hann taka sér hest ok leggja á sǫðul ok
ríðr upp til sels. Hann ríðr í blám klæðum. Øxi hafði hann í
hendi, en ekki fleira vápna. Þá hafði Einarr nýrekit fé í kvíar.
Hann lá á kvíagarðinum ok talði fé, en konur váru at mjólka.
Þau heilsuðu honum.
     Hann spurði, hversu þeim fœri at.
Einarr svarar: 'Illa hefir mér at farit, því at vant varð þriggja
tiga ásauðar nær viku, en nú er fundinn.'
Hann kvazk ekki at slíku telja. 'Eða hefir ekki verr at farit?
Hefir þat ok ekki svá opt til borit sem ván hefir at verit, at
 fjárins hafi vant verit. En hefir þú ekki nǫkkut riðit Freyfaxa
mínum hinn fyrra dag?"
Hann kvezk eigi þræta þess mega.
Hrafnkell svarar: 'Fyrir hví reiztu þessu hrossi, er þér var
bannat, þar er hin váru nóg til, er þér var lofat? Þar munda ek
 hafa gefit þér upp eina sǫk, ef ek hefða eigi svá mikit um mælt,
en þó hefir þú vel við gengit.'
En við þann átrúnað, at ekki verði at þeim mǫnnum, er
heitstrengingar fella á sik, þá hljóp hann af baki til hans ok
hjó hann banahǫgg.
     Eptir þat ríðr hann heim við svá búit á Aðalból ok segir
þessi tíðendi. Síðan lét hann fara annan mann til smala í selit.
En hann lét fœra Einar vestr á hallinn frá selinu ok reisti
vǫrðu hjá dysinni. Þetta er kǫlluð Einarsvarða, ok er þaðan
haldinn miðr aptann frá selinu.
     Þorbjǫrn spyrr yfir á Hól víg Einars, sonar síns. Hann kunni
illa tíðendum þessum.  Nú tekr hann hest sinn ok ríðr yfir á
Aðalból ok beiðir Hrafnkel bóta fyrir víg sonar síns.
Hann kvazk fleiri menn hafa drepit en þenna einn. 'Er þér




6.189-222	Hrafnkels saga                         65

þat eigi ókunnigt, at ek vil engan mann fé bœta, ok verða menn
þat þó svá gǫrt at hafa. En þó læt ek svá sem mér þykki þetta 
verk mitt í verra lagi víga þeira, er ek hefi unnit. Hefir þú verit
nábúi minn langa stund, ok hefir mér líkat vel til þín ok hvárum
okkar til annars. Mundi okkr Einari ekki hafa annat smátt til
orðit, ef hann hefði eigi riðit hestinum.  En vit munum opt
þess iðrask, er vit erum of málgir, ok sjaldnar mundum vit 
þessa iðrask, þó at vit mæltim færa en fleira. Mun ek þat nú
sýna, at mér þykkir þetta verk mitt verra en ǫnnur þau, er ek
hefi unnit.   Ek vil birgja bú þitt með málnytu í sumar, en
slátrum í haust.  Svá vil ek gera við þik hvert misseri, meðan
þú vilt búa.  Sonu þína ok dœtr skulum vit í brott leysa með 
minni forsjá ok efla þau svá, at þau mætti fá góða kosti af því.
Ok allt, er þú veizt í mínum hirzlum vera ok þú þarft at hafa
heðan af, þá skaltu mér til segja ok eigi fyrir skart sitja heðan
af um þá hluti, sem þú þarft at hafa.  Skaltu búa, meðan þér
þykkir gaman at, en fara þá hingat, er þér leiðisk. Mun ek þá 
annask þik til dauðadags.   Skulum vit þá vera sáttir.  Vil ek
þess vænta, at þat mæli fleiri, at sjá maðr sé vel dýrr.'
'Ek vil eigi þennan kost', segir Þorbjǫrn.
'Hvern viltu þá?' segir Hrafnkell.
Þá segir Þorbjǫrn: 'Ek vil, at vit takim menn til gørðar með 
okkr.'
Hrafnkell svarar: 'Þá þykkisk þú jafnmenntr mér, ok munum
vit ekki at því sættask.'
Þá reið Þorbjǫrn í brott ok ofan eptir Hrafnkelsdal. Hann
kom til Laugarhúsa ok hittir Bjarna, bróður sinn, ok segir 
honum þessi tíðendi, biðr, at hann muni nǫkkurn hlut í eiga
um þessi mál.
Bjarni kvað eigi sitt jafnmenni við at eiga, þar er Hrafnkell
er.  'En þó at vér stýrim penningum miklum, þá megum vér
ekki deila af kappi við Hrafnkel, ok er þat satt, at sá er svinnr, 
er sik kann. Hefir hann þá marga málaferlum vafit, er meira
bein hafa í hendi haft en vér. Sýnisk mér þú vitlítill við hafa





orðit, er þú hefir svá góðum kostum neitat.   Vil ek mér hér
engu af skipta.'
     Þorbjǫrn mælti þá mǫrg herfilig orð til bróður síns ok segir
því síðr dáð í honum sem meira lægi við.
Hann ríðr nú í brott, ok skiljask þeir með lítilli blíðu.
Hann léttir eigi, fyrr en hann kemr ofan til Leikskála, drepr
þar á dyrr.   Var þar til dura gengit.  Þorbjǫrn biðr Sám út
 ganga.   Sámr heilsaðí vel frænda sínum ok bauð honum þar
at vera. Þorbjǫrn tók því ǫllu seint. Sámr sér ógleði á Þorbirni
ok spyrr tíðenda, en hann sagði víg Einars, sonar síns.
'Þat eru eigi mikil tíðendi', segir Sámr, 'þótt Hrafnkell drepi
menn.'
     Þorbjǫrn spyrr, ef Sámr vildi nǫkkura liðveizlu veita sér.
'Er þetta mál þann veg, þótt mér sé nánastr maðrinn, at þó er
yðr eigi fjarri hǫggvit.'
'Hefir þú nǫkkut eptir sœmðum leitat við Hrafnkel?'
Þorbjǫrn sagði allt it sanna, hversu farit hafði með þeim
 Hrafnkeli.
'Eigi hefi ek varr orðit fyrr', segir Sámr, 'at Hrafnkell hafi
svá boðit nǫkkurum sem þér. Nú vil ek ríða með þér upp á
Aðalból, ok fǫrum vit lítillátliga at við Hrafnkel, ok vita, ef hann
vill halda in sǫmu boð. Mun honum nǫkkurn veg vel fara.'
 'Þat er bæði', segir Þorbjǫrn, 'at Hrafnkell mun nú eigi
vilja, enda er mér þat nú eigi heldr í hug en þá, er ek reið
þaðan.'
Sámr segir: 'Þungt get ek at deila kappi við Hrafnkel um
málaferli.'
    Þorbjǫrn svarar: 'Því verðr engi uppreist yðar ungra manna,
at yðr vex allt í augu. Hygg ek, at engi maðr muni eiga
jafnmikil auvirði at frændum sem ek. Sýnisk mér slíkum
mǫnnum illa farit sem þér, er bykkisk lǫgkœnn vera ok ert
gjarn á smásakar, en vilt eigi taka við þessu máli, er svá er
 brýnt. Mun þér verða ámælissamt, sem makligt er, fyrir því
at þú ert hávaðamestr ór ætt várri. Sé ek nú, hvat sǫk horfir.'




6.257-389	Hrafnkels saga                         67

Sámr svarar: 'Hverju góðu ertu þá nær en áðr, þótt ek taka
við þessu máli ok sém vit þá báðir hrakðir?'
Þorbjǫrn svarar: 'Þó er mér þat mikil hugarbót, at þú takir
við málinu. Verðr at því, sem má.' 
Sámr svarar: 'Ófúss geng ek at þessu. Meir geri ek þat fyrir
frændsemi sakar við þik. En vita skaltu, at mér þykkir þar
heimskum manni at duga, sem þú ert.'
Þá rétti Sámr fram hǫndina ok tók við málinu af Þorbirni.
Sámr lætr taka sér hest ok ríðr upp eptir dal ok ríðr á bœ einn 
ok lýsir víginu -- fær sér menn -- á hendr Hrafnkeli. Hrafnkell
spyrr þetta ok þótti hlœgiligt, er Sámr hefir tekit mál á hendr
honum.
Leið nú á vetrinn. En at vári, þá er komit var at stefnudǫgum,
ríðr Sámr heiman upp á Aðalból ok stefnir Hrafnkeli um víg 
Einars. Eptir þat ríðr Sámr ofan eptir dalnum ok kvaddi búa
til þingreiðar, ok sitr hann um kyrrt, þar til er menn búask til
þingreiðar. Hrafnkell sendi þá menn ofan eptir dalnum ok kvaddi
upp menn. Hann fær ór þinghá sinni sjau tigu manna. Með
þenna flokk ríðr hann austr yfir Fljótsdalsheiði ok svá fyrir 
vatnsbotninn ok um þveran háls til Skriðudals ok upp eptir
Skriðudal ok suðr á Øxarheiði til Berufjarðar ok rétta
þingmannaleið á Síðu. Suðr ór Fljótsdal eru sjautján dagleiðir
á Þingvǫll.
En eptir þat er hann var á brott riðinn ór heraði, þá safnar 
Sámr at sér mǫnnum.   Fær hann mest til reiðar með sér
einhleypinga ok þá, er hann hafði saman kvatt.  Ferr Sámr ok
fær þessum mǫnnum vápn ok klæði ok vistir.   Sámr snýr
aðra leið ór dalnum. Hann ferr norðr til brúa ok svá yfir brú
ok þaðan yfir Mǫðrudalsheiði, ok váru í Mǫðrudal um nótt. 
Þaðan riðu þeir til Herðibreiðstungu ok svá fyrir ofan Bláfjǫll
ok þaðan í Króksdal ok svá suðr á Sand ok kómu ofan í Sandafell
ok þaðan á Þingvǫll, ok var þar Hrafnkell eigi kominn.  Ok
fórsk honum því seinna, at hann átti lengri leið.




68	Hrafnkels saga               6.290-321

     Sámr tjaldar búð yfir sínum mǫnnum hvergi nær því, sem
Austfirðingar eru vanir at tjalda, en nǫkkuru síðar kom
Hrafnkell á þing. Hann tjaldar búð sína, svá sem hann var
vanr, ok spurði, at Sámr var á þinginu. Honum þótti þat
hlœgiligt.
     Þetta þing var harðla fjǫlmennt. Váru þar flestir hǫfðingjar,
þeir er váru á Íslandi. Sámr finnr alla hǫfðingja ok bað sér
trausts ok liðsinnis, en einn veg svǫruðu allir, at engi kvazk
eiga svá gott Sámi upp at gjalda, at ganga vildi í deild við
Hrafnkel goða ok hætta svá sinni virðingu, segja ok þat einn
 veg flestum farit hafa, þeim er þingdeilur við Hrafnkel hafa
haft, at hann hafi alla menn hrakit af málaferlum þeim, er við
hann hafa haft.
Sámr gengr heim til búðar sinnar, ok var þeim frændum
þungt í skapi ok uggðu, at þeira mál mundi svá niðr falla, at
 þeir mundi ekki fyrir hafa nema skǫmm ok svívirðing. Ok svá
mikla áhyggju hafa þeir frændr, at þeir njóta hvárki svefns né
matar, því at allir hǫfðingjar skárusk undan liðsinni við þá
frændr, jafnvel þeir, sem þeir væntu, at þeim mundi lið veita.

CHAPTER 4

Þat var einn morgin snimma, at Þorbjǫrn karl vaknar. Hann
 vekr Sám ok bað hann upp standa. 'Má ek ekki sofa.'
Sámr stendr upp ok ferr í klæði sín. Þeir ganga út ok ofan at
Øxará, fyrir neðan brúna. Þar þvá þeir sér.
Þorbjǫrn mælti við Sám: 'Þat er ráð mitt, at þú látir reka
at hesta vára, ok búumsk heim. Er nú sét, at oss vill ekki annat
 en svívirðing.'
Sámr svarar: 'Þat er vel, af því at þú vildir ekki annat en
deila við Hrafnkel ok vildir eigi þá kosti þiggja, er margr mundi
gjarna þegit hafa, sá er eptir sinn náunga átti at sjá. Frýðir þú
oss mjǫk hugar ok ǫllum þeim, er í þetta mál vildu eigi ganga
 með þér. Skal ek nú ok aldri fyrr af láta en mér þykkir fyrir
ván komit, at ek geta nǫkkut at gert."





Þá fær Þorbirni svá mjǫk, at hann grætr.
Þá sjá þeir vestan at ánni, hóti neðar en þeir sátu, hvar fimm
menn gengu saman frá einni búð.   Sá var hár maðr ok ekki
þrekligr, er fyrstr gekk, í laufgronum kyrtli ok hafði búit 
sverð í hendi, réttleitr maðr ok rauðlitaðr ok vel í yfirbragði,
ljósjarpr á hár ok mjǫk hærðr.  Sjá maðr var auðkenniligr, því
at hann hafði Ijósan lepp í hári sínu inum vinstra megin.
Sámr mælti: 'Stǫndum upp ok gǫngum vestr yfir ána til
móts við þessa menn.' 
Þeir ganga nú ofan með ánni, ok sá maðr, sem fyrir gekk,
heilsar þeim fyrri ok spyrr, hverir þeir væri.
Þeir sǫgðu til sín.
Sámr spurði þenna mann at nafni, en hann nefndisk Þorkell
ok kvazk vera Þjóstarsson. 
Sámr spurði, hvar hann væri ættaðr eða hvar hann ætti
heima.
Hann kvazk vera vestfirzkr at kyni ok uppruna, en eiga heima
í Þorskafirði.
Sámr mælti: 'Hvárt ertu goðorðsmaðr?' 
Hann kvað þat fjarri fara.
'Ertu þá bóndi?' sagði Sámr.
Hann kvazk eigi þat vera.
Sámr mælti: 'Hvat manna ertu þá?'
Hann svarar: 'Ek em einn einhleypingr. Kom ek út í fyrra 
vetr. Hefi ek verit útan sjau vetr ok farit út í Miklagarð, en em
handgenginn Garðskonunginum.   En nú em ek á vist með
bróður mínum, þeim er Þorgeirr heitir.'
'Er hann goðorðsmaðr?' segir Sámr.
Þorkell svarar: 'Goðorðsmaðr er hann víst um Þorskafjǫrð 
ok víðara um Vestfjǫrðu.'
'Er hann hér á þinginu?' segir Sámr.
'Hér er hann víst.'
'Hversu margmennr er hann?'
'Hann er við sjau tigu manna', segir Þorkell. 




70	Hrafnkels saga               6.356-389

'Eru þér fleiri brœðrnir?' segir Sámr.
'lnn þriði', segir Þorkell.
Hverr er sá?' segir Sámr.
'Hann heitir Þormóðr', segir Þorkell, 'ok býr í Gǫrðum á
 Alptanesi. Hann á Þórdísi, dóttur Þórólfs Skalla-Grímssonar
frá Borg.'
'Viltu nǫkkut liðsinni okkr veita?' segir Sámr.
'Hvers þurfu þit við?' segir Þorkell.
'Liðsinnis ok afla hǫfðingja', segir Sámr, 'því at vit eigum
 málum at skipta við Hrafnkel goða um víg Einars Þorbjarnar-
sonar, en vit megum vel hlíta okkrum flutningi með þínu
fulltingi.'
Þorkell svarar: 'Svá er sem ek sagða, at ek em engi goðorðsmaðr.'
'Hví ertu svá afskipta gǫrr, þar sem þú ert hǫfðingjasonr
 sem aðrir brœðr þínir?"
Þorkell sagði: 'Eigi sagða ek þér þat, at ek ætta þat eigi, en
ek selda þat í hendr Þorgeiri, bróður mínum, mannaforráð
mitt, áðr en ek fór útan. Síðan hefi ek eigi við tekit, fyrir því
at mér þykkir vel komit, meðan hann varðveitir. Gangi þit á
 fund hans. Biðið hann ásjá. Hann er skǫrungr í skapi ok
drengr góðr ok í alla staði vel menntr, ungr maðr ok metnaðar-
gjarn. Eru slíkir menn vænstir til at veita ykkr liðsinni.'
Sámr segir: 'Af honum munum vit ekki fá, nema þú sér í
flutningi með okkr.'
    Þorkell segir: 'Því mun ek heita at vera heldr með ykkr en
mótí, með því at mér þykkir œrin nauðsyn til at mæla eptir
náskyldan mann. Fari þit nú fyrir til búðarinnar ok gangið inn
í búðina. Er mannfólk í svefni. Þit munuð sjá, hvar standa
innar um þvera búðina tvau húðfǫt, ok reis ek upp ór ǫðru,
 en í ǫðru hvílir Þorgeirr, bróðir minn. Hann hefir haft kveisu
mikla í fœtinum, síðan hann kom á þingit, ok því hefir hann
lítit sofit um nœtr. En nú sprakk fótrinn í nótt, ok er ór
kveisunaglinn. En nú hefir hann sofnat síðan ok hefir réttan
fótinn út undan fǫtunum fram á fótafjǫlina sakar ofrhita, er á




6.390-423	Hrafnkels saga                         71

er fœtinum. Gangi sá inn gamli maðr fyrir ok svá innar eptir 
búðinni.  Mér sýnisk hann mjǫk hrymðr bæði at sýn ok elli.
Þá er þú, maðr', segir Þorkell, 'kemr at húðfatinu, skaltu rasa
mjǫk ok fall á fótafjǫlina ok tak í tána þá, er um er bundit, ok
hnykk at þér ok vit, hversu hann verðr við."
Sámr mælti: 'Heilráðr muntu okkr vera, en eigi sýnisk mér 
þetta ráðligt.'
Þorkell svarar: 'Annat hvárt verði þit at gera, at hafa þat, sem
ek legg til, eða leita ekki ráða til mín.'
Sámr mælti ok segir: 'Svá skal gera sem hann gefr ráð til.'
Þorkell kvazk mundu ganga síðar, -- 'því at ek bíð manna 
minna.'
Ok nú gengu þeir Sámr ok Þorbjǫrn ok koma í búðina.
Sváfu þar menn allir. Þeir sjá brátt, hvar Þorgeirr lá. Þorbjǫrn
karl gekk fyrir ok fór mjǫk rasandi.   En er hann kom at
húðfatinu, þá fell hann á fótafjǫlina ok þrífr í tána, þá er 
vanmátta var, ok hnykkir at sér.  En Þorgeirr vaknar við ok
hljóp upp í húðfatinu ok spurði, hverr þar fœri svá hrapalliga,
at hlypi á fœtr mǫnnum, er áðr váru vanmátta.
En þeim Sámi varð ekki at orði.
Þá snaraði Þorkell inn í búðina ok mælti til Þorgeirs, bróður 
síns: 'Ver eigi svá bráðr né óðr, frændi, um þetta, því at þik
mun ekki saka.  En mǫrgum teksk verr en vill, ok verðr þat
mǫrgum, at þá fá eigi alls gætt jafnvel, er honum er mikit í
skapi. En þat er várkunn, frændi, at þér sé sárr fótr þinn, er
mikit mein hefir í verit. Muntu þess mest á þér kenna. Nú má 
ok þat vera, at gǫmlum manni sé eigi ósárari sonardauði sinn,
en fá engar bœtr, ok skorti hvetvetna sjálfr.  Mun hann þess
gørst kenna á sér, ok er þat at vánum, at sá maðr gæti eigi alls
vel, er mikit býr í skapi.'
Þorgeirr segir: 'Ekki hugða ek, at hann mætti mik þessa 
kunna, því at eigi drap ek son hans, ok má hann af því eigi á
mér þessu hefna.'
'Eigi vildi hann á þér þessu hefna', segir Þorkell, 'en fór




72	Hrafnkels saga               6.424-457

hann at þér harðara en hann vildi, ok galt hann óskygnleika
 síns, en vænti sér af þér nǫkkurs trausts. Er þat nú drengskapr
at veita gǫmlum manni ok þurftigum.   Er honum þetta
nauðsyn, en eigi seiling, þó at hann mæli eptir son sinn, en nú
ganga allir hǫfðingjar undan liðveizlu við þessa menn ok sýna
í því mikinn ódrengskap.'
    Þorgeirr mælti: 'Við hvern eigu þessir menn at kæra?'
Þorkell svaraði: 'Hrafnkell goði hefir vegit son hans
Þorbjarnar saklausan. Vinnr hann hvert óverk at ǫðru, en vill
engum manni sóma vinna fyrir.'
Þorgeirr mælti: 'Svá mun mér fara sem ǫðrum, at ek veit
 eigi mik þessum mǫnnum svá gott upp at inna, at ek vilja
ganga í deilur við Hrafnkel.  Þykki mér hann einn veg fara
hvert sumar við þá menn, sem málum eigu at skipta við hann,
at flestir menn fá litla virðing eða enga, áðr lúki, ok sé ek þar
fara einn veg ǫllum.   Get ek af því flesta menn ófúsa til, þá
 sem engi nauðsyn dregr til.'
Þorkell segir: 'Þat má vera, at svá fœri mér at, ef ek væri
hǫfðingi, at mér þœtti illt at deila við Hrafnkel, en eigi sýnisk
mér svá, fyrir því at mér þœtti við þann bezt at eiga, er allir
hrekjask fyrir áðr. Ok þœtti mér mikit vaxa mín virðing eða
 þess hǫfðingja, er á Hrafnkel gæti nǫkkura vík róit, en minnkask
ekki, þó at mér fœri sem ǫðrum, fyrir því at má mér þat, sem
yfir margan gengr. Hefir sá ok jafnan, er hættir.'
'Sé ek', segir Þorgeirr, 'hversu þér er gefit, at þú vilt veita
þessum mǫnnum.  Nú mun ek selja þér í hendr goðorð mitt
 ok mannaforráð, ok haf þú þat, sem ek hefi haft áðr, en þaðan
af hǫfum vit jǫfnuð af báðir, ok veittu þá þeim, er þú vilt.'
'Svá sýnisk mér', segir Þorkell, 'sem þá muni goðorð várt
bezt komit, er þú hafir sem lengst. Ann ek engum svá vel sem
þér at hafa, því at þú hefir marga hluti til menntar um fram
 alla oss brœðr, en ek óráðinn, hvat er ek vil af mér gera at
bragði. En þú veizt, frændi, at ek hefi til fás hlutazk, síðan ek
kom til Íslands. Má ek nú sjá, hvat mín ráð eru. Nú hefi ek




6.458-491	Hrafnkels saga                         73

flutt sem ek mun at sinni.  Kann vera, at Þorkell leppr komi
þar, at hans orð verði meir metin.'
Þorgeirr segir: 'Sé ek nú, hversu horfir, frændi, at þér 
mislíkar, en ek má þat eigi vita, ok munum vit fylgja þessum
mǫnnum, hversu sem ferr, ef þú vilt.'
Þorkell mælti: 'Þessa eins bið ek, at mér bykkir betr, at veitt
sé.'
'Til hvers þykkjask þessir menn fœrir', segir Þorgeirr, 'svá 
at framkvæmð verði at þeira máli?'
'Svá er sem ek sagða í dag, at styrk þurfum vit af hǫfðingjum,
en málaflutning á ek undir mér.'
Þorgeirr kvað honum þá gott at duga, -- 'ok er nú þat til, at
búa mál til sem réttligast.  En mér þykkir sem Þorkell vili, at 
þit vitið hans, áðr dómar fara út.   Munu þit þá hafa annat
hvárt fyrir ykkart þrá, nǫkkura huggan eða læging enn meir
en áðr ok hrelling ok skapraun.   Gangið nú heim ok verið
kátir, af því at þess munu þit við þurfa, ef þit skuluð deila við
Hrafnkel, at þit berið ykkr vel upp um hríð, en segi þit engum 
manni, at vit hǫfum liðveizlu heitit ykkr.'
Þá gengu þeir heim til búðar sinnar, váru þá ǫlteitir. Menn
undruðusk þetta allir, hví þeir hefði svá skjótt skapskipti tekit,
þar sem þeir váru óglaðir, er þeir fóru heiman.
Nú sitja þeir, þar til er dómar fara út. Þá kveðr Sámr upp 
menn sína ok gengr til lǫgbergs. Var þar þá dómr settr. Sámr
gekk djarfliga at dóminum.   Hann hefr þegar upp váttnefnu
ok sótti mál sitt at réttum landslǫgum á hendr Hrafnkeli goða,
miskviðalaust með skǫruligum flutningi.   Þessu næst koma
þeir Þjóstarssynir með mikla sveit manna.  Allir menn vestan 
af landi veittu þeim lið, ok sýndisk þat, at Þjóstarssynir váru
menn vinsælir. Sámr sótti málit í dóm, þangat til er Hrafnkeli
var boðit til varnar, nema sá maðr væri þar við staddr, er
lǫgvǫrn vildi frammi hafa fyrir hann at réttu lǫgmáli.  Rómr
varð mikill at máli Sáms. Kvazk engi vilja lǫgvǫrn fram bera 
fyrir Hrafnkel.




74	Hrafnkels saga              6.492-525

Menn hlupu til búðar Hrafnkels ok sǫgðu honum, hvat um
var at vera.
Hann veiksk við skjótt ok kvaddi upp menn sína ok gekk til
 dóma, hugði, at þar myndi lítil vǫrn fyrir landi.  Hafði hann
þat í hug sér at leiða smámǫnnum at sœkja mál á hendr honum.
Ætlaði hann at hleypa upp dóminum fyrir Sámi ok hrekja
hann af málinu.   En þess var nú eigi kostr. Þar var fyrir sá
mannfjǫlði, at Hrafnkell komsk hvergi nær. Var honum þrøngt
 frá í brottu með miklu ofríki, svá at hann náði eigi at heyra mál
þeira, er hann sóttu.   Var honum því óhægt at fœra lǫgvǫrn
fram fyrir sik.  En Sámr sótti málit til fullra laga, til þess er
Hrafnkell var alsekr á þessu þingi.
Hrafnkell gengr þegar til búðar ok lætr taka hesta sína ok
 ríðr á brott af þingi ok unði illa við sínar málalykðir, því at hann
átti aldri fyrr slíkar.  Ríðr hann þá austr Lyngdalsheiði ok svá
austr á Síðu, ok eigi léttir hann fyrr en heima í Hrafnkelsdal
ok sezk á Aðalból ok lét sem ekki hefði í orðit.
En Sámr var á þingi ok gekk mjǫk uppstertr.
     Mǫrgum mǫnnum þykkir vel, þó at þann veg hafi at borizk,
at Hrafnkell hafi hneykju farit, ok minnask nú, at hann hefir
mǫrgum ójafnað sýnt.
Sámr bíðr til þess, at slitit er þinginu. Búask menn þá heim.
Þakkar hann þeim brœðrum sína liðveizlu, en Þorgeirr spurði
 Sám hlæjandi, hversu honum þœtti at fara.  Hann lét vel yfir
því.
Þorgeirr mælti: 'Þykkisk þú nú nǫkkuru nær en áðr?'
Sámr mælti: 'Beðit þykki mér Hrafnkell hafa sneypu, er
lengi mun uppi vera, þessi hans sneypa, ok er þetta við mikla
 fémuni.'
'Eigi er maðrinn alsekr, meðan eigi er háðr féránsdómr, ok
hlýtr þat at hans heimili at gera. Þat skal vera fjórtán nóttum
eptir vápnatak."
En þat heitir vápnatak er alþýða ríðr af þingi.
     'En ek get', segir Þorgeirr, 'at Hrafnkell mun heim kominn




6.526-557	Hrafnkels saga                         75

ok ætli at sitja á Aðalbóli. Get ek, at hann mun halda manna-
forráð fyrir yðr. En þú munt ætla at ríða heim ok setjask í bú
þitt, ef þú náir, at bezta kosti. Get ek, at þú hafir þat svá þinna
mála, at þú kallar hann skógarmann. En slíkan œgishjálm,
get ek, at hann beri yfir flestum sem áðr, nema þú hljótir at 
fara nǫkkuru lægra."
'Aldri hirði ek þat', segir Sámr.
'Hraustr maðr ertu', segir Þorgeirr, 'ok þykki mér sem Þorkell
frændi vili eigi gera endamjótt við þik. Hann vill nú fylgja
þér, þar til er ór slítr með ykkr Hrafnkeli, ok megir þú þá sitja 
um kyrrt. Mun yðr þykkja nú vit skyldastir at fylgja þér um
sinnsakar í Austfjǫrðu. Eða kanntu nǫkkura þá leið til
Austfjarða, at eigi sé almannavegr?'
Sámr svaraði: 'Fara mun ek ina sǫmu leið, sem ek fór
austan.' 
Sámr varð þessu feginn.

CHAPTER 5

Þorgeirr valði lið sitt ok lét sér fylgja fjóra tigu manna.
Sámr hafði ok fjóra tigu manna. Var þat lið vel búit at vápnum
ok hestum. Eptir þat ríða þeir alla ina sǫmu leið, þar til er
þeir koma í nætrelding í Jǫkulsdal, fara yfir brú á ánni, ok var 
þetta þann morgin, er féránsdóm átti at heyja. Þá spyrr
Þorgeirr, hversu mætti helzt á óvart koma. Sámr kvazk mundu
kunna ráð til þess. Hann snýr þegar af leiðinni ok upp á
múlann ok svá eptir hálsinum milli Hrafnkelsdals ok Jǫkulsdals,
þar til er þeir koma útan undir fjallit, er bœrinn stendr undir 
niðri á Aðalbóli. Þar gengu grasgeilar í heiðina upp, en þar
var brekka brǫtt ofan í dalinn, ok stóð þar bœrinn undir niðri.
Þar stígr Sámr af baki ok mælti: 'Látum lausa hesta vára,
ok geymi tuttugu menn, en vér sex tigir saman hlaupum at
bœnum, ok get ek, at fátt muni manna á fótum.' 
Þeir gerðu nú svá, ok heita þar síðan Hrossageilar. Þá bar
skjótt at bœnum. Váru þá liðin rismál. Eigi var fólk upp




76	Hrafnkels saga 6.558-591

staðit. Þeir skutu stokki á hurð ok hlupu inn. Hrafnkell
hvíldi í rekkju sinni. Taka þeir hann þaðan ok alla hans
 heimamenn, þá er vápnfœrir váru. Konur ok bǫrn var rekit
í eitt hús. Í túninu stóð útibúr. Af því ok heim á skálavegginn
var skotit váðási einum. Þeir leiða Hrafnkel þar til ok hans
menn. Hann bauð mǫrg boð fyrir sik ok sína menn. En er
þat tjáði eigi, þá bað hann mǫnnum sínum lífs, -- 'því at þeir
 hafa ekki til sakar gǫrt við yðr, en þat er mér engi ósœmð, þótt
þér drepið mik. Mun ek ekki undan því mælask. Undan
hrakningum mælumk ek. Er yðr engi sœmð í því.'
Þorkell mælti: 'Þat hǫfum vér heyrt, at þú hafir lítt verit
leiðitamr þínum óvinum, ok er vel nú, at þú kennir þess í dag
 á þér.'
Þá taka þeir Hrafnkel ok hans menn ok bundu hendr þeira
á bak aptr. Eptir þat brutu þeir upp útibúrit ok tóku reip ofan
ór krókum, taka síðan knífa sína ok stinga raufar á hásinum
þeira ok draga þar í reipin ok kasta þeim svá upp yfir ásinn ok
 binda þá svá átta saman.
Þá mælti Þorgeirr: 'Svá er komit nú kosti yðrum, Hrafnkell,
sem makligt er, ok mundi þér þykkja þetta ólíkligt, at þú
mundir slíka skǫmm fá af nǫkkurum manni, sem nú er orðit.
Eða hvárt viltu, Þorkell, nú gera: at sitja hér hjá Hrafnkeli ok
 gæta þeira, eða viltu fara með Sámi ór garði á brott í ǫrskotshelgi
við bœinn ok heyja féránsdóm á grjóthól nǫkkurum, þar sem
hvárki er akr né eng?'
Þetta skyldi í þann tíma gera, er sól væri í fullu suðri.
Þorkell sagði: 'Ek vil hér sitja hjá Hrafnkeli. Sýnisk mér
 þetta starfaminna.'
Þeir Þorgeirr ok Sámr fóru þá ok háðu féránsdóm, ganga
heim eptir þat ok tóku Hrafnkel ofan ok hans menn ok settu
þá niðr í túninu, ok var sigit blóð fyrir augu þeim.
Þá mælti Þorgeirr til Sáms, at hann skyldi gera við Hrafnkel
 slíkt, sem hann vildi, -- 'því at mér sýnisk nú óvandleikit við
hann.'




6.592-625	Hrafnkels saga                         77

Sámr svarar: 'Tvá kosti geri ek þér, Hrafnkell. Sá annarr, at
þik skal leiða ór garði brott ok þá menn, sem mér líkar, ok vera
drepinn. En með því at þú átt ómegð mikla fyrir at sjá, þá vil
ek þess unna þér, at þú sjáir þar fyrir. Ok ef þú vilt líf þiggja, 
þá far þú af Aðalbóli með allt lið þitt ok haf þá eina fémuni, er
ek skef þér, ok mun þat harðla lítit, en ek skal taka staðfestu
þína ok mannaforráð allt. Skaltu aldri tilkall veita né þínir
erfingjar. Hvergi skaltu nær vera en fyrir austan Fljótsdalsheiði,
ok máttu nú eiga handsǫl við mik, ef þú vilt þenna upp taka.' 
Hrafnkell mælti: 'Mǫrgum mundi betr þykkja skjótr dauði
en slíkar hrakningar, en mér mun fara sem mǫrgum ǫðrum,
at lífit mun ek kjósa, ef kostr er. Geri ek þat mest sǫkum sona
minna, því at lítil mun vera uppreist þeira, ef ek dey frá."
Þá er Hrafnkell leystr, ok seldi hann Sámi sjálfdœmi. 
Sámr skipti Hrafnkeli af fé slíkt, er hann vildi, ok var þat
raunarlítit.   Spjót sitt hafði Hrafnkell með sér, en ekki fleira
vápna. Þenna dag forði Hrafnkell sik brott af Aðalbóli ok allt
sitt fólk.
Þorgeirr mælti þá við Sám: 'Eigi veit ek, hví þú gerir þetta. 
Muntu þessa mest iðrask sjálfr, er þú gefr honum líf.'
Sámr kvað þá svá vera verða.
Hrafnkell fœrði nú bú sitt austr yfir Fljótsdalsheiði ok um
þveran Fljótsdal fyrir austan Lagarfljót. Við vatnsbotninn
stóð einn lítill bœr, sem hét at Lokhillu. Þetta land keyptí 
Hrafnkell í skuld, því at eigi var kostrinn meiri en þurfti til
búshluta at hafa. Á þetta lǫgðu menn mikla umrœðu, hversu
hans ofsi hafði niðr fallit, ok minnisk nú margr á fornan
orðskvið, at skǫmm er óhófs ævi. Þetta var skógland mikit ok
mikit merkjum, vánt at húsum, ok fyrir þat efni keypti hann 
landit litlu verði. En Hrafnkell sá ekki mjǫk í kostnað ok
felldi mǫrkina, því at hon var stór, ok reisti þar reisiligan bœ,
þann er síðan hét á Hrafnkelsstǫðum. Hefir þat síðan verit
kallaðr jafnan góðr bor. Bjó Hrafnkell þar við mikil óhœgindi
in fyrstu misseri. Hann hafði mikinn atdrátt af fiskinum. 




78	Hrafnkels saga               6.626-657

Hrafnkell gekk mjǫk at verknaði, meðan bœr var í smíði.
Hrafnkell dró á vetr kálf ok kið in fyrstu misseri, ok hann helt
vel, svá at nær lifði hvatvetna þat, er til ábyrgðar var. Mátti
svá at kveða, at náliga væri tvau hǫfuð á hverju kvikindi. Á
 því sama sumri lagðisk veiðr mikil í Lagarfljót. Af slíku
gerðisk mǫnnum búshœgindi í heraðinu, ok þat helzk vel
hvert sumar.

CHAPTER 6

Sámr setti bú á Aðalbóli eptir Hrafnkel, ok síðan efnir hann
veizlu virðuliga ok býðr til ǫllum þeim, sem verit hǫfðu
 þingmenn hans.   Sámr býzk til at vera yfirmaðr þeira í stað
Hrafnkels, Menn játuðusk undir þat ok hugðu þó enn misjafnt
til.
Þjóstarssynir réðu honum þat, at hann skyldi vera blíðr ok
góðr fjárins ok gagnsamr sínum mǫnnum, styrktarmaðr hvers,
 sem hans þurfu við. 'Þá eru þeir eigi menn, ef þeir fylgja þér
eigi vel, hvers sem þú þarft við. En því ráðum vit þér þetta, at
vit vildim, at þér tœkisk allt vel, því at þú virðisk okkr vaskr
maðr. Gættu nú vel til, ok vertu varr um þik, af því at vant er
við vándum at sjá.'
     Þjóstarssynir létu senda eptir Freyfaxa ok liði hans ok
kváðusk vilja sjá gripi þessa, er svá gengu miklar sǫgur af. Þá
váru hrossin heim leídd. Þeir brœðr líta á hrossin.
Þorgeirr mælti: 'Þessi hross lítask mér þǫrf búinu.  Er þat
mitt ráð, at þau vinni slíkt, er þau megu, til gagnsmuna,
 þangat til er þau megu eigi lifa fyrir aldrs sǫkum. En hestr
þessi sýnisk mér eigi betri en aðrir hestar, heldr því verri, at
margt illt hefir af honum hlotizk. Vil ek eigi, at fleiri víg
hljótisk af honum en áðr hafa af honum orðit. Mun þat nú
makligt, at sá taki við honum, er hann á.'
     Þeir leiða nú hestinn ofan eptir vellinum. Einn hamarr
stendr niðr við ána, en fyrir framan hylr djúpr. Þar leiða þeir
nú hestinn fram á hamarinn. Þjóstarssynir drógu fat eitt á




6.658-688	Hrafnkels saga                         79

hǫfuð hestinum, taka síðan hávar stengr ok hrinda hestinum
af fram, binda stein.við hálsinn ok týndu honum svá. Heitir
þar síðan Freyfaxahamarr. Þar ofan frá standa goðahús þau, 
er Hrafnkell hafði átt. Þorkell vildi koma þar. Lét hann fletta
goðin ǫll. Eptir þat lætr hann leggja eld í goðahúsit ok brenna
allt saman.
Síðan búask boðsmenn í brottu. Velr Sámr þeim ágæta gripi
báðum brœðrum, ok mæla til fullkominnar vináttu með sér ok 
skiljask allgóðir vinir. Ríða nú rétta leið vestr í fjǫrðu ok koma
heim í Þorskafjǫrð með virðingu. En Sámr setti Þorbjǫrn niðr
at Leikskálum. Skyldi hann þar búa. En kona Sáms fór til
bús með honum á Aðalból ok býr Sámr þar um hríð.

CHAPTER 7

Hrafnkell spurði austr í Fljótsdal, at Þjóstarssynir hǫfðu 
týnt Freyfaxa ok brennt hofit.
Þá svarar Hrafnkell: 'Ek hygg þat hégóma at trúa á goð', -- ok
sagðisk hann þaðan af aldri skyldu á goð trúa, ok þat efndi hann
síðan, at hann blótaði aldri.
Hrafnkell sat á Hrafnkelsstǫðum ok rakaði fé saman. Hann 
fekk brátt miklar virðingar í heraðinu. Vildi svá hverr sitja ok
standa sem hann vildi.
Í þenna tíma kómu sem mest skip af Noregi til Íslands.
Námu menn þá sem mest land í heraðinu um Hramkels daga.
Engi náði með frjálsu at sitja, nema Hrafnkel bæði orlofs. Þá 
urðu ok allir honum at heita sínu liðsinni. Hann hét ok sínu
trausti. Lagði hann land undir sik allt fyrir austan
Lagarfljót. Þessi þinghá varð brátt miklu meiri ok fjǫlmennari
en sú, er hann hafði áðr haft. Hon gekk upp um Skriðudal ok
upp allt með Lagarfljóti. Var nú skipan á komin á lund hans. 
Maðrinn var miklu vinsælli en áðr. Hafði hann ina sǫmu
skapsmuni um gagnsemð ok risnu, en miklu var maðrinn nú
vinsælli ok gæfari ok hœgri en fýrr at ǫllu.




80	Hrafnkels saga               6.689-720

Opt fundusk þeir Sámr ok Hrafnkell á mannamótum, ok
 minntusk þeir aldri á sín viðskipti. Leið svá fram sex vetr.
Sámr var vinsæll af sínum þingmǫnnum, því at hann var
hœgr ok kyrr ok góðr órlausna ok minntisk á þat, er þeir
brœðr hǫfðu ráðit honum. Sámr var skartsmaðr mikill.

CHAPTER 8

Þess er getit, at skip kom af hafi í Reyðarfjǫrð, ok var
 stýrimaðr Eyvindr Bjarnason. Hann hafði útan verit sjau vetr.
Eyvindr hafði míkit við gengizk um menntir ok var orðinn inn
vaskasti maðr. Eru honum sǫgð brátt þau tíðendi, er gǫrzk
hǫfðu, ok lét hann sér um þat fátt finnask. Hann var fáskiptinn
maðr.
     Ok þegar Sámr spyrr þetta, þá ríðr hann til skips. Verðr
nú mikill fagnafundr með þeim brœðrum. Sámr býðr
honum vestr þangat. En Eyvindr tekr því vel ok biðr Sám
ríða heim fyrir, en senda hesta á móti varningi hans. Hann setr
upp skip sitt ok býr um. Sámr gerir svá, ferr heim ok lætr reka
 hesta á móti Eyvindi. Ok er hann hefir búit um varnað sinn,
býr hann ferð sína til Hrafnkelsdals, ferr upp eptir Reyðarfirði.
Þeir váru fimm saman. Inn sétti var skósveinn Eyvindar. Sá
var íslenzkr at kyni, skyldr honum. Þenna svein hafði Eyvindr
tekit af válaði ok flutt útan með sér ok haldit sem sjálfan sik.
 Þetta bragð Eyvindar var uppi haft, ok var þat alþýðu rómr, at
færi væri hans líkar.
Þeir ríða upp Þórisdalsheiði ok ráku fyrir sér sextán klyfjaða
hesta. Váru þar húskarlar Sáms tveir, en þrír farmenn. Váru
þeir ok allir í litklæðum ok riðu við fagra skjǫldu. Þeír riðu um
 þveran Skriðudal œk yfir háls yfir til Fljótsdals, þar sem heita
Bulungarvellir, ok ofan á Gilsáreyri. Hon gengr austr at
fljótinu milli Hallormsstaða ok Hrafnkelsstaða. Ríða þeir upp
með Lagarfljóti fyrir neðan vǫll á Hrafnkelsstǫðum ok svá
fyrir vatnsbotninn ok yfir Jǫkulsá at Skálavaði. Þá var jafnnær
 rismálum ok dagmálum.




6.721-754	Hrafnkels saga                         81

Kona ein var við vatnit ok þó lérept sín. Hon sér ferð
manna. Griðkona sjá sópar saman léreptunum ok hleypr
heim. Hon kastar þeim niðr úti hjá viðarkesti, en hleypr inn.
Hrafnkell var þá eigi upp staðinn, ok nǫkkurir vilðarmenn
lágu í skálanum, en verkmenn váru til iðnar farnir. Þetta var 
um heyjaannir.
Konan tók til orða, er hon kom inn: 'Satt er flest þat, er
fornkveðit er, at svá ergisk hverr sem eldisk. Verðr sú lítil
virðing, sem snimma leggsk á, ef maðr lætr síðan sjálfr af með
ósóma ok hefir eigi traust til at reka þess réttar nǫkkurt sinni, 
ok eru slík mikil undr um þann mann, sem hraustr hefir verit.
Nú er annan veg þeira lífi, er upp vaxa með fǫður sínum, ok
þykkja yðr einskis háttar hjá yðr, en þá er þeir eru frumvaxta,
fara land af landi ok þykkja þar mestháttar, sem þá koma þeir,
koma við þat út ok þykkjask þá hǫfðingjum meiri. Eyvindr 
Bjarnason reið hér yfir á á Skálavaði með svá fagran skjǫld, at
ljómaði af. Er hann svá menntr, at hefnd væri í honum.'
Lætr griðkonan ganga af kappi.
Hrafnkell ríss upp ok svarar henni, 'Kann vera, at þú hjalir
helzti margt satt -- eigi fyrir því, at þér gangi gott til. Er nú 
vel, at þér aukisk erfiði.   Far þú hart suðr á Víðivǫllu eptir
Hallsteinssonum, Sighvati ok Snorra.   Bið þá skjótt til mín
koma með þá menn, sem þar eru vápnfœrir.'
Aðra griðkonu sendir hann út á Hrólfsstaði eptir þeim
Hrólfssonum, Þórði ok Halla, ok þeim, sem þar váru vápnfœrir. 
Þessir hvárirtveggju váru gildir menn ok allvel menntir.
Hrafnkell sendi ok eptir húskǫrlum sínum. Þeir urðu alls
átján saman. Þeir vápnuðust harðfengiliga, ríða þar yfir á, sem
hinir fyrri.
Þá váru þeir Eyvindr komnir upp á heiðina.   Þar heita 
Bersagǫtur.  Þar er svarðlaus mýrr, ok er sem ríði í efju eina
fram, ok tók jafnan í kné eða í miðjan legg, stundum í kvið, þá
er undir svá hart sem hǫlkn. Þá er hraun stórt fyrir vestan, ok
er þeir koma á hraunit, þá lítr sveinninn aptr ok mælti til





 Eyvindar: 'Menn ríða þar eptir oss', segir hann, 'eigi færi en
átján. Er þar mikill maðr á baki í blám klæðum, ok sýnisk mér
líkt Hrafnkeli goða. Þó hefi ek nú lengi eigi sét hann.'
Eyvindr svarar: 'Hvat mun oss skipta? Veit ek mér einskis
ótta vánir af reið Hrafnkels.  Ek hefi honum eigi í mótí gǫrt.
 Mun hann eiga ørendi vestr til dals at hitta vini sína.'
Sveinninn svarar: 'Þat býðr mér í hug, at hann muni þik
hitta vilja.'
'Ekki veit ek', segír Eyvindr, 'til hafa orðit með þeim Sámi,
bróður mínum, síðan þeir sættusk.'
     Sveinninn svarar: 'Þat vilda ek, at þú riðir undan vestr til
dals.   Muntu þá geymðr.   Ek kann skapi Hrafnkels, at hann
mun ekki gera oss, ef hann náir þér eigi.   Er þá alls gætt, ef
þín er, en þá er eigi dýr í festi, ok er vel, hvat sem af oss verðr.'
Eyvindr sagðisk eigi mundu brátt undan ríða, -- 'því at ek
 veit  eigi,   hverir  þessir  eru.    Mundi  þat  mǫrgum  manni
hlœgiligt þykkja, ef ek renn at ǫllu óreyndu.'
Þeir ríða nú vestr af hrauninu. Þá er fyrir þeim ǫnnur mýrr,
er heitir Oxamýrr. Hon er grǫsug mjǫk. Þar eru bleytur, svá
at náliga er ófœrt yfir.   Af því lagði Hallfreðr karl inar efri
 gǫtur, þó at þær væri lengri.
Eyvindr ríðr vestr á mýrina.  Lá þá drjúgum í fyrir þeim.
Dvalðisk þá mjǫk fyrir þeim.  Hina bar skjótt eptir, er lausir
riðu.  Ríða þeir Hrafnkell nú leið sína á mýrina. Þeir Eyvindr
eru þá komnir af mýrinni.  Sjá þeir þá Hrafnkel ok sonu hans
 báða.  Þeir báðu Eyvind þá undan at ríða.   'Eru nú af allar
torfœrur.  Muntu ná til Aðalbóls, meðan mýrrin er á millum.'
Eyvindr svarar: 'Eigi mun ek flýja undan þeim mǫnnum, er
ek hefi ekki til miska gǫrt.'
Þeir ríða þá upp á hálsinn. Þar standa fjǫll lítil á hálsinum.
 Útan í fjallinu er meltorfa ein, blásin mjǫk. Bakkar hávir váru
umhverfis.   Eyvindr ríðr at torfunni.  Þar stígr hann af baki
ok bíðr þeira.
Eyvindr segir: 'Nú munum vér skjótt vita þeira ørendi.'





Eptir þat gengu þeir upp á torfuna ok brjóta þar upp grjót
nǫkkurt. 
Hrafnkell snýr þá af gǫtunni ok suðr at torfunni. Hann
hafði engi orð við Eyvind ok veitti þegar atgǫngu. Eyvindr
varðisk vel ok drengiliga. Skósveinn Eyvindar þóttisk ekki
krǫptugr til orrostu ok tók hest sinn ok ríðr vestr yfir háls til
Aðalbóls ok segir Sámi, hvat leika er. 
Sámr brá skjótt við ok sendi eptir mǫnnum. Urðu þeir
saman tuttugu. Var þetta lið vel búit. Ríðr Sámr austr á
heiðina ok at þar, er vættfangit hafði verit.
Þá er umskipti á orðit með þeim. Reið Hrafnkell þá austr
frá verkunum. 
Eyvindr var þá fallinn ok allir hans menn.
Sámr gerði þat fyrst, at hann leitaði lífs með bróður sínum,
Var þat trúliga gǫrt: þeir váru allir líflátnir, fimm saman. Þar
váru ok fallnir af Hrafnkeli tólf menn, en sex riðu brott.
Sámr átti þar litla dvǫl, bað menn ríða þegar eptir.   Ríða 
þeir nú eptir þeim ok hafa þó mœdda hesta.
Þá mælti Sámr: 'Ná megum vér þeim, því at þeir hafa
mœdda hesta, en vér hǫfum alla hraða, ok mun nálægt
verða, hvárt vér nám þeim eða eigi, áðr en þeir komask af
heiðinni.' 
Þá var Hrafnkell kominn austr yfir Oxamýri.
Ríða nú hvárirtveggju allt til þess, at Sámr kemr á heiðar-
brúnina. Sá hann þá, at Hrafnkell var kominn lengra ofan í
brekkurnar. Sér Sámr, at hann mun undan taka ofan í
heraðit. 
Hann mælti þá: 'Hér munum vér aptr snúa, því at Hrafnkeli
mun gott til manna verða.'
Snýr Sámr þá aptr við svá búit, kemr þar til, er Eyvindr lá,
tekr til ok verpr haug eptir hann ok félaga hans. Er þar ok
kǫlluð Eyvindartorfa ok Eyvindarfjǫll ok Eyvindardalr. 
Sámr ferr þá með allan varnaðinn heim á Aðalból. Ok er
hann kemr heim, sendir Sámr eptir þingmǫnnum sínum, at




84	Hrafnkels saga              6.823-853

þeir skyldi koma þar um morguninn fyrir dagmál. Ætlar hann
þá austr yfir heiði.  'Verðr ferð vár slík, sem má.'
     Um kveldit ferr Sámr í hvílu, ok var þar drjúgt komit manna.

CHAPTER 9

Hrafnkell reið heim ok sagði tíðendi þessi. Hann etr mat, ok
eptir þat safnar hann mǫnnum at sér, svá at hann fær sjau tigu
manna, ok ríðr við þetta vestr yfir heiði ok kemr á óvart til
Aðalbóls, tekr Sám í rekkju ok leiðir hann út.
     Hrafnkell mælti þá: 'Nú er svá komit kosti þínum, Sámr,
at þér mundi ólíkligt þykkja fyrir stundu, at ek á nú vald á lífi
þínu. Skal ek nú eigi vera þér verri drengr en þú vart mér.
Mun ek bjóða þér tvá kosti: at vera drepinn-hinn er annarr,
at ek skal einn skera ok skapa okkar í milli.'
     Sámr kvazk heldr kjósa at lifa, en kvazk þó hyggja, at
hvárrtveggi mundi harðr.
Hrafnkell kvað hann þat ætla mega, -- 'því at vér eigum þér
þat at launa, ok skylda ek hálfu betr við þik gera, ef þess væri
vert. Þú skalt fara brott af Aðalbóli ofan til Leikskála, ok sezk
 þar í bú þitt. Skaltu hafa með þér auðœfi þau, sem Eyvindr
hafði átt. Þú skalt ekki heðan fleira hafa í fémunum útan þat,
er þú hefir hingat haft. Þat skaltu allt í brottu hafa. Ek vil taka
við goðorði mínu, svá ok við búi ok staðfestu. Sé ek, at mikill
ávǫxtr hefir á orðit á gózi mínu, ok skaltu ekki þess njóta.
 Fyrir Eyvind, bróður þinn, skulu engar bœtr koma, fyrir því
at þú mæltir herfiliga eptir inn fyrra frænda þinn, ok hafi þér
œrnar bœtr þó eptir Einar, frænda yðvarn, þar er þú hefir haft
ríki ok fé sex vetr. En eigi þykki mér meira vert dráp Eyvindar
ok manna hans en meizl við mik ok minna manna. Þú gerðir
 mik sveitarrækan, en ek læt mér líka, at þú sitir á Leikskálum,
ok mun þat duga, ef þú ofsar þér eigi til vansa. Minn undirmaðr
skaltu vera, meðan vit lifum báðir. Máttu ok til þess ætla, at
þú munt því verr fara, sem vit eigumsk fleira illt við.'




6.854-885	Hrafnkels saga                         85

Sámr ferr nú brott með lið sitt ofan til Leikskála ok sezk
þar í bú sitt. 

CHAPTER 10

Nú skipár Hrafnkell á Aðalbóli búi sínum mǫnnum. Þóri,
son sinn, setr hann á Hrafnkelsstaði. Hefir nú goðorð yfir ǫllum
sveitum. Ásbjǫrn var með fǫður sínum, því at hann var
yngri.
Sámr sat á Leikskálum þenna vetr.   Hann var hljóðr ok 
fáskiptinn. Fundu margir þat, at hann unði lítt við sinn hlut.
En um vetrinn, er daga lengði, fór Sámr við annan mann --
ok hafði þrjá hesta -- yfir brú ok þaðan yfir Mǫðrudalsheiði ok
svá yfir Jǫkulsá uppi á fjalli, svá til Mývatns, þaðan yfir
Fljótsheiði ok Ljósavatnsskarð ok létti eigi fyrr en hann kom 
vestr í Þorskafjǫrð. Er þar tekit vel við honum. Þá var
Þorkell nýkominn út ór fǫr. Hann hafði verit útan fjóra vetr.
Sámr var þar viku ok hvíldi sik. Síðan segir hann þeim
viðskipti þeira Hrafnkels ok beiðir þá brœðr ásjá ok liðsinnis
enn sem fyrr. 
Þorgeirr hafði meir svǫr fyrir þeim brœðrum í þat sinni,
kvazk fjarri sitja, -- 'er langt á milli vár. Þóttumsk vér allvel í
hendr þér búa, áðr vér gengum frá, svá at þér hefði hœgt verit
at halda. Hefir þat farit eptir því, sem ek ætlaða, þá er þú gaft
Hrafnkeli líf, at þess mundir þú mest iðrask. Fýstum vit þik, 
at þú skyldir Hrafnkel af lífi taka, en þú vildir ráða. Er þat nú
auðsét, hverr vizkumunr ykkarr hefir orðit, er hann lét þik sitja
í friði ok leitaði þar fyrst á, er hann gat þann af ráðit, er honum
þótti þér vera meiri maðr. Megum vit ekki hafa at þessu
gæfuleysi þitt. Er okkr ok ekki svá mikil fýst at deila við 
Hrafnkel, at vit nennim at leggja þar við virðing okkra optar.
En bjóða viljum vit þér hingat með skuldalið þitt allt undir
okkarn áraburð, ef þér þykkir hér skapraunarminna en í nánd
Hrafnkeli.'
Sámr kvezk ekki því nenna, segisk vilja heim aptr ok bað 





þá skipta hestum við sik. Var þat þegar til reiðu. Þeir brœðr
vildu gefa Sámi góðar gjafar, en hann vildi engar þiggja ok
sagði þá vera litla í skapi.
Reið Sámr heim við svá búit ok bjó þar til elli.  Fekk hann
 aldri uppreist móti Hrafnkeli, meðan hann lifði.
En Hrafnkell sat í búi sínu ok helt virðingu sinni. Hann varð
sóttdauðr, ok er haugr hans í Hrafnkelsdal út frá Aðalbóli. Var
lagit í haug hjá honum mikit fé, herklæði hans ǫll ok spjót hans
it góða.
     Synir hans tóku við mannaforráði.  Þórir bjó á Hrafnkels-
stǫðum, en Ásbjǫrn á Aðalbóli.   Báðir  áttu þeir  goðorðit
saman ok þóttu miklir menn fyrir sér.
Ok lýkr þar frá Hrafnkeli at segja.






VII BRENNU-NJÁLS SAGA

THE DEATH OF GUNNAR, A.D.. 992

Um haustit sendi Mǫrðr Valgarðsson orð at Gunnarr myndi
vera einn heima, en lið alt myndi vera niðri í eyjum at lúka




88	Brennu-Njáls saga 7.3-36

heyverkum. Riðu þeir Gizurr Hvíti ok Geirr Goði austr yfir
ár, þegar þeir spurðu þat, ok austr yfir sanda til Hofs. Þá
 sendu þeir orð Starkaði undir Þríhyrningi; ok fundusk þeir
þar allir er at Gunnari skyldu fara, ok réðu hversu at skyldi
fara. Mǫrðr sagði at þeir myndi eigi koma á óvart Gunnari,
nema þeir tœki bónda af næsta bœ, er Þorkell hét, ok léti
hann fara nauðgan með sér at taka hundinn Sám, ok fœri
 hann einn heim á bœinn. Fóru þeir síðan austr til Hlíðar-
enda, en sendu eptir Þorkatli. Þeir tóku hann hǫndum ok
gørðu honum tvá kosti, at þeir myndi drepa hann, ella skyldi
hann taka hundinn, en hann køri heldr at leysa líf sitt ok fór
með þeim. Traðir váru fyrir ofan garðinn at Hlíðarenda, ok
 námu þeir þar staðar með flokkinn. Þorkell bóndi gekk
heim á bœinn, ok lá rakkinn á húsum uppi, ok teygir hann
rakkann á braut með sér í geilarnar. Í því sér hundrinn at
þar eru menn fyrir ok hleypr á hann Þorkel upp ok grípr
nárann. Ǫnundr ór Trǫllaskógi hjó með øxi í hǫfuð
 hundinum, svá at alt kom í heilann. Hundrinn kvað við
hátt, svá at þótti þeim með ódœmum miklum vera.
Gunnarr vaknaði í skálanum ok mælti, 'Sárt ert þú
leikinn, Sámr fóstri, ok búit svá sé til ætlat at skamt skyli
okkar í meðal'.
     Skáli Gunnars var gǫrr af viði einum ok súðþakiðr útan,
ok   gluggar   hjá   brúnásunum   ok   snúin   þar   fyrir   speld.
Gunnarr svaf í lopti einu í skálanum ok Hallgerðr ok móðir
hans.   Þá er þeir kómu at, vissu þeir eigi hvárt Gunnarr
myndi heima vera, ok báðu at einnhverr myndi fara heim fyrir
 ok vita hvers víss yrði, en þeir settusk niðr á vǫllinn.
Þorgrímr austmaðr gekk upp á skálann; Gunnarr sér at
rauðan kyrtil bar við glugginum, ok leggr út með atgeirinum
á hann miðjan. Þorgrími skruppu fœtrnir ok varð lauss
skjǫldrinn, ok hrataði hann ofan af þekjunni. Gengr hann
 síðan at þeim Gizuri, þar er þeir sátu á vellinum. Gizurr
leit við honum ok mælti, 'Hvárt er Gunnarr heima?'




7.37-70	The Death of Gunnar                   89

Þorgrímr svarar, 'Viti þér þat, en hitt vissa ek, at atgeirr
hans var heima.' Síðan fell hann niðr dauðr.
Þeir sóttu þá at húsunum. Gunnarr skaut út ǫrum at þeim
ok varðisk vel, ok gátu þeir ekki at gǫrt. Þá hljópu sumir á 
húsin ok ætluðu þaðan at at sœkja. Gunnarr kom þangat at þeim
ǫrunum, ok gátu þeir ekki at gǫrt, ok fór svá fram um hríð.
Þeir tóku hvílð ok sóttu at í annat sinn. Gunnarr skaut enn
út, ok gátu þeir ekki at gǫrt ok hrukku frá í annat sinn,
Þá mælti Gizurr Hvíti, 'Sœkjum at betr, ekki verðr af oss'. 
Gørðu þeir þá hríð ina þriðju ok váru við lengi; eptir þat
hrukku þeir frá.
Gunnarr mælti, 'Ǫr liggr þar úti á vegginum, ok er sú af
þeira ǫrum, ok skal ek þeiri skjóta til þeira, ok er þeim þat
skǫmm, ef þeir fá geig af vápnum sínum.' 
Móðir hans mælti, 'Gør þú eigi þat, at þú vekir þá, er
þeir hafa áðr frá horfit.'
Gunnarr þreif ǫrina ok skaut til þeira, ok kom á Eilíf
Ǫnundarson, ok fekk hann af sár mikit. Hann hafði staðit
einn saman, ok vissu þeir eigi at hann var særðr. 
'Hǫnd kom þar út', segir Gizurr, 'ok var á gullhringr, ok
tók ǫr er lá á þekjunni, ok myndi eigi út leitat viðfanga, ef
gnógt væri inni, ok skulu vér nú sœkja at.'
Mǫrðr mælti, 'Brennu vér hann inni.'
'Þat skal verða aldri', segir Gizurr, 'þó at ek vita at líf 
mitt liggi við.   Er þér sjálfrátt at leggja til ráð þau er dugi,
svá slœgr maðr sem þú ert kallaðr.'
Strengir lágu á vellinum ok váru hafðir til at festa með hús
jafnan.   Mǫrðr mælti, 'Tǫku vér strengina ok berum um
ássendana, en festum aðra endana um steina ok snúum í 
vindása ok vindum af ræfrit af skálanum.'
Þeir tóku strengina ok veittu þessa umbúð alla, ok fann
Gunnarr eigi fyrr en þeir hǫfðu undit alt þakit af skálanum.
Gunnarr skýtr þá af boganum, svá at þeir komask aldri at
honum. Þá mælti Mǫrðr í annat sinn at þeir myndi brenna 







Gunnar inni.   Gizurr mælti, 'Eigi veit ek hví þú vill þat
mæla, er engi vill annarra, ok skal þat aldri verða.'
Í þessu bili hleypr upp á þekjuna Þorbrandr Þorleiksson
ok høggr í sundr bogastrenginn Gunnars. Gunnarr þrífr
atgeirinn báðum hǫndum ok snýsk at honum skjótt ok rekr í 
gegnum hann ok kastar honum á vǫllinn. Þá hljóp upp
Ásbrandr bróðir hans. Gunnarr leggr til hans atgeirinum,
ok kom hann skildi fyrir sik; atgeirrinn rendi í gegnum
skjǫldinn ok meðal handleggjanna. Snaraði Gunnarr þá
atgeirinn svá fast at klofnaði skjǫldrinn, en brotnuðu hand- 
leggirnir, ok fell hann út af vegginum. Aðr hafði Gunnarr
sært átta menn, en vegit þá tvá. Þá fekk Gunnarr sár tvau;
ok sǫgðu þat allir menn at hann brygði sér hvártki við sár né
við bana. Hann mælti til Hallgerðar, 'Fá mér leppa tvá ór
hári þínu ok snúið þit móðir mín saman til bogastrengs mér.' 
'Liggr þér nǫkkut við?' segir hon.
'Líf mitt Hggr við', segir hann, 'því at þeir munu mik aldri
fá sótt meðan ek kom boganum við.'
'Þá skal ek nú', segir hon,  'muna þér kinnhestinn,  ok
hirði ek aldri hvárt þú verr þik lengr eða skemmr.' 
'Hefir hverr til síns ágætis nǫkkut', segir Gunnarr, 'ok
skal þik þessa eigi íengi biðja.'
Rannveig mælti, 'Illa ferr þér, ok mun þín skǫmm lengi
uppi.'
Gunnarr varði sik vel ok frœknliga ok særir nú aðra átta 
menn svá stórum sárum at mǫrgum lá við bana. Gunnarr
verr sik þar til er hann fell af mœði. Þeir særðu hann
mǫrgum stórum sárum, en þó komsk hann ór hǫndum þeim
ok varði sik þá enn lengi; en þó kom þar at þeir drápu
hann. 
Gizurr mælti, 'Mikinn ǫldung hǫfu vér nú at velli lagit, ok
hefir oss erfitt veitt, ok mun hans vǫrn uppi meðan landit er
byggt.'  Síðan gekk hann til fundar við Rannveigu ok mælti,




92	Brennu-Njáls saga           7.104-135

'Vill þú veita mǫnnum várum tveim jǫrð, er dauðir eru, ok
 sé hér heygðir?'
'At heldr tveim, at ek mynda veita yðr ǫllum', segir hon.
'Várkunn er þér til þess er þú mælir', segir hann, 'því at
þú hefir mikils mist'; ok kvað á at þar skyldi engu ræna ok
engu spilla.  Fóru á braut síðan.

THE BURNING  OF NJÁL, A.D.   1011

     Nú er þar til máls at taka at Bergþórshváli at þeir Grímr
ok Helgi fóru til Hóla -- þar váru þeim fóstruð bǫrn -- ok
sǫgðu fǫður sínum at þeir mundu ekki heim um kveldit.
Þeir váru í Hólum allan daginn. Þar kómu konur fátœkar ok
kváðusk komnar at langt.   Þeir spurðu  þær tíðinda.   Þær
 kváðusk engi tíðindi segja -- 'en segja kunnu vér nýlundu
nǫkkura.'
Þeir spurðu hverja nýlundu þær segði ok báðu þær eigi
leyna. Þær sǫgðu svá vera skyldu: 'Vér kómum at ofan ór
Fljótshlíð, ok sá vér Sigfússsonu alla ríða með alvæpni, ok
 stefndu þeir upp á Þríhyrningshálsa ok váru fimtán í flokki.
Vér sám ok Grana Gunnarsson ok Gunnar Lambason ok
váru þeir fimm saman ok stefndu allir eina leið. Ok kalla
má at nú sé alt á fǫr ok flaugun.'
Helgi Njálsson mælti: 'Þá mun Flosi kominn austan, ok
 munu þeir allir koma til móts við hann, ok skulu vit Grímr
vera þar sem Skarpheðinn er.'   Grímr kvað svá vera skyldu,
ok fóru þeir heim.
Þenna aptan inn sama mælti Bergþóra til hjóna sinna: 'Nú
skulu þér kjósa yðr mat í kveld, at hverr hafi þat er mest
 fýsir til, því at þenna aptan mun ek bera síðast mat fyrir
hjón mín.'
'Þat skyldi eigi vera', sǫgðu þeir er hjá váru.
'Þat mun þó vera', segir hon, 'ok má ek miklu fleira af
segja, ef ek vil, ok mun þat til marka, at þeir Grímr ok Helgi
 munu heim koma áðr menn eru mettir í kveld.   Ok ef þetta




7.136-168	The Burning of Njál                     93

gengr eptir, þá mun svá fara fleira sem ek segi.'   Síðan bar
hon mat á borð.
Njáll mælti: 'Undarliga sýnisk mér nú: ek þykkjumk sjá
um alla stofuna ok þykki mér sem undan sé gaflveggirnir
báðir, en blóðugt alt, borðit ok matrinn.' 
Ǫllum fannsk þá mikit um nema Skarpheðni; hann bað
menn ekki syrgja né láta ǫðrum herfiligum látum, svá at
menn mætti orð á því gøra -- 'ok mun oss vandara gǫrt en
ǫðrum at vér berim oss vel, ok er þat at vánum.'
Þeir  Grímr ok Helgi kómu  heim,  áðr borð váru ofan 
tekin, ok brá mǫnnum mjǫk við þat. Njáll spurði hví þeir fœri
svá hverft, en þeir sǫgðu slíkt sem þeir hǫfðu frétt.   Njáll
bað engan mann niðr leggjask ok vera vara um sik.
Nú talar Flosi við sína menn: 'Nú munu vér ríða til
Bergþórshváls ok koma þar fyrir náttmál.' 
Þeir gøra nú svá. Dalr var í hválinum, ok riðu þeir
þangat ok bundu þar hesta sína ok dvǫlðusk þar til þess er
mjǫk leið á kveldit.
Flosi mælti: 'Nú skulu vér ganga heim at bœnum ok
ganga þrǫngt ok fara seint ok sjá hvat þeir taka til ráðs.' 
Njáll stóð úti ok synir hans ok Kári ok allir heimamenn ok
skipuðusk fyrir á hlaðinu, ok var þat nær þrír tigir manna.
Flosi nam staðar ok mælti: 'Nú skulu vér at hyggja hvat
þeir taka til ráðs, því at mér lízk svá, ef þeir standa úti
fyrir, sem vér munim þá aldri sótta geta.' 
'Þá er vár fǫr ill', segir Grani Gunnarsson, 'ef vér skulum
eigi þora at at sœkja.'
'Þat skal ok eigi vera', segir Flosi, 'ok munum vér at
ganga, þó at þeir standi úti. En þat afroð munu vér gjalda,
at margir munu eigi kunna frá at segja hvárir sigrask.' 
Njáll mælti til sinna manna: 'Hvat segi þér frá, hversu
mikit lið þeir hafa?'
'Þeir hafa bæði mikit lið ok harðsnúit', segir Skarpheðinn,





'en því nema þeir þó nú stað, at þeir ætla at þeim muni illa
 sœkjask at vinna oss.'
'Þat mun ekki vera', segir Njáll, 'ok vil ek at menn gangi
inn, því at illa sóttisk þeim Gunnarr at Hlíðarenda ok var
hann einn fyrir, en hér eru hús rammlig, sem þar váru, ok
munu þeir eigi sótt geta.'
     'Þetta er ekki þann veg at skilja', segir Skarpheðinn.
'Gunnar sóttu heim þeir hǫfðingjar er svá váru vel at sér at
heldr vildu frá hverfa en brenna hann inni, en þessir munu
þegar sœkja oss með eldi, ef þeir megu eigi annan veg, því
at þeir munu alt til vinna at yfir taki við oss. Munu þeir þat
 ætla, sem eigi er ólíkligt, at þat sé þeira bani, ef oss dregr
undan. Em ek ok þess ófúss at láta svæla mik inni sem
melrakka í greni.'
Njáll mælti: 'Nú mun sem optar, at þér munuð bera mik
ráðum, synir mínir, ok virða mik engis, en þá er þér váruð
 yngri, gørðu þér þat eigi, ok fór yðr þá betr.'
Helgi mælti: 'Gøru vér sem faðir várr vill; þat mun oss
bezt gegna.'
'Eigi veit ek þat víst', segir Skarpheðinn, 'því at hann er
nú feigr.   En vel má ek gøra þat til skaps fǫður míns at
 brenna inni með honum,  því at ek hræðumk ekki dauða
minn.'   Hann mælti þá við Kára: 'Fylgjumk vér vel, mágr,
svá at engi várr skili við annan.'
'Þat hefi ek ætlat', segir Kári, 'en ef annars verðr auðit, þá
mun þat verða fram at koma, ok mun ekki mega við því gøra."
     'Hefn þú vár, en vér skulum þín', segir Skarpheðinn, 'ef
vér lifum eptir.'
Kári kvað svá vera skyldu.   Gengu þeir þá inn allir ok
skipuðusk í dyrrin.
Flosi mælti: 'Nú eru þeir feigir, er þeir hafa inn gengit.
 Skulu   vér  nú   heim  ganga  sem  skjótast  ok  skipask  sem
þykkvast fyrir dyrrin ok geyma þess at engi komisk í braut,
hvártki Kári né Njálssynir, ella er þat várr bani."




7.203-236	The Burning of Njál          95

Þeir Flosi kómu nú heim ok skipuðusk umhverfis húsin, ef
nǫkkurar væri laundyrr á. Flosi gekk framan at húsunum ok
hans menn. Hróaldr Ǫzurarson hljóp þar at sem Skarpheð- 
inn var fyrir ok lagði til hans. Skarpheðinn hjó spjótit af
skapti fyrir honum ok hjó til hans, ok kom øxin í skjǫldinn,
ok bar at Hróaldi þegar allan skjǫldinn, en hyrnan sú in
fremri tók andlitit, ok fell hann á bak aptr ok þegar dauðr.
Kári mælti: 'Lítt dró enn undan við þik, Skarpheðinn, ok 
ertu vár frœknastr.'
'Eigi veit ek þat', segir Skarpheðinn, ok brá við grǫnum
ok glotti at. Þeir Kári ok Grímr ok Helgi lǫgðu út mǫrgum
spjótum ok særðu marga menn, en þeir Flosi gátu ekki at
gǫrt. 
Flosi mælti: 'Vér hǫfum fengit mikinn skaða á mǫnnum
várum: eru margir sárir, en sá veginn er vér myndim sízt
til kjósa.   Nú er þat sét at vér getum þá eigi með vápnum
sótta.   Er nú sá margr er eigi gengr jafnskǫruliga at sem
létu, en þó munu vér nú verða at gøra annat ráð fyrir oss. 
Eru nú tveir kostir til, ok er hvárgi góðr, sá annarr, at hverfa
frá -- ok er þat várr bani; hinn annarr, at bera at eld ok
brenna þá inni, ok er þat stórr ábyrgðarhlutr fyrir Guði, er
vér erum Kristnir sjálfir; ok munu vér láta taka eld sem
skjótast.' 
Þeir tóku nú eld ok gørðu bál mikit fyrir durunum.
Þá mælti Skarpheðinn, 'Eld kveykvi þér nú, sveinar! hvárt
skal nú búa til seyðis?'
Grani Gunnarsson svaraði: 'Svá skal þat vera, ok skalt þú
eigi þurfa heitara at baka.' 
Skarpheðinn mælti: 'Því launar þú mér, sem þú ert maðr
til, er ek hefnda fǫður þíns, ok virðir þat meira er þér er
óskyldara."
Þá báru konur sýru í eldinn ok sløkðu fyrir þeim.
Kolr Þorsteinsson mælti til Flosa: 'Ráð kømr mér í hug. 
Ek hefi sét lopt í skálanum á þvertrjám, ok skulu vér þar inn





bera eldinn ok kveykva við arfasátu þá er hér stendr fyrir
ofan húsin.'
Síðan tóku þeir arfasátuna ok báru þar í eld.   Fundu þeir
 eigi fyrr, er inni váru, en logaði ofan allr skálinn.   Gørðu
þeir Flosi þá stór bál fyrir ǫllum durum.   Tók þá kvenna-
liðit illa at þola, þat er inni var.
Njáll mælti til þeira: 'Verðið vel við ok mælið eigi æðru,
því at él eitt mun vera, ok skyldi langt til annars slíks.  Trúi
 þér ok því, at Guð er miskunnsamr, ok mun hann oss eigi
láta brenna bæsði þessa heims ok annars.'
Slíkar fortǫlur hafði hann fyrir þeim ok aðrar hraustligri.
Nú taka ǫll húsin at loga. Þá gekk Njáll til dura ok mælti:
'Er Flosi svá nær at hann megi heyra mál mitt?'
     Flosi kvazk heyra mega.
Njáll mælti: 'Vill þú nǫkkut taka sættum við sonu mína
eða leyfa nǫkkurum mǫnnum útgǫngu?'
Flosi svarar: 'Eigi vil ek taka sættum við sonu þína, ok
skal nú yfir lúka með oss ok eigi frá ganga fyrr en þeir eru
 allir dauðir, en lofa vil ek útgǫngu konum ok bǫrnum ok
húskǫrlum."
Njáll gekk þá inn ok mælti við fólkit: 'Nú er þeim út at
ganga ǫllum er leyft er. Ok gakk þú út, Þórhalla Ásgríms-
dóttir, ok allr lýðr með þér, sá er lofat er.'
    Þórhalla mælti: 'Annarr verðr nú skilnaðr okkarr Helga
en ek ætlaða um hríð, en þó skal ek eggja fǫður minn ok
brœðr at þeir hefni þessa mannskaða er hér er gǫrr.'
Njáll mælti: 'Vel mun þér fara, því at þú ert góð kona.'
Síðan gekk hon út ok mart lið með henni.   Ástriðr af
 Djúpárbakka mælti við Helga Njálsson: 'Gakk þú út með
mér, ok mun ek kasta yfir þik kvenskikkju ok falda þik með
hǫfuðdúki.'
Hann talðisk undan fyrst, en þó gerði hann þetta fyrir
bœn þeira. Ástríðr vafði hǫfuðdúki at hǫfði honum, en Þórhildr
 lagði yfir hann skikkjuna, ok gekk hann út á meðal þeira.




7.271-304	The Burning of Njál                    97

Þá gekk út Þorgerðr Njálsdóttir ok Helga, systir hennar,
ok mart annat fólk. En er Helgi kom út, þá mælti Flosi:
'Sú er há kona ok mikil um herðar er þar fór. Takið hana
ok haldið henni.'
En er Helgi heyrði þetta, kastaði hann skikkjunni; hann 
hafði haft sverð undir hendi sér ok hjó til manns ok kom í
skjǫldinn ok af sporðinn ok fótinn af manninum.  Þá kom
Flosi at ok hjó á háls Helga, svá at þegar tók af hǫfuðit.
Flosi gekk þá at durum ok mælti at Njáll skyldi ganga til
tals við hann ok Bergþóra.   Njáll gorði svá.   Flosi mælti: 
'Útgǫngu vil ek þér bjóða, því at þú brennr ómakligr inni.'
Njáll mælti: 'Eigi vil ek út ganga, því at ek em maðr
gamall ok em ek lítt til búinn at hefna sona minna, en ek vil
eigi lifa með skǫmm.'
Flosi mælti til Bergþóru: 'Gakk þú út, húsfreyja, því at 
ek vil þik fyrir engan mun inni brenna.'
Bergþóra mælti: 'Ek var ung gefin Njáli; hefi ek því
heitit honum at eitt skyldi ganga yfir okkr bæði.'
Síðan gengu þau inn bæði.
Bergþóra mælti: 'Hvat skulu vit nú til ráða taka?' 
'Ganga munu vit til hvílu okkarrar', segir Njáll, 'ok leggj-
ask niðr'.
Hon mælti þá við sveininn Þórð Kárason: 'Þik skal út
bera, ok skalt þú eigi inni brenna.'
'Hinu hefir þú mér heitit, amma', segir sveinninn, 'at vit 
skyldim aldri skilja, ok svá skal vera.   En mér þykkir miklu
betra  at  deyja  með  ykkr  en  lifa  eptir.'    Síðan  bar  hon
sveininn til hvílunnar.
Njáll mælti við brytja sinn: 'Nú skalt þú sjá hvar vit leggj-
umk niðr ok hversu ek bý um okkr, því at ek ætla heðan 
hvergi at hrœrask, hvárt sem mér angrar reykr eða bruni.
Mátt þú nú nær geta hvar beina okkarra er at leita.'
Hann sagði at svá skyldi vera. Uxa einum hafði slátrat
verit ok lá þar húðin. Njáll mælti við brytjann at hann




98	Brennu-Njáls saga 7.305-338

 skyldi breiða yfir þau húðina, ok hann hét því. Þau leggjask
nú niðr bæði í rúmit ok leggja sveininn í millum sín; þá
signdu þau sik ok sveininn ok fálu ǫnd sína Guði á hendi ok
mæltu þat síðast svá at menn heyrði. Þá tók brytinn húðina
ok breiddi yfir þau ok gekk út síðan. Ketill ór Mǫrk tók í
 mót honum ok kipði honum út; hann spurði vandliga at
Njáli mági sínum, en hann sagði alt it sanna. Ketill mælti:
'Mikill harmr er at oss kveðinn, er vér skulum svá mikla
ógæfu saman eiga.'
Skarpheðinn hafði sét, er faðir hans hafði niðr lagizk ok
 hversu hann hafði um sik búit. Hann mælti þá: 'Snimma ferr
faðir várr í rekkju, ok er þat sem ván er: hann er maðr gamall.'
Þá tóku þeir Skarpheðinn ok Kári ok Grímr  brandana
jafnskjótt sem ofan duttu ok skutu út á þá ok gekk því um
hríð. Þá skutu þeir spjótum inn at þeim, en þeir tóku ǫll á
 lopti ok sendu út aptr.   Flosi bað þá hætta at skjóta, 'því at
oss munu ǫll vápnaskipti þungt ganga við þá.  Megu þér vel
bíða þess er eldrinn vinnr þá.'  Þeir gøra nú svá.  Þá fellu
ofan stórviðirnir ór ræfrinu.
Skarpheðinn mælti: 'Nú mun faðir minn dauðr vera, ok
 hefir hvártki heyrt til hans styn né hósta.'
Síðan   gengu   þeir   í   skálaendann;   þar   var   fallit   ofan
þvertréit ok brunnit mjǫk í miðju.  Kári mælti til Skarpheð-
ins: 'Hlaup þú hér út, ok mun ek beina at með þér, en ek
mun hlaupa þegar eptir, ok munu vit báðir í braut komask ef
 vit breytum svá, því at hingat leggr allan reykinn.'
Skarpheðinn mælti: 'Þú skalt hlaupa fyrri, en ek mun
þegar á hæla þér.'
'Ekki er þat ráð', segir Kári, 'því at ek má vel komask
annars staðar út, þó at hér gangi eigi.'
     'Eigí vil ek þat', segir Skarpheðinn, 'hlaup þú út fyrri, en
ek mun þegar eptir.'
Kári mælti: 'Þat er hverjum manni boðit at leita sér lífs
meðan kostr er, ok skal ok svá gøra.   En þó mun nú sá





skilnaðr með okkr verða at vit munum aldri sjásk síðan, því
at ef ek hleyp út ór eldinum, þá mun ek eigi hafa skap til at 
hlaupa inn aptr í eldinn til þín, ok mun þá sína leið fara
hvárr okkarr.'
'Þat hlœgir mik', segir Skarpheðinn, 'ef þú kømsk í braut,
mágr, at þú munt hefna vár.'
Þá tók Kári einn stokk loganda í hǫnd sér ok hleypr út 
eptir þvertrénu; sløngvir hann þá stokkinum út af þekjunni,
ok fell hann ofan at þeim er úti váru fyrir.   Þeir hljópu
þá undan. Þá loguðu klæðin ǫll á Kára ok svá hárit.  Hann
steypir sér þá út af þekjunni ok stiklar svá með reykinum. Þá
mælti einn maðr er þar var næstr: 'Hvárt hljóp þar maðr 
út af þekjunni?
'Fjarri  fór  þat',  sagði  annarr,   'ok  kastaði   Skarpheðinn
þar eldistokki at oss.'
Síðan grunuðu þeir þat ekki.   Kári hljóp til þess er hann
kom at lœk einum ok kastaði sér í ofan ok sløkði á sér eldinn. 
Þaðan hljóp hann með reykinum í gróf nǫkkura ok hvíldi sik,
ok er þat síðan kǫlluð Káragróf.






VIII	GRETTIS  SAGA

GRETTIR'S FIGHT WITH GLÁM, A.D.  1014

Grettir reið á Þórhallsstaði, ok fagnaði bóndi honum vel.
Hann spurði hvert Grettir ætlaði at fara; en hann segisk þar
vilja vera um nóttina, ef bónda líkaði at svá væri.  Þórhallr
kvazk þǫkk fyrir kunna at hann væri þar, 'en fám þykkir
 slœgr til at gista hér um tíma.   Muntu hafa heyrt getit um
hvat hér er at væla.   En ek vilda gjarna at þú hlytir engi
vandræði af mér.  En þó at þú komisk heill á brott, þá veit




8.8-41	The Fight with Glám                  101

ek fyrir víst at þú missir hests þins, því engi heldr hér heilum
sínum fararskjóta, sá er kømr."
Grettir kvað gott til hesta, hvat sem af þessum yrði. 
Þórhallr varð glaðr við, er Grettir vildi þar vera, ok tók
við honum báðum hǫndum. Var hestr Grettis læstr í húsi
sterkliga. Þeir fóru til svefns, ok leið svá af nóttin, at ekki
kom Glámr heim.
Þá mælti Þórhallr: 'Vel hefir brugðit við þína kvámu, því 
at hverja nótt er Glámr vanr at ríða húsum eða brjóta upp
hurðir, sem þú mátt merki sjá.'
Grettir mælti: 'Þá mun vera annathvárt, at hann mun ekki
lengi á sér sitja, eða mun af venjask meirr en eina nótt. Skal
ek vera hér nótt aðra ok sjá hversu ferr.' 
Síðan gengu þeir til hests Grettis ok var ekki við hann
glezk. Alt þótti bónda at einu fara. Nú er Grettir þar aðra
nótt, ok kom ekki þrællinn heim. Þá þótti bónda mjǫk vænk-
ask. Fór hann þá at sjá hest Grettis. Þá var upp brotit
húsit, er bóndi kom til, en hestrinn dreginn til dyra útar ok 
lamit í sundr í honum hvert bein.
Þórhallr sagði Gretti hvar þá var komit ok bað hann forða
sér, 'Því at víss er dauðinn ef þú bíðr Gláms.'
Grettir svarar: 'Eigi má ek minna hafa fyrir hest minn en
at sjá þrælinn.' 
Bóndi sagði at þat var eigi bati at sjá hann, 'því at hann
er ólíkr nǫkkurri mannligri mynd; en góð þykki mér hver sú
stund, er þú vill hér vera.'
Nú líðr dagrinn, ok er menn skyldu fara til svefns, vildi
Grettir eigi fara af klæðum, ok lagðisk niðr í setit gegnt 
lokrekkju bónda.   Hann hafði rǫggvarfeld yfir sér ok knepti
annat skautit niðr undir fœtr sér, en annat snaraði hann undir
hǫfuð sér, ok sá út um hǫfuðsmáttina.   Setstokkr var fyrir
framan setit, mjǫk sterkr, ok spyrndi hann þar í.   Dyraum-
búningrinn allr var frá brotinn útidurunum, en nú var þar fyrir 
bundinn hurðarflaki, ok óvendiliga um búit. Þverþilit var alt







brotit frá skálanum, þat sem þar fyrir framan hafði verit, bæði
fyrir ofan þvertréit ok neðan. Sængr allar váru ór stað
fœrðar. Heldr var þar óvistuligt.
Ljós  brann  í  skálanum um  nóttina.   Ok  er  af mundi 
þriðjungr af nótt, heyrði Grettir út dunur miklar.   Var þá
farit upp á húsin ok riðit skálanum ok barit hælunum, svá at
brakaði í hverju tré.   Því gekk lengi; þá var farit ofan af
húsunum ok til dura gengit.  Ok er upp var lokit hurðunni,
sá Grettir at þrællinn rétti inn hǫfuðit, ok sýndisk honum 
afskræmiliga mikit ok undarliga stórskorit.   Glámr fór seint
ok réttisk upp, er hann kom inn í dyrnar.   Hann gnæfði
ofarliga við ræfrinu.  Snýr at skálanum ok lagði handleggina
upp á þvertréit ok gægðisk inn yfir skálann.  Ekki lét bóndi
heyra til sín, því at honum þótti œrit um, er hann heyrði hvat 
um var úti.   Grettir lá kyrr ok hrœrði sik hvergi.   Glámr sá
at hrúga nǫkkur lá í setinu, ok rézk nú innar eptir skálanum
ok þreif í feldinn stundar fast.  Grettir spyrndi í stokkinn ok
gekk því hvergi.   Glámr hnykti í annat sinn miklu fastara,
ok bifaðisk hvergi feldrinn.   Í þriðja sinn þreif hann í með 
báðum hǫndum svá fast at hann rétti Gretti upp ór setinu;
kiptu nú í sundr feldinum í millum sín.
Glámr leit á slitrit er hann helt á, ok undraðisk mjǫk hverr
svá fast mundi togask við hann. Ok í því hljóp Grettir undir
hendr honum ok þreif um hann miðjan ok spenti á honum 
hrygginn sem fastast gat hann, ok ætlaði hann at Glámr skyldi
kikna við. En þrællinn lagði at handleggjum Grettis svá fast
at hann hǫrfaði allr fyrir orku sakir. Fór Grettir þá undan í
ýmis setin. Gengu þá frá stokkarnir, ok alt brotnaði þat sem
fyrir varð. Vildi Glámr leita út, en Grettir fœrði við fœtr 
hvar sem hann mátti. En þó gat Glámr dregit hann fram ór
skálanum. Áttu þeir þá allharða sókn, því at þrællinn ætlaði
at koma honum út ór bœnum; en svá ilt sem at eiga var við
Glám inni, þá sá Grettir at þó var verra at fásk við hann úti,
ok því brauzk hann í móti af ǫllu afli at fara út. Glámr 




104	Grettis saga 8.76-109

fœrðisk í aukana ok knepti hann at sér, er þeir kómu í and-
dyrit. Ok er Grettir sér at hann fekk eigi við spornat, hefir
hann alt eitt atriðit at hann hleypr sem harðast í fang þræln-
um ok spyrnir báðum fótum í jarðfastan stein, er stóð í
 durunum. Við þessu bjósk þrællinn eigi; hann hafði þá
togazk við at draga Gretti at sér, ok því kiknaði Glámr á bak
aptr ok rauk ǫfugr út á dyrnar, svá at herðarnar námu upp-
dyrit ok ræfrit gekk í sundr, bæði viðirnir ok þekjan frerin;
fell hann svá opinn ok ǫfugr út ór húsinu, en Grettir á hann
 ofan.
Tunglskin var mikit úti ok gluggaþykkn; hratt stundum
fyrir, en stundum dró frá. Nú í því er Glámr fell, rak skýit
frá tunglinu, en Glámr hvesti augun upp í móti. Ok svá hefir
Grettir sagt sjálfr, at þá eina sýn hafi hann sét svá at honum
 brygði við. Þá sigaði svá at honum af ǫllu saman, mœði ok
því, er hann sá at Glámr gaut sínum sjónum harðliga, at hann
gat eigi brugðit saxinu, ok lá náliga í milli heims ok heljar.
En því var meiri ófagnaðarkraptr með Glámi en flestum
ǫðrum aptrgǫngumǫnnum, at hann mælti þá á þessa leið:
 'Mikit kapp hefir þú á lagit, Grettir', segir hann, 'at finna
mik. En þat mun eigi undarligt þykkja, þó at þú hljótir
ekki mikit happ af mér. En þat má ek segja þér, at þú
hefir nú fengit helming afls þess ok þroska er þér var ætlaðr,
ef þú hefðir mik ekki fundit. Nú fæ ek þat afl eigi af þér
 tekit er þú hefir áðr hrept, en því má ek ráða, at þú verðr
aldri sterkari en nú ertu, ok ertu þó nógu sterkr, ok at því
mun mǫrgum verða. Þú hefir frægr orðit hér til af verkum
þínum; en heðan af munu falla til þín sektir ok vígaferli, en
flest ǫll verk þín snúask þér til ógæfu ok hamingjuleysis.
 Þú munt verða útlægr gǫrr ok hljóta jafnan úti at búa einn
samt. Þá legg ek þat á við þik, at þessi augu sé þér jafnan
fyrir sjónum sem ek ber eptir, ok mun þér erfitt þykkja einum
at vera; ok þat mun þér til dauða draga.'
Ok sem þrællinn hafði þetta mælt, þá rann af Gretti ómegin,





þat sem á honum hafði verit. Brá hann þá saxinu ok hjó 
hǫfuð af Glámi ok setti þat við þjó honum. Bóndi kom þá
út, ok hafði klæzk á meðan Glámr lét ganga tǫluna; en hvergi
þorði hann nær at koma fyrr en Glámr var fallinn. Þórhallr
lofaði Guð fyrir ok þakkaði vel Gretti, er hann hafði unnit
þenna óhreina anda. 
Fóru þeir þá til ok brendu Glám at kǫldum kolum. Eptir
þat báru þeir ǫsku hans í eina hít ok grófu þar niðr, sem sízt
váru fjárhagar eða mannavegir; gengu heim eptir þat ok var
þá mjǫk komit at degi. Lagðisk Grettir niðr, því at hann
var stirðr mjǫk. Þórhallr sendi menn á næstu bœi eptir 
mǫnnum, sýndi ok sagði hversu farit hafði. Ǫllum þótti
mikils um vert um þetta verk, þeim er heyrðu. Var þat þá
almælt at engi væri þvílíkr maðr á ǫllu landinu fyrir afls
sakir ok hreysti ok allrar atgørvi sem Grettir Ásmundarson.
Þórhallr leysti Gretti vel af garði ok gaf honum góðan hest 
ok klæði sœmilig, því þau váru ǫll sundr leyst er hann hafði
áðr borit.   Skildu þeir með vináttu.   Reið Grettir þaðan í
Ás í Vatnsdal, ok tók Þorvaldr við honum vel ok spurði
inniliga at sameign þeira Gláms, en Grettir segir honum
viðskipti þeira ok kvazk aldri í þvílíka aflraun komit hafa, 
svá langa viðreign sem þeir hǫfðu saman átt.
Þorvaldr bað hann hafa sik spakan, 'ok mun þá vel duga,
en ella mun þér slysgjarnt verða'.
Grettir kvað ekki batnat hafa um lyndisbragðit ok sagðisk
nú miklu verr stiltr en áðr, ok allar mótgørðir verri þykkja. 
Á því fann hann mikla muni, at hann var orðinn maðr svá
myrkfælinn at hann þorði hvergi at fara einn saman, þegar
myrkva tók.   Sýndisk honum þá hvers kyns skrípi.   Ok þat
er haft síðan fyrir orðtœki at þeim ljái Glámr augna eðr gefi
Glámsýni,  er mjǫk sýnisk annan veg en er.   Grettir reið 
heim til Bjargs, er hann hafði gǫrt ørendi sín ok sat heima um
vetrinn.







IX EGILS SAGA SKALLAGRÍMSSONAR

EGIL AT YORK

Kom hann þar at kveldi dags ok reið hann þegar í borgina.
Hann hafði síðan hátt yfir hjálmi ok alvæpni hafði hann.
Egill spurði hvar garðr sá væri í borginni er Arinbjǫrn átti.
Honum var þat sagt.   Hann reið þangat í garðinn.   En er
hann kom at stofunni, steig hann af hesti sínum ok hitti mann 
at máli.  Var honum þá sagt at Arinbjǫrn sat yfir matborði.
Egill mælti:  'Ek vilda,  góðr  drengr,  at þú  gengir  inn í
stofuna, ok spyr Arinbjǫrn hvárt hann vill heldr úti eða inni
tala við Egil Skallagrímsson."
Sá maðr segir, 'Þat er mér lítit starf at reka þetta ørendi'. 
Hann gekk inn í stofuna ok mælti stundar hátt: 'Maðr er
hér kominn úti fyrir durum', segir hann, 'mikill sem trǫll, en
sá bað mik ganga inn ok spyrja hvárt þú vildir úti eða inni
tala við Egil Skallagrímsson'.
Arinbjǫrn segir, 'Gakk ok bið hann bíða úti, ok mun hann 
eigi lengi þurfa.'
Hann gørði sem Arinbjǫrn mælti, gekk út ok sagði sem
mælt var við hann. Arinbjǫrn bað taka upp borðin; síðan gekk
hann út ok allir húskarlar hans með honum. Ok er Arinbjǫrn




108	Egils saga 9.20-53

 hitti Egil, heilsaði hann honum ok spurði hví hann var
þar kominn. Egill segir í fám orðum it Ijósasta af um ferð
sína -- 'en nú skaltu fyrir sjá hvert ráð ek skal taka, ef þú
vilt nǫkkut lið veita mér.'
'Hefir þú nǫkkura menn hitt í borginni', segir Arinbjǫrn,
 'þá er þik muni kent hafa, áðr þú komt hér í garðinn?'
'Engi', segir Egill.
'Taki menn þá vápn sín', segir Arinbjǫrn,
Þeir gørðu svá, ok er þeir váru vápnaðir ok allir húskarlar
Arinbjarnar, þá gekk hann í konungsgarð.   En er þeir kómu
 til hallar, þá klappaði Arinbjǫrn á durum ok bað upp láta ok
segir  hverr  þar var.    Dyrverðir  létu  þegar  upp  hurðina.
Konungr sat yfir borðum.   Arinbjǫrn bað þá ganga inn tólf
menn,  nefndi til þess Egil ok tíu men aðra -- 'nú skaltu,
Egill, fœra Eiríki konungi hǫfuð þitt ok taka um fót honum,
 en ek mun túlka mál þitt.'
Síðan ganga þeir inn.   Gekk Arinbjǫrn fyrir konung ok
kvaddi hann.   Konungr fagnaði honum ok spurði hvat er
hann vildi.   Arinbjǫrn mælti: 'Ek fylgi hingat þeim manni
er kominn er um langan veg at sœkja yðr heim ok sættask
 við yðr; er yðr þat vegr mikill, herra, er óvinir yðrir fara
sjálfviljandi af ǫðrum lǫndum ok þykkjask eigi mega bera
reiði yðra, þó at þér séð hvergi nær.   Láttu þér nú verða
hǫfðingliga við þenna mann; lát hann fá af þér sætt góða
fyrir þat er hann hefir gǫrt veg þinn svá mikinn sem nú má
 sjá, farit yfir mǫrg hǫf ok torleiði heiman frá búum sínum.
Bar honum enga nauðsyn til þessar farar, nema góðvili við
yðr.'
Þá  litaðisk  konungr  um  ok  sá   hann  fyrir  ofan  hǫfuð
mǫnnum hvar Egill stóð ok hvesti augun á hann ok mælti:
 'Hví ertu svá djarfr, Egill, at þú þorðir at fara á fund minn?
Leystisk  þú  svá  heðan næstum  at þér var engi  ván lífs
af mér.'
Þá gekk Egill at borðinu ok tók um fót konungi.   Eiríkr




9.54-87	Egil at York                         109

konungr sagði, 'Ekki þarf ek at telja upp sakar á hendr þér,
en þó era þær svá margar ok stórar at ein hver má vel endask 
til, at þú komir aldri heðan lífs.   Áttu engis annars af ván
en þú munt hér deyja skulu.   Máttir þú þat vita áðr, at þú
mundir enga sætt af mér fá.'
Gunnhildr mælti:  'Hví skal eigi þegar drepa Egil, eða
mantu eigi nú, konungr, hvat Egill hefir gǫrt? -- drepit vini 
þína ok frændr ok þar á ofan son þinn, en nítt sjálfan þik,
eða hvar viti menn slíku belt við konungmann?'
Arinbjǫrn segir, 'Ef Egill hefir mælt illa til konungs, þá
má hann þat bœta í lofsorðum þeim er allan aldr megi uppi
vera.' 
Gunnhildr mælti: 'Vér viljum ekki lof hans heyra. Láttu,
konungr, leiða Egil út ok hǫggva hann. Vil ek eigi heyra
orð hans ok eigi sjá hann.'
Þá mælti Arinbjǫrn: 'Eigi mun konungr láta at eggjask
um ǫll níðingsverk þín.   Eigi mun hann láta Egil drepa í 
nótt, því at náttvíg eru morðvíg.'
Konungr segir, 'Svá skal vera, Arinbjǫrn, sem þú biðr, at
Egill skal lifa í nótt; hafðu hann heim með þér ok fœr mér
hann á morgin.'
Arinbjǫrn þakkaði konungi orð sín -- 'væntu vér, herra, at 
heðan af muni skipask mál Egils á betri leið.   En þó at
Egill hafi stórt til saka gǫrt við yðr, þá líti þér á þat, at hann
hefir mikils mist fyrir yðrum frændum.   Haraldr konungr,
faðir þinn, tók af lífi ágætan mann, Þórólf, fǫðurbróður hans,
af rógi vándra manna, en af engum sǫkum; en þér, konungr, 
brutuð lǫg á Agli sakar Berg-Ǫnundar; en þar á ofan vildu
þér hafa Egil at dauðamanni ok drápuð menn af honum, en
ræntuð hann fé ǫllu, ok þar á ofan gørðu þér hann útlaga ok
rákuð hann af landi; en Egill er engi ertingamaðr.  En hvert
mál er maðr skal dœma, verðr at lita á tilgørðir.   Ek mun 
nú', segir Arinbjǫrn, 'hafa Egil með mér í nótt heim í garð
minn."




110	Egils saga                   9.88-121

Var nú svá; ok er þeir kómu í garðinn, þá ganga þeir
tveir í lopt nǫkkut lítit ok rœða um þetta mál.   Segir Arin-
 bjǫrn svá:  'Allreiðr var konungr nú,  en heldr þótti mér
mýkjask   skaplyndi   hans   nǫkkut,   áðr   létti,   ok  mun   nú
hamingja skipta hvat upp kømr.  Veit ek at Gunnhildr mun
allan hug á leggja at spilla þínu máli.   Nú vil ek þat ráð
gefa, at þú vakir í nótt ok yrkir lofkvæði um Eirík konung;
 þœtti mér þá vel, ef þat yrði drápa tvítug ok mættir þú
kveða á morgin,  er vit komum fyrir konung.   Svá gørði
Bragi,  frændi minn,  þá  er hann varð fyrir reiði  Bjarnar
Svíakonungs, at hann orti drápu tvítuga um hann eina nótt,
ok þá þar fyrir hǫfuð sitt.   Nú mætti vera at vér bærim
 gæfu til við konung svá at þér kœmi þat í frið við konung.'
Egill segir, 'Freista skal ek þessa ráðs, er þú vill, en ekki
hefi ek við því búizk, at yrkja lof um Eirík konung.'
Arinbjǫrn bað hann freista. Síðan gekk hann brott til
manna sinna; sátu þeir at drykkju til miðrar nætr. Þá gekk
 Arinbjǫrn til svefnhúss ok sveit hans, ok áðr hann afklæddisk,
gekk hann upp í loptit til Egils ok spurði hvat þá liði um
kvæðit. Egill segir at ekki var ort-'hefir hér setit svala ein
við glugginn ok klakat í alla nótt, svá at ek hefi aldregi beðit
ró fyrir.'
     Síðan gekk Arinbjǫrn á brott ok út um dyrr þær er ganga
mátti upp á húsit, ok settisk við glugg þann á loptinu, er
fuglinn hafði áðr við setit. Hann sá hvar hamhleypa nǫkkur
fór annan veg af húsinu. Arinbjǫrn sat þar við glugginn
alla nóttina, til þess er lýsti. En síðan er Arinbjǫrn hafði
 þar komit, þá orti Egill alla drápuna, ok hafði fest svá at
hann mátti kveða um morgininn, þá er hann hitti Arinbjǫrn.
Þeir heldu vǫrð á, nær tími mundi vera at hitta konung.
Eiríkr konungr gekk til borða at vanda sínum, ok var þá
fjǫlmenni mikit með honum.   Ok er Arinbjǫrn varð þess
 varr, þá gekk hann með alla sveit sína alvápnaða í konungs-
garð, þá er konungr sat yfir borðum.   Arinbjǫrn krafði sér




111 9.122-155	Egil at York

inngǫngu í hǫllina; honum var þat ok heimult gǫrt. Ganga
þeir Egill inn með helming sveitarinnar; annarr helmingr
stóð úti fyrir durum. Arinbjǫrn kvaddi konung, en konungr
fagnaði honum vel. Arinbjǫrn mælti, 'Nú er hér kominn 
Egill; hefir hann ekki leitat til brotthlaups í nótt. Nú viljum
vér vita, herra, hverr hans hluti skal verða. Vænti ek góðs af
yðr; hefi ek þat gǫrt, sem vert var, at ek hefi engan hlut til
þess sparat, at gøra ok mæla svá at yðvarr vegr væri þá meiri
en áðr. Hefi ek ok látit allar mínar eigur ok frændr ok vini 
er ek átta í Nóregi, ok fylgt yðr, en allir lendir menn yðrir
skildusk við yðr; ok er þat makligt, því at þú hefir marga
hluti til mín stórvel gǫrt.'
Þá mælti Gunnhildr: 'Hættu, Arinbjǫrn, ok tala ekki svá
langt um þetta. Mart hefir þú vel gǫrt við Eirík konung, ok 
hefir hann þat fullu launat; er þér miklu meiri vandi á við
Eirík konung en Egil. Er þér þess ekki biðjanda, at Egill
fari refsingalaust heðan af fundi Eiríks konungs, slíkt sem
hann hefir til saka gǫrt."
Þá segir Arinbjǫrn, 'Ef þú, konungr, ok þit Gunnhildr hafið 
þat einráðit, at Egill skal hér enga sætt fá, þá er þat dreng-
skapr, at gefa honum frest ok fararleyfi um viku sakar, at hann
forði sér, þó hefir hann at sjálfvilja sínum farit hingat á fund
yðvarn, ok vænti sér af því friðar. Fara þá enn skipti yður,
sem verða má þaðan frá.' 
Gunnhildr mælti: 'Sjá kann ek á þessu, Arinbjǫrn, at þú
ert hollari Agli en Eiríki konungi. Ef Egill skal ríða heðan
viku í brott í friði, þá mun hann kominn til Aðalsteins
konungs á þessi stundu. En Eiríkr konungr þarf nú ekki at
dyljask í því, at honum verða nú allir konungar ofreflismenn, 
en fyrir skǫmmu mundi þat ekki glíkligt, at Eiríkr konungr
mundi eigi hafa til þess vilja ok atferð, at hefna harma sinna
á hverjum manni slíkum sem Egill er.'
Arinbjǫrn  segir,  'Engi maðr mun Eirík kalla  at meira
mann, þó at hann drepi einn bóndason útlendan, þann er 





gengit hefir á vald hans. En ef hann vill miklask af þessu,
þá skal ek þat veita honum, at þessi tíðindi skulu heldr
þykkja frásagnarverð, því at vit Egill munum nú veitask at,
svá at jafnsnimma skal okkr mœta báðum. Muntu, konungr,
 þá dýrt kaupa líf Egils, um þat er vér erum allir at velli
lagðir, ek ok sveitungar mínir; mundi mik annars vara af
yðr, en þú mundir mik vilja leggja heldr at jǫrðu en láta mik
þiggja líf eins manns er ek bið.'
Þá segir konungr, 'Allmikit kapp leggr þú á þetta, Arin-
 bjǫrn, at veita Agli lið. Trauðr mun ek til vera, at gøra þér
skaða, ef því er at skipta, ef þú vill heldr leggja fram líf þitt
en hann sé drepinn. En œrnar eru sakar til við Egil, hvat
sem ek læt gøra við hann.'
Ok er konungr hafði þetta mælt, þá gekk Egill fyrir hann
 ok hóf upp kvæðit ok kvað hátt ok fekk þegar hljóð:
Vestr fórk of ver,      en ek Viðris ber
munstrandar mar,      svá's mitt of far;
drók eik á flot     við ísabrot,
hlóðk mærðar hlut     munknarrar skut.
	Buðumk hilmi lǫð     ák hróðrs of kvǫð,
berk Óðins mjǫð     á Engla bjǫð.
Lofat vísa vann,     víst mærik þann,
hljóðs biðjum hann,      þvít hróðr of fann.
Hygg vísi at,      vel sómir þat,
	hvé þylja fet,      ef þǫgn of get.
Flestr maðr of frá     hvat fylkir vá,
en Viðrir sá     hvar valr of lá.
Óx hjǫrva hlǫm	við hlífar þrǫm,
guðr óx of gram,	gramr sótti fram:
                    þar heyrðisk þá,	þaut mækis á,
malmhríðar spá,	sú's mest of lá.




9.187-216	Egil at York                         113

Vasa villr staðar     vefr darraðar
fyr grams glǫðum     geirvangs rǫðum,
þar's í blóði     í brimils móði
vǫllr of þrumði     und véum glumði. 
Hné folk á fit     við fleina hnit.
Orðstir ofgat     Eiríkr at þat.
Fremr munk segja,     ef firar þegja;
frágum fleira     til frama þeira.
Œxtu undir     jǫfra fundir, 
brustu brandar      við bláar randar.
Hlam heinsǫðul     við hjalmrǫðul,
beit bengrefill --     þat vas blóðrefill.
Frák at felli     fyr fetils svelli
Óðins eiki     í járnleiki. 
Vas odda at     ok eggja gnat.
Orðstir ofgat     Eirikr at þat.
Rauð hilmir hjǫr,     þar vas hrafna gjǫr,
fleinn sótti fjǫr,     flugu dreyrug spjǫr.
Ól flagðs gota     fárbjóðr Skota, 
trað nipt Nara     náttverð ara.
Flugu hjaldrtranar     á hræs lanar,
várut blóðs vanar     benmás granar,
sleit und freki,     en oddbreki
gnúði hrafni     á hǫfuðstafni. 
Kom gráðar læ     at Gjalpar skæ.
Bauð ulfum hræ     Eiríkr of sæ.
Lætr snót saka      sverð-Freyr vaka,
en skers Haka     skíðgarð braka;
brustu broddar,      en bitu oddar, 
báru hǫrvar     af bogum ǫrvar.




114	Egils saga                   9.217-246

Beit fleinn floginn,     vas friðr loginn,
þá vas almr dreginn,     varð ulfr feginn.
Stózk folkhagi     við fjǫrlagi,
	gall ýbogi     at eggtogi.
Jǫfurr sveigði ý,     flugu unda bý.
Bauð ulfum hræ     Eiríkr of sæ.
Enn munk vilja     fyr verum skilja
skapleik skata,      skal mærð hvata.
	Verpr ábrǫndum,      en jǫfurr lǫndum
heldr hornklofi,     hann's næstr lofi.
Brýtr bógvita     bjóðr hrammþvita,
munat hodd-dofa     hringbrjótr lofa.
Mjǫk's hilmi fǫl     haukstrandar mǫl,
	glaðar flotna fjǫl     við Fróða mjǫl.
Verpr broddfleti     með baugseti
hjǫrleiks hvati,      hann's baugskati;
þróask hér sem hvar,      hugat mælik þar,
frétt's austr of mar     Eiríks of far.
	Jǫfurr hyggi at,     hvé ek yrkja fat,
gótt þykkjumk þat,      es ek þǫgn of gat.
Hrœrðak munni     af munar grunni
Óðins ægi     of jǫru fægi.
Bark þengils lof     á þagnar rof.
	Kannk mála mjǫt     of manna sjǫt.
Ór hlátra ham     hróðr bark fyr gram,
svá fór þat fram,      at flestr of nam.
Eiríkr konungr sat uppréttr meðan Egill kvað kvæðit, ok
hvesti augun á hann,   Ok er lokit var drápunni, þá mælti
 konungr: 'Bezta er kvæðit fram flutt.  En nú hefi ek hugsat,
Arinbjǫrn, um mál várt Egils, hvar koma skal. Þú hefir flutt




9.247-256	Egil at York                         115

mál Egils með ákafa miklum, er þú býðr at etja vandræðum
við mik; nú skal þat gøra fyrir þínar sakar, sem þú hefir
beðit, at Egill skal fara frá mínum fundi heill ok ósakaðr.
En þú, Egill, hátta svá ferðum þínum at síðan, er þú kømr 
frá mínum fundi af þessi stofu, þá kom þú aldregi í augsýn
mér ok sonum mínum, ok verð aldri fyrir mér né mínu liði;
en ek gef þér nú hǫfuð þitt at sinni.   Fyrir þá sǫk, er þú
gekt á mitt vald, þá vil ek eigi gøra níðingsverk á þér, en
vita skaltu þat til sanns, at þetta er engi sætt við mik né sonu 
mína ok enga frændr vára, þá sem réttar vilja reka.'









THE VOWS OF THE JÓMSBORG VIKINGS A.D.   986

Sveinn konungr gørði mannboð ríkt ok stefndi til sín ǫllum
hǫfðingjum þeim er váru í ríki hans; hann skyldi erfa Harald,
fǫður sinn. Þá hafði ok andazk lítlu áðr Strút-Haraldr á
Skáni ok Véseti í Borgundarhólmi, faðir þeira Búa Digra.
 Sendi konungr þá orð þeim Jómsvíkingum at Sigvaldi jarl
ok Búi ok brœðr þeira skyldu þar koma ok erfa feðr sína at
þeiri veizlu er konungr gørði.
Jómsvíkingar fóru til veizlunnar með ǫllu liði sínu, því er
frœknast var.   Þeir hǫfðu fjóra tigu skipa af Vindlandi, en
 tuttugu skip af Skáni; þar kom saman allmikit fjǫlmenni.
Fyrsta dag at veizlunni, áðr Sveinn konungr stigi í hásæti
fǫður síns, þá drakk hann minni hans ok strengði heit, áðr
þrír vetr væri liðnir at hann skyldi kominn með her sinn til
Englands ok drepa Aðalráð konung eða reka hann ór landi.
 Þat minní skyldu allir drekka, þeir er at erfinu váru. Þá var
skenkt  hǫfðingjum Jómsvíkinga  in  stœrstu  horn af inum
sterkasta drykk er þar var.   En er þat minni var af drukkit,
þá skyldi drekka Krists minni allir menn, ok var Jómsvíkingum
borit æ fullast ok sterkastr drykkr.   It þriðja var Mikjáls
 minni, ok drukku þat allir.   Ok eptir þat drakk Sigvaldi jarl
minni fǫður síns ok strengði heit síðan at áðr þrír vetr væri
liðnir skyldi hann vera kominn í Nóreg ok drepa Hákon jarl
eða reka hann ór landi.   Síðan strengði heit Þorkell Hávi,
bróðir hans, at hann skyldi fylgja Sigvalda til Nóregs ok flýja
 eígi ór orrostu, svá at Sigvaldi berðisk þá eptir. Þá strengði
heit Búi Digri at hann myndi fara til Nóregs með þeim ok
flýja  eigi  ór orrostu  fyrir Hákoni jarli.   Þá  strengði  heit
Sigurðr, bróðir hans, at hann myndi fara til Nóregs ok flýja
eigi meðan  meiri  hlutr Jómsvíkinga  berðisk.   Þá strengði
 heit Vagn Ákason at hann skyldi fara með þeim til Nóregs
ok koma eigi aptr fyrr en hann hefði drepit Þorkel Leiru ok




10.32-65      The Vows of the Jómsvikings	119

gengit í rekkju hjá Ingibjǫrgu, dóttur hans. Margir hǫfðingj-
ar aðrir strengðu heit ýmissa hluta. Drukku menn þann dag
erfit; en eptir um morguninn, þá er Jómsvíkingar váru ódrukkn-
ir, þóttusk þeir hafa fullmælt ok hafa málstefnur sínar ok 
ráða ráðum hvernig þeir skulu til stilla um ferðina; ráða þat
af, at búask þá sem skyndiligast. Búa þá skip sín ok herlið;
varð þat allfrægt víða um lǫnd.
Eiríkr jarl Hákonarson spyrr þessi tíðendi.   Hann var þá
á Raumaríki ; dró hann þegar lið at sér ok ferr til Upplanda 
ok svá norðr um fjall til Þrándheims á fund Hákonar jarls
fǫður síns.
Hákon jarl ok Eiríkr jarl láta skera upp herǫr um ǫll
Þrondalǫg, senda boð á Mœri hváratveggju ok í Raumsdal,
svá norðr í Naumudal ok á Hálogaland, stefna síðan út ǫllum 
almenningi at liði ok skipum.
Sigvaldi jarl helt liði sínu norðr um Stað; lagði fyrst til
Hereyja.   Landsmenn,  þótt víkingar  fyndi,  þá  sǫgðu þeir
aldri satt til, hvat jarlar hǫfðusk at.   Víkingar herjuðu hvar
sem þeir fóru.  Þeir lǫgðu útan at Hǫð, runnu þar upp ok 
herjuðu, fœrðu til skipa bæði man ok bú, en drápu karla þá
er vígt var at. En er þeir fóru ofan til skipa, þá kom til þeira
gamall bóndi einn, en þar fór nær sveit Búa. Bóndinn mælti:
'Þér farið óhermannliga, rekið til strandar kýr ok kálfa; væri
yðr meiri veiðr at taka bjǫrninn er nú er nær kominn á bjarn- 
básinn.'   'Hvat segir karl'? segja þeir; 'kantu nǫkkut segja
oss til Hákonar jarls'?   Bóndi segir: 'Hann fór í gær inn í
Hjǫrundarfjǫrð; hafði jarl eitt skip eða tvau, eigi váru fleiri
en þrjú, ok hafði ekki til yðvar spurt.'  Þeir Búi taka þegar
á hlaup til skipanna ok láta laust alt herfang.   Búi mælti: 
'Njótum vér nú, er vér hǫfum fengit njósn, ok verum næstir
sigrinum'.   En er þeir koma á skipin,  róa þeir þegar út.
Kallaði Sigvaldi jarl á þá ok spurði tíðenda.  Þeir segja at
Hákon jarl var þar inn í fjǫrðinn.   Síðan leysir jarl flotann,
ok róa fyrir norðan eyna Hǫð ok svá inn um eyna. 




120	Heimskringla 10.66-99

Hákon jarl ok Eiríkr jarl, sonr hans, lágu í Hallkelsvík.
Var þar saman kominn herr þeira allr; hǫfðu þeir hálft annat
hundrað skipa ok hǫfðu þá spurt at Jómsvíkingar hǫfðu lagt
útan at Hǫð. Røru þá jarlar sunnan at leita þeira, en er
 þeir koma þar sem heitir Hjǫrungavágr, þá finnask þeir.
Skipa þá hvárirtveggju sínu liði til atlǫgu. Var í miðju liði
merki Sigvalda jarls. Þar skipaði Hákon jarl til atlǫgu;
hafði Sigvaldi jarl tuttugu skip, en Hákon sex tigu. Í annan
fylkingararm var Búi Digri ok Sigurðr bróðir hans með tuttugu
 skipum; þar lagði í móti Eiríkr jarl Hákonarson sex tigu
skipa. Í annan fylkingararm lagði fram Vagn Ákason með
tuttugu skipum en þar í móti Sveinn Hákonarson með sex
tigum skipa.
Síðan lǫgðu þeir saman flotann; teksk þar in grimmasta
 orrosta ok fell mart af hvárumtveggjum ok miklu fleira af
Hákonar liði, því at Jómsvíkingar bǫrðusk bæði hraustliga ok
djarfliga ok snarpliga ok skutu alt í gegnum skjǫlduna, ok
svá míkill vápnburðr var at Hákoni jarli at brynja hans var
slitin til ónýts, svá at hann kastaði af sér.
     Jómsvíkingar hǫfðu skip stœrri ok borðmeiri, en hvárir-
tveggju sóttu it djarfasta. Vagn Ákason lagði svá hart fram
at skipi Sveins Hákonarsonar at Sveinn lét á hǫmlu síga, ok
helt við flótta. Þá lagði þannig til Eiríkr jarl ok fram í fylk-
ing móti Vagni. Þá lét Vagn undan síga, ok lágu skipin sem
 í fyrstu hǫfðu legit.
Þá réð Eiríkr aptr til liðs síns, ok hǫfðu þá hans menn
undan hamlat, en Búi hafði þá hǫggvit tengslin ok ætlaði at
reka flóttann. Þá lagði Eiríkr jarl síbyrt við skip Búa, ok
varð þá hǫggorrosta in snarpasta, ok lǫgðu þá tvau eða þrjú
 Eiríks skip at Búa skipi einu. Þá gørði íllviðri ok él svá
mikit at haglkornit eitt vá eyri. Þá hjó Sigvaldi tengslin ok
snøri undan skipi sínu ok vildi flýja. Vagn Ákason kallaði á
hann, bað hann eigi flýja. Sigvaldi jarl gaf ekki gaum at
hvat hann sagði; þá skaut Vagn spjóti at honum ok laust




121 10.100-133  The Vows of the Jómsvikings

þann er við stýrit sat.   Sigvaldi jarl røri í brott með hálfan 
fjórða tøg skipa, en eptir lá hálfr þriði tøgr.
Þá lagði Hákon jarl sitt skip á annat borð Búa.   Var
þá Búa mǫnnum skamt hǫggva í millum.   Vígfuss Víga-
Glúmsson tók upp nefsteðja, er lá á þiljunum, er maðr hafði
áðr hnoðit við hugró á sverði sínu.   Vígfúss var allsterkr 
maðr; hann kastaði steðjanum tveim hǫndum ok fœrði í hǫfuð
Ásláki Hólmskalla svá at geirrinn stóð í heila niðri.   Áslák
hǫfðu ekki áðr vápn bitit, en hann hafði hǫggvit til beggja
handa; hann var fóstri Búa ok stafnbúi.   En annarr var
Hávarðr Hǫggvandi; hann var inn sterkasti maðr ok all- 
frœkn.
Í þessari atsókn gengu upp Eiríks menn á skip Búa ok aptr
at lyptingunni at Búa.   Þá hjó Þorsteinn Miðlangr til Búa
um þvert nefit ok í sundr nefbjǫrgina; varð þat allmikit sár.
Búi hjó til Þorsteins útan á síðuna svá at í sundr tók manninn 
í miðju.  Þá tók Búi upp kistur tvær, fullar gulls, ok kallar
hátt:  'Fyrir borð allir Búa liðar'.   Steypðisk Búi þá útan
borðs með kisturnar, ok margir hans menn hljópu þá fyrir
borð, en sumir fellu á skipinu, því at eigi var gott griða at
biðja.   Var þá hroðit alt skip Búa með stǫfnum, en síðan 
hvert at ǫðru.
Síðan lagði Eiríkr jarl at skipi Vagns, ok var þar allhǫrð
viðrtaka; en at lykðum var hroðit skip þeira, en Vagn hand-
tekinn ok þeir þrír tigir ok fluttir á land upp bundnir.  Þá
gekk til Þorkell Leira ok segir svá: 'Þess strengðir þú heit, 
Vagn, at drepa mik, en mér þykkir hitt nú líkara at ek drepa
þik.'  Þeir Vagn sátu á einni lág allir saman.   Þorkell hafði
mikla øxi; hann hjó þann er útarst sat á láginni. Þeir Vagn
váru svá bundnir at einn strengr var snúinn at fótum allra
þeira, en lausar váru hendr þeira; þá mælti einn þeira: 'Dálk 
hefi ek í hendi, ok mun ek stinga í jǫrðina, ef ek veit nǫkkut,
þá er hǫfuðit er af mér.'  Hǫfuð var af þeim hǫggvit, ok fell
niðr dálkr ór hendi honum. Þá sat maðr fríðr ok hærðr vel;




122	Heimskringla 10.134-166

hann sveipði hárinu fram yfir hǫfuð sér ok rétti fram hálsinn
 ok mælti: 'Gørið eigi hárit í blóði.' Einn maðr tók hárit í
hǫnd sér ok helt fast. Þorkell reiddi at øxina; víkingrinn
kipði hǫfðinu fast, lét sá eptir, er hárinu helt, reið øxin ofan
á báðar hendr honum ok tók af, svá at øxin nam í jǫrðu stað.
Þá kom at Eiríkr jarl ok spurði: 'Hverr er þessi maðr inn
 fríði?'
'Sigurð kalla mik', segir hann, 'ok em ek kenningarson
Búa.  Eigi eru enn allir Jómsvíkingar dauðir.'
Eiríkr segir:  'Þú munt vera at sǫnnu sannr sonr Búa.
Viltu hafa grið?' segir jarl.
     'Þat skiptir hverr býðr', segir Sigurðr.
'Sá býðr', segir jarl, 'er vald hefir til, Eiríkr jarl.'
'Vil ek þá', segir hann.   Var hann þá tekinn ór streng-
inum.
Þá mælti Þorkell Leira: 'Viltu, jarl, þessa menn alla láta
 grið   hafa,   þá   skal   aldregi   með   lífi   fara   Vagn   Ákason'.
Hleypr þá fram með reidda øxina, en víkingr Skarði reiddi
sik til falls í strenginum ok fell fyrir fœtr Þorkatli.  Þorkell
fell flatr um hann. Þá greip Vagn øxina, hann reiddi upp ok
hjó Þorkel með banahǫgg.
     Þá mælti jarl: 'Vagn, viltu hafa grið?'
'Vil ek', segir hann, 'ef vér hǫfum allir.'
'Leysi  þá  ór  strenginum',  segir jarl,   ok  svá  var  gǫrt.
Átján váru drepnir, en tólf þágu grið.
Hákon jarl ok margir menn með honum sátu á tré einu
 Þá brast strengr á skipi Búa, en ǫr sú kom á Gizur af Vald-
resi, lendan mann; hann sat næst jarli ok búinn allvegliga.
Síðan gengu menn á skipit út ok fundu þeir Hávarð Hǫggv-
anda, ok stóð á knjám við borðit út, því at fœtr váru af
honum  hǫggnir.   Hann  hafði  boga  í  hendi.   En  er  þeir
 kómu á skipit út, þá spurði Hávarðr: 'Hverr fell af láginni?"
Þeir sǫgðu at sá hét Gizurr.   'Þá varð minna happit en ek





vilda', segir hann.   'Œrit var óhappit', segja þeir, 'en eigi
skaltu vinna fleiri', ok drepa hann.
Síðan var valrinn kannaðr ok borit fé til hlutskiptis; hálfr
þriði tøgr skipa var hroðinn af þeim Jómsvíkingum.   Síðan 
skilja þeir her þenna.   Ferr Hákon jarl til Þrándheims, ok
líkaði stórilla er Eiríkr hafði grið gefit Vagni Ákasyni.
Þat er sǫgn manna, at Hákon jarl hafi í þessari orrostu
blótit til sigrs sér Erlingi syni sínum, ok síðan gørði élit ok
þá snøri mannfallinu á hendr Jómsvíkingum. 
Eiríkr jarl fór þá til Upplanda ok svá austr í ríki sitt, ok fór
Vagn Ákason með honum. Þá gipti Eiríkr Vagni Ingibjǫrgu,
dóttur Þorkels Leiru, ok gaf honum langskip gott með ǫllum
reiða ok fekk honum skipan til. Skildusk þeir inir kærstu
vinir. 






XI ÞORMÓÐ AT THE BATTLE OF STIKLASTAÐIR

Þá nótt, er Óláfr konungr lá í samnaðinum, vakði hann
lǫngum ok bað til Guðs fyrir sér ok liði sínu ok sofnaði lítt.
Rann á hann hǫfgi móti deginum; en er hann vaknaði, þá
rann dagr upp. Konungi þótti heldr snemt at vekja herinn.
 Þá spurði hann hvar Þormóðr skáld væri. Hann var þar nær
ok svarar, spurði hvat konungr vildi honum. Konungr
segir: 'Tel þú oss kvæði nǫkkut.' Þormóðr settisk upp ok
kvað hátt mjǫk, svá at heyrði um allan herinn; hann kvað
Bjarkamál in fornu, ok er þetta upphaf:
	Dagr's upp korninn,      dynja hana fjaðrar,
mál's vílmǫgum     at vinna erfiði;
vaki æ ok vaki!     vina hǫfuð,
allir inir œztu     Aðils of sinnar.




11.14-46	Þormóð at Stiklastaðir                  125

Hár inn Harðgreipi,     Hrólfr Skjótnodi,
ættum góðir menn,     þeir's ekki flýja,                        
vekka yðr at víni     né at vífs rúnum,
heldr vekk yðr hǫrðum     Hildar at leiki.
Þá vaknaði  liðit;  en  er lokit var kvæðinu,  þá þǫkkuðu
menn honum kvæðit, ok fannsk mǫnnum mikit um ok þótti
vel til  fundit ok kǫlluðu kvæðit Húskarlahvǫt.   Konungr 
þakkaði honum skemtun sína; síðan tók konungr gullhring,
ok  stóð  hálfa  mǫrk,   ok  gaf Þormóði.   Þormóðr  þakkaði
konungi gjǫf sína ok mælti: 'Góðan eigum vér konung, en
vant er nú at sjá hversu langlífr konungr verðr; sú er bœn
mín, konungr, at þú látir okkr hvárki skiljask lífs né dauða.' 
Konungr svarar: 'Allir munu vér saman fara, meðan ek ræð
fyrir, ef þér vilið eigi við mik skiljask.'   Þormóðr mælti:
'Þess vætti ek, konungr, hvárt sem friðr er betri eða verri, at
ek sé nær yðr staddr, meðan ek á þess kost, hvat sem vér
spyrjum til, hvar Sighvatr ferr með gullinhjaltann.'   Síðan 
kvað Þormóðr:
'Þér munk eðr unz ǫðrum
allvaldr, náið skǫldum --
nær vættir þú þeira? --
þingdjarfr, fyr kné hvarfa. 
Braut komumk vér, þótt veitim
valtafn frekum hrafni, --
víksk eigi þat -- vága
viggruðr, eða hér liggjum.'
Óláfr konungr mælti: 'Sighvati skáldi þykkisk þú nú sneiða, 
ok þarftu þess ekki, því at hann mundi sik nú hér kjósa, ef
hann vissi hvat hér væri títt; ok má svá vera, at hann komi
oss at mestu gagni.'   Þormóðr svarar: 'Vera má at svá sé;
en þat hygg ek, at þunnskipat væri þá um merkisstǫngina í
dag, ef þann veg hefði margir farit.' 
Þat hafa menn at ágætum gǫrt, hversu rǫskliga Þormóðr




126	Fóstbrœðra saga 11.47-79

barðisk á Stiklastǫðum, þá er Óláfr konungr fell; því at hann
hafði hvárki skjǫld né brynju. Hann hjó ávalt tveim hǫndum
með breiðøxi, ok gekk í gegnum fylkingar, ok þótti engum
 gott, þeim er fyrir urðu, at eiga náttból undir øxi hans.
Svá er sagt, þá er lokit var bardaganum, at Þormóðr væri
ekki sárr. Hann harmaði þat mjǫk ok mælti: 'Þat ætla ek
nú, at ekki muna ek til þeirar gistingar sem konungr í kveld;
en verra þykki mér nú at lifa en deyja.' Ok í því bili er
 hann mælti þetta, þá fló ǫr at Þormóði ok kom fyrir brjóst
honum, ok vissi hann ekki hvaðan at kom. Því sári varð
hann feginn, því at hann þóttísk vita at þetta sár mun honum
at bana verða. Hann gengr til einnar bygghlǫðu, þar er margir
konungsmenn váru inni sárir. Kona ein vermdi vatn í katli,
 til þess at þvá sár manna. Þormóðr gengr at einum vand-
bálk ok styðsk þar við. Konan mælti við Þormóð, 'Hvárt
ertu konungsmaðr, eða ertu af bóndaliði?' Þormóðr kvað
vísu:
'A sér at vér várum
	vígreifr með Áleifi;
sár fekk, Hildr, at hváru,
hvítings, ok frið lítinn;
skínn á skildi mínum,
skald fekk hríð til kalda;
	nær hafa eskiaskar
ǫrvendan mik gǫrvan.'
Konan mælti: 'Hví lætr þú ekki binda sár þín, ef þú ert
nǫkkut sárr?'  Þormóðr svarar: 'Þau ein hefi ek sár, at ekki
þarf at binda.'   Konan mælti: 'Hverir gengu bezt fram með
 konunginum í dag?' Þormóðr svarar:
'Haraldr vas bitr at berjask
bǫðreifr með Áleifi;
þar gekk harðra hjǫrva
Hringr ok Dagr at þingi;




11.80-111    Þormóð at Stiklastaðir	127

réðu þeir und rauðar 
randir prútt at standa --
fekk benþiðurr blakkan
bjór -- dǫglingar fjórir.'
Konan spurði þá enn Þormóð: 'Hversu gekk konungrinn
fram?' Þormóðr kvað vísu: 
'Ǫrt vas Áleifs hjarta,
óð fram konungr -- blóði
rekin bitu stál -- á Stikla
stǫðum, kvaddi lið bǫðvar.
Élþolla sák alla 
Jalfaðs, nema gram sjalfan --
reyndr vas flestr -- í fastri
fleindrífu sér hlífa.'
Margir menn váru í hlǫðunni þeir er mjǫk váru sárir, ok
lét hátt  í holsárum,  sem  náttúra  er  til sáranna.   Nú  er 
Þormóðr hafði kveðit þessar vísur, þá kom maðr einn af bónda-
liðinu í hlǫðuna inn, ok er hann heyrir at hátt lætr í sárum
manna, mælti hann: 'Ekki er þó undarligt, at konunginum
hafi ekki vel gengit bardaginn við bœndr, svá þróttlaust fólk
sem þetta er sem konunginum hefir fylgt; því at mér þykkir 
svá mega at kveða, at þeir menn sem hér eru inni þoli varla
óœpandi sár sín.' Þormóðr svarar: 'Sýnisk þér svá sem ekki
sé þróttigir menn sem hér eru inni?'   Hann svarar: 'Svá
sýnisk mér víst, at hér sé margir menn þreklausir saman
komnir.'  Þormóðr mælti: 'Svá má vera, sá sé hér nǫkkurr 
maðr í hlǫðunni inni, er ekki sé þrekmikill -- ok ekki mun
þér sýnask sár mitt mikit.'   Bóndi gengr at Þormóði ok
vildi sjá sár hans.   En Þormóðr sveipar øxinni til hans ok
særir hann miklu sári.   Sá kvað við hátt ok stundi fast.
Þormóðr mælti þá: 'Þat vissa ek, at vera mundi nǫkkurr sá 
maðr inni, er þreklauss mundi vera; er þér illa saman farit --




128	Fóstbrœðra saga 11.112-135

leitar á þrek annarra manna -- því at þú ert þreklauss sjálfr.
Eru hér margir menn mjǫk sárir, ok stynr engi þeira, en þeim
er ósjálfrátt, þótt hátt láti í sárum þeira; en þú stynr ok
 veinar, þó at þú hafir fengit eitt lítit sár.'
Nú er Þormóðr mælti þetta, stóð hann við vandbálkinn,
þann er í bygghlǫðunni var. Ok er lokit var rœðu þeira, þá
mælti konan, sú er vatnit vermdi, við Þormóð: 'Hví ertu svá
fǫlr, maðr, ok litlauss sem nár? eða hví lætr þú ekki binda
 sár þín?' Þormóðr kvað vísu:
'Emka rjóðr, né rauðum
ræðr grǫnn kona manni;
járn stendr fast it forna
fenstigi mér benja;
	þat veldr mér in mæra
marglóðar, nú, tróða,
djúp ok Danskra vápna
Dags hríðar spor --'
ok er hann hafði þetta mælt,  þá  dó hann standandi við
 bálkinn ok fell til jarðar dauðr.
Haraldr Sigurðarson fyldi vísu þá er Þormóðr hafði kveðit
hann lagði þetta við, 'svíða' -- 'Svá mundi hann vilja kveða,
"Dags hríðar spor svíða".'
Nú lauk sem sagt er ævi Þormóðar Kolbrúnarskálds, kappa
 ins helga Óláfs konungs.






XII ÞÁTTR AUÐUNAR VESTFIRZKA

Maðr hét Auðun, vestfirzkr at kyni ok félítill. Hann fór
útan vestr þar í fjǫrðum með umráði Þorsteins bónda góðs,
ok Þóris stýrimanns, er þar hafði þegit vist of vetrinn með
Þorsteini. Auðun var ok þar, ok starfaði fyrir honum Þóri,
ok þá þessi laun af honum, útanferðina ok hans umsjá. Hann 
Auðun lagði mestan hluta fjár, þess er var, fyrir móður sína,
áðr hann stigi á skip, ok var kveðit á þriggja vetra bjǫrg.
Ok nú fara þeir útan heðan, ok fersk þeim vel, ok var Auðun
of vetrinn eptir með Þóri stýrimanni; hann átti bú á Mœri.
Ok um sumarit eptir fara þeir út til Grœnlands, ok eru þar of 
vetrinn.
Þess er við getit, at Auðun kaupir þar bjarndýri eitt, gørs-
imi mikla, ok gaf þar fyrir alla eigu sína.  Ok nú of sumarit
eptir fara þeir aptr til Nóregs, ok verða vel reiðfara.  Hefir
Auðun dýr sitt með sér, ok ætlar nú at fara suðr til Danmerkr 
á fund Sveins konungs, ok gefa honum dýrit.  Ok er hann





kom suðr í landit, þar sem konungr var fyrir, þá gengr hann
upp af skipi, ok leiðir eptir sér dýrit, ok leigir sér herbergi.
Haraldi konungi var sagt brátt at þar var komit bjarndýri,
 gørsimi mikil, ok á Íslenzkr maðr.   Konungr sendir þegar
menn eptir honum; ok er Auðun kom fyrir konung, kveðr
hann konung vel.   Konungr tók vel kveðju hans ok spurði
síðan: 'Attu gørsimi mikla í bjarndýri?'   Hann svarar ok
kvezk eiga dýrit eitthvert.   Konungr mælti: 'Villtu selja oss
 dýrit við slíku verði sem þú keyptir?'   Hann svarar: 'Eigi
vil ek þat, herra.'   'Villtu þá', segir konungr, 'at ek gefa
þér tvau verð slík? ok mun þat réttara, ef þú hefir þar við
gefit alla þína eigu.'   'Eigi vil ek þat, herra', segir hann.
Konungr mælti: 'Villtu gefa mér þá?'   Hann svarar, 'Eigi,
 herra.'   Konungr mælti:  'Hvat villtu þá af gøra?'   Hann
svarar:   'Fara',  segir  hann,  'til  Danmerkr ok gefa  Sveini
konungi.'   Haraldr konungr segir, 'Hvárt er, at þú ert maðr
svá óvitr at þú hefir eigi heyrt ófrið þann er í milli er landa
þessa, eða ætlar þú giptu þína svá mikla, at þú munir þar
 komask með gørsimar, er aðrir fá eigi komizk klakklaust, þó
at nauðsyn eigi til?'   Auðun svarar: 'Herra, þat er á yðru
valdi, en engu játum vér ǫðru en þessu er vér hǫfum áðr
ætlat.' Þá mælti konungr: 'Hví mun eigi þat til, at þú farir
leið þína, sem þú vill? Ok kom þá til mín, er þú ferr aptr, ok
 seg mér hversu Sveinn konungr launar þér dýrit.   Ok kann
þat vera,  at þú  sér gæfumaðr.'   'Því  heit ek þér',  sagði
Auðun.
Hann ferr nú síðan suðr með landi ok í Vík austr ok þá
til Danmerkr; ok er þá uppi hverr penningr fjárins, ok verðr
 hann þá biðja matar bæði fyrir sik ok fyrir dýrít. Hann kømr
á fund ármanns Sveins konungs, þess er Áki hét, ok bað hann
vista nakkvarra bæði fyrir sik ok fyrir dýrit: 'ek ætla', segir
hann, 'at gefa Sveini konungi dýrit.' Áki lézk selja mundu
honum vistir, ef hann vildi. Auðun kvezk ekki til hafa fyrir
 at gefa; 'en ek vilda þó', segir hann, 'at þetta kvæmisk til





leiðar at ek mætta dýrit fœra konungi.' 'Ek mun fá þér
vistir, sem it þurfuð, til konungs fundar; en þar í móti vil ek
eiga hálft dýrit. Ok máttu á þat líta, at dýrit mun deyja
fyrir þér, þars it þurfuð vistir miklar, en fé sé farit, ok er búit
við at þú hafir þá ekki dýrsins.' 
Ok er hann lítr á þetta, sýnisk honum nakkvat eptir, sem
ármaðrinn mælti fyrir honum, ok sættask þeir á þetta, at hann
selr Áka hálft dýrit, ok skal konungr síðan meta alt saman.
Skulu þeir fara báðir nú á fund konungs, ok svá gøra þeir;
fara  nú  báðir  á  fund  konungs  ok stóðu  fyrir  borðinu. 
Konungr íhugaði, hverr þessi maðr myndi vera, er hann
kendi eigi, ok mælti síðan til Auðunar: 'Hverr ertu?' segir
hann.   Hann svarar:  'Ek em Íslenzkr maðr, herra', segir
hann, 'ok kominn nú útan af Grœnlandi, ok nú af Nóregi,
ok ætlaðak at fœra yðr bjarndýr þetta.   Keyptak þat með 
allri eigu minni, ok nú er þó á orðit mikit fyrir mér; ek á nú
hálft eitt dýrit', ok segir konungi síðan hversu farit hafði með
þeim Áka ármanni hans.   Konungr mælti: 'Er þat satt, Áki,
er hann segir?' 'Satt er þat', segir hann.   Konungr mælti:
'Ok þótti þér þat til liggja, þar sem ek settak þik mikinn 
mann, at hepta þat eða tálma, er maðr gørðisk til at fœra mér
gørsimi ok gaf fyrir alla eign?   Ok sá þat Haraldr konungr
at ráði at láta hann fara í friði, ok er hann várr óvinr. Hygg
þú at þá, hvé sannligt þat var þinnar handar!   Ok þat væri
makligt, at þú værir drepinn; en ek mun nú eigi þat gøra, 
en braut skaltu fara þegar ór landinu, ok koma aldri aptr
síðan mér í augsýn.   En þér, Auðun, kann ek slíka þǫkk
sem þú gefir mér alt dýrit; ok ver hér með mér!' Þat þekk-
isk hann, ok er með Sveini konungi um hríð.
Ok er liðu nakkvarar stundir, þá mælti Auðun við konung: 
'Braut fýsir mik nú, herra.'   Konungr svarar heldr seint:
'Hvar villtu þá', segir hann, 'ef þú vill eigi með oss vera?'
Hann segir, 'Suðr vil ek ganga.'  'Ef þú vildir eigi svá gott
ráð taka', segir konungr, 'þá myndi mér fyrir þykkja í, er




132	Morkinskinna 12.85-118

 þú fýsisk í braut.' Ok nú gaf konungr honum silfr mjǫk
mikit, ok fór hann suðr síðan með Rúmferlum, ok skipaði
konungr til um ferð hans, bað hann koma til sín, er kvaemi
aptr.
Nú fór hann ferðar sinnar, unz hann kømr suðr í Rómaborg.
 Ok er hann hefir þar dvalizk, sem hann tíðir, þá ferr hann
aptr; tekr þá sótt mikla; gørir hann þá ákafliga magran.
Gengr þá upp alt féit þat er konungr hafði gefit honum til
ferðarinnar; tekr síðan upp stafkarls stíg, ok biðr sér matar.
Hann er þá kollóttr ok heldr ósælligr.
     Hann kømr aptr í Danmǫrk at páskum, þangat sem konungr
er þá staddr. En eigi þorði hann at láta sjá sik; ok var í
kirkjuskoti ok ætlaði þá til fundar við konung, er hann gengi
til kirkju um kveldit. Ok nú er hann sá konunginn ok
hirðina fagrliga búna, þá þorði hann eigi at láta sjá sik. Ok
 er konungr gekk til drykkju í hǫllina, þá mataðisk Auðun úti,
sem siðr er til Rúmferla, meðan þeir hafa eigi kastat staf ok
skreppu.
Ok nú of aptaninn, er konungr gekk til kveldsǫngs, ætlaði
Auðun at hitta hann, ok svá mikit sem honum þótti fyrr fyrir,
 jók nú miklu á, er þeir váru drukknir hirðmenninir. Ok er
þeir gengu inn aptr, þá þekði konungr mann ok þóttisk finna
at eigi hafði frama til at ganga fram at hitta hann. Ok nú er
hirðin gekk inn, þá veik konungr út ok mælti: 'Gangi sá nú
fram, er mik vill finna. Mik grunar at sá muni vera maðrinn.'
 Þá gekk Auðun fram ok fell til fóta konungi, ok varla kendi
konungr hann. Ok þegar er konungr veit hverr hann er, tók
konungr í hǫnd honum Auðuni ok bað hann vel kominn:
'Ok hefir þú mikit skipazk', segir hann, 'síðan vit sámk.'
Leiðir hann eptir sér inn. Ok er hirðin sá hann, hlógu þeir
 at honum. En konungr sagði, 'Eigi þurfu þér at honum at
hlæja, því at betr hefir hann sét fyrir sinni sál heldr en ér.'
Þá lét konungr gøra honum laug ok gaf honum síðan klæði,
ok er hann nú með honum.




119-152 Auðm 133

Þat er nú sagt einhverju sinni of várit, at konungr býðr
Auðuni at vera með sér álengðar, ok kvezk myndu gøra hann 
skutilsvein sinn ok leggja til hans góða virðing.   Auðun
segir, 'Guð þakki yðr, herra, sóma þann allan er þér vilið til
mín leggja; en hitt er mér í skapi at fara út til Íslands.'
Konungr segir, 'Þetta sýnisk mér undarliga kosit.'   Auðun
mælti: 'Eigi má ek þat vita, herra', segir hann, 'at ek hafa 
hér mikinn sóma með yðr, en móðir mín troði stafkarls stíg
út á Íslandi; því at nú er lokit bjǫrg þeiri er ek lagða til, áðr
ek fœra af Íslandi.'   Konungr svarar: 'Vel er mælt', segir
hann, 'ok mannliga, ok muntu verða giptumaðr.   Sjá einn
var svá hlutrinn, at mér myndi eigi mislíka at þú fœrir í braut 
heðan.   Ok ver nú með mér þar til er skip búask.'   Hann
gørir svá.
Einn dag, er á leið várit, gekk Sveinn konungr ofan á
bryggjur, ok váru menn þá at, at búa skip til ýmissa landa, í
austrveg eða Saxland, til Svíþjóðar eða Nóregs. Þá koma 
þeir Auðun at einu skipi fǫgru, ok váru menn at, at búa
skipit. Þá spurði konungr, 'Hversu lízk þér, Auðun, á þetta
skip?' Hann svarar, 'Vel, herra.' Konungr mælti: 'Þetta
skip vil ek þér gefa ok launa bjarndýrit.' Hann þakkaði
gjǫfina eptir sinni kunnustu. 
Ok er leið stund ok skipit var albúit, þá mælti Sveinn
konungr við Auðun: 'Þó villtu nú á braut, þá mun ek nú
ekki letja þik. En þat hefi ek spurt, at ilt er til hafna fyrir
landi yðru, ok eru víða ørœfi ok hætt skipum. Nú brýtr þú
ok týnir skipinu ok fénu, lítt sér þat þá á, at þú hafir fundit 
Svein konung ok gefit honum gorsimi.' Síðan seldi
konungr honum leðrhosu fulla af silfri, 'ok ertu þá enn eigi
félauss með ǫllu, þótt þú brjótir skipit, ef þú fær haldit þessu.
Verða má svá enn', segir konungr, 'at þú týnir þessu fé:
lítt nýtr þú þá þess, er þú fant Svein konung ok gaft honum 
gørsimi'. Síðan dró konungr hring af hendi sér ok gaf
Auðuni ok mælti: 'Þó at svá illa verði at þú brjótir skipit





ok týnir fénu, eigi ertu félauss, ef þú kømsk á land; því at
margir menn hafa gull á sér í skipsbrotum, ok sér þá at þú
 hefir fundit Svein konung, ef þú heldr hringinum. En þat
vil ek ráða þér', segir hann, 'at þú gefir eigi hringinn, nema
þú þykkisk eiga svá mikit gott at launa nǫkkurum gǫfgum
manni -- þá gef þeim hringinn, því at tignum mǫnnum sómir
at þiggja. Ok far nú heill!'
     Síðan lætr hann í haf ok kømr í Nóreg ok lætr flytja upp
varnað sinn, ok þurfti nú meira við þat en fyrr, er hann var
í Nóregi. Hann ferr nú síðan á fund Haralds konungs ok
vill efna þat er hann hét honum, áðr hann fór til Danmerkr,
ok kveðr konung vel. Haraldr konungr tók vel kveðju hans,
 'ok sezk niðr', segir hann, 'ok drekk hér með oss!' Ok svá
gørir hann.
Þá spurði Haraldr konungr: 'Hverju launaði Sveinn
konungr þér dýrit?' Auðun svarar: 'Því, herra, at hann þá
at mér.' Konungr sagði: 'Launat mynda ek þér því hafa.
 Hverju launaði hann enn?' Auðun svarar: 'Gaf hann mér
silfr til suðrgǫngu.' Þá segir Haraldr konungr, 'Mǫrgum
mǫnnum gefr Sveinn konungr silfr til suðrgǫngu eða annarra
hluta, þótt ekki fœri honum gørsimar. Hvat er enn fleira?'
'Hann bauð mér', segir Auðun, 'at gørask skutilsveinn hans
 ok mikinn sóma til mín at leggja.' 'Vel var þat mælt',
segir konungr, 'ok launa myndi hann enn fleira.' Auðun
sagði, 'Gaf hann mér knǫrr með farmi þeim er hingat er bezt
varit í Nóreg.' 'Þat var stórmannligt', segir konungr, 'en
launat mynda ek þér því hafa. Launaði hann því fleira?'
 Auðun sagði, 'Gaf hann mér leðrhosu fulla af silfri ok kvað
mik þá eigi félausan, ef ek helda því, þó at skip mitt bryti
við Ísland.' Konungr sagði: 'Þat var ágætliga gǫrt, ok þat
mynda ek ekki gǫrt hafa: lauss mynda ek þykkjask, ef ek
gæfa þér skipit. Hvárt launaði hann fleira?' 'Svá var víst,
 herra', segir Auðun, 'at hann launaði: hann gaf mér hring
þenna, er ek hefi á hendi, ok kvað svá mega at berask, at ek





týnda fénu ǫllu, ok sagði mik þá eigi félausan, ef ek ætta
hringinn, ok bað mik eigi lóga, nema ek ætta nǫkkurum tign-
um manni svá gott at launa, at ek vilda gefa. En nú hefi
ek þann fundit; því at þú áttir kost at taka hvárttveggja frá 
mér, dýrit ok svá líf mitt, en þú lézt mik fara þangat í friði,
sem aðrir náðu eigi.'
Konungr tók við gjǫfinni með blíðu, ok gaf Auðuni í móti
góðar  gjafir,  áðr  en  þeir  skildisk.   Auðun varði  fénu  til
Íslands ferðar ok fór út þegar um sumarit til Íslands ok þótti 
vera inn mesti gæfumaðr.




XIII

ÞRYMSKVIÐA

Vreiðr vas þá Ving-Þórr     es vaknaði
ok síns hamars     of saknaði;
skegg nam at hrista,     skǫr nam at dýja,
réð Jarðar burr     um at þreifask.
 Ok hann þat orða     alls fyrst of kvað:
'Heyrðu nú, Loki,     hvat nú mælik,
es engi veit     jarðar hvergi
né upphimins:     Áss es stolinn hamri!'




13.9-37	Þrymskviða                          137

Gengu þeir fagra     Freyju tuna,
ok hann þat orða     alls fyrst of kvað: 
'Muntu mér, Freyja,     fjaðrhams ljá,
ef minn hamar     mættak hitta?'
Freyja kvað:
'Þó mundak gefa þér,      at ór gulli væri,
ok þó selja,      at væri ór silfri.' 
Fló þá Loki --     fjaðrhamr dunði --
unz fyr útan kom     Ása garða,
ok fyr innan kom     jǫtna heima.
Þrymr sat á haugi,     þursa dróttinn,
greyjum sínum     gullbǫnd snøri 
ok mǫrum sínum     mǫn jafnaði.
Þrymr kvað:
'Hvat's með Asum?     hvat's með álfum?
Hví'st einn kominn     í Jǫtunheima?'
Loki kvað: 
'Ilt's með Asum,	ilt's með álfum;
hefr þú Hlórriða	hamar of fólginn?'
Þrymr kvað;
'Ek hef Hlórriða     hamar of fólginn
átta rǫstum     fyr jǫrð neðan, 
hann engi maðr     aptr of heimtir,
nema fœri mér     Freyju at kván.'
Fló þá Loki --     fjaðrhamr dunði --
unz fyr útan kom     jǫtna heima
ok fyr innan kom     Ása garða; 
mœtti hann Þór     miðra garða,
ok hann þat orða     alls fyrst of kvað:




138	Sæmundar Edda              13.38-67

'Hefr þú ørendi     sem erfiði?
segðu á lopti   lǫng tíðindi;
 opt sitjanda     sǫgur of fallask
ok liggjandi     lygi of bellir.'
Loki kvað:
'Hefk erfiði     ok ørendi;
Þrymr hefr þinn hamar,     þursa dróttinn,
 hann engi maðr     aptr of heimtir
nema honum fœri      Freyju at kván.'
Ganga þeir fagra     Freyju at hitta,
ok hann þat orða     alls fyrst of kvað:
'Bittu þik, Freyja,      brúðar líni.
 Vit skulum aka tvau     í Jǫtunheima.'
Vreið varð þá Freyja     ok fnasaði,
allr Ása salr     undír bifðisk,
stǫkk þat it mikla     men Brísinga --
'Mik veizt verða     vergjarnasta,
 ef ek ek með þér     í Jǫtunheima.'
Senn váru Æsir     allir á þingi
ok Ásynjur     allar á máli,
ok um þat réðu      ríkir tívar,
hvé þeir Hlórriða     hamar of sœtti.
 Þá kvað þat Heimdallr,     hvítastr Ása --
vissi hann vel fram,     sem Vanir aðrir --
'Bindu vér Þór þá      brúðar líni,
hafi hann it mikla     men Brísinga.
Látum und honum     hrynja lukla
 ok kvenváðir     um kné falla,
en á brjósti     breiða steina,
ok hagliga     um hǫfuð typpum.'




13.68-95	Þrymskviða                          139

Þá kvað þat Þórr,	þrúðugr Áss:
'Mik munu Æsir	argan kalla,
ef ek bindask læt	brúðar líni.' 
Þá kvað þat Loki     Laufeyjar sonr,
'Þegi þú, Þórr,     þeira orða;
þegar munu jǫtnar     Ásgarð búa,
nema þú þinn hamar     þér of heimtir.'
Bundu Þór þá     brúðar líni 
ok inu mikla     meni Brísinga,
létu und honum     hrynja lukla,
ok kvenváðir     um kné falla,
en á brjósti     breiða steina,
ok hagliga     um hǫfuð typðu. 
Þá kvað Loki     Laufeyjar sonr,
'Mun ek ok með þér     ambótt vesa,
Vit skulum aka tvau     í Jǫtunheima."
Senn váru hafrar     heim of reknir,
skyndir at skǫklum,     skyldu vel rinna. 
Bjǫrg brotnuðu,     brann jǫrð loga,
ók Óðins sonr     í Jǫtunheima.
Þá kvað þat Þrymr,      þursa dróttinn,
'Standið upp, jǫtnar!     ok stráið bekki
nú fœra mér     Freyju at kván, 
Njarðar dóttur     ór Nóatúnum.
Ganga hér at garði      gullhyrndar kýr,
øxn alsvartir     jǫtni at gamni;
fjǫlð ák meiðma,     fjǫlð ák menja,
einnar mér Freyju     ávant þykkir.' 




140	Sæmundar Edda             13.96-125

Vas þar at kveldi     of komit snimma,
ok fyr jǫtna     ǫl fram borit;
einn át oxa,     átta laxa,
krásir allar     þær's konur skyldu,
 drakk Sifjar verr     sáld þrjú mjaðar.
Þá kvað þat Þrymr,     þursa dróttinn,
'Hvar sáttu brúðir     bíta hvassara?
Sákak brúðir     bíta breiðara,
né irin meira mjǫð     mey of drekka.'
 Sat in alsnotra     ambótt fyrir,
es orð of fann     við jǫtuns máli,
'At vætr Freyja     átta nóttum,
svá vas hon óðfús     í Jǫtunheima.'
Laut und línu,     lysti at kyssa,
 en hann útan stǫkk     endlangan sal:
'Hví eru ǫndótt     augu Freyju?
Þykki mér ór augum     eldr of brenna.'
Sat in alsnotra     ambótt fyrir,
es orð of fann     við jǫtuns máli:
 'Svaf vætr Freyja     átta nóttum,
svá vas hon óðfús     í Jǫtunheima.
Inn kom in arma     jǫtna systir,
hin's brúðfjár     biðja þorði:
'Lát þér af hǫndum     hringa rauða,
 ef ǫðlask vill     ástir mínar,
ástir mínar,      alla hylli.'
Þá kvað þat Þrymr,     þursa dróttinn,
'Berið inn hamar     brúði at vígja,
leggið Mjǫllni     í meyjar kné,
 vígið okkr saman     Várar hendi.'




13.126-134	Þrymskviða                          141

Hló Hlórriða     hugr í brjósti,
es harðhugaðr     hamar of þekði.
Þrym drap hann fyrstan,   þursa dróttín,
ok ætt jǫtuns     alla lamði.
Drap hann ina ǫldnu     jǫtna systur, 
hin's brúðfjár     of beðit hafði;
hon skell of hlaut     fyr skillinga,
en hǫgg hamars     fyr hringa fjǫlð.
Svá kom Óðins sonr     endr at hamri.






14.1-30	The Waking of Angantýr               143

XIV THE WAKING OF ANGANTÝR

Hitt hefir mær ung     í Munarvági
við sólarsetr     segg at hjǫrðu.
Hirðir kvað:
'Hverr's einn saman     í ey kominn?
gakktu greiðliga     gistingar til!' 
Hervǫr kvað:
'Munkat ganga     gistingar til,
þvít engan kank     eyjarskeggja;
segðu hraðliga     áðr heðan líðir
hvar ru Hjǫrvarði     haugar kendir?' 
Hirðir kvað:
'Spyrjat at því,      spakr est eigi,
vinr víkinga,     þú'st vanfarinn;
fǫrum fráliga      sem okkr fœtr toga --
alt es úti     ámátt firum.' 
Hervǫr kvað:
'Men bjóðum þér     máls at gjǫldum;
muna drengja vin     dælt at letja:
fær engi mér      fríðar hnossir,
fagra bauga,      svát farak eigi.' 
Hirðir kvað:
'Heimskr þykki mér     sá's heðra ferr,
maðr einn saman,      myrkvar grímur;
hyrr's á sveimun,      haugar opnask,
brennr fold ok fen --     fǫrum harðara!' 
Hervǫr kvað:
'Hirðumat fælask     við fnǫsun slíka,
þótt of alla ey     eldar brenni!
Látumat okkr     liðna rekka
skjótla skelfa;     skulum við talask.' 




144	Hervarar saga                14.31-61

Vas þá féhirðir	fljótr til skógar
mjǫk frá máli	meyjar þessar;
en harðsnúinn	hugr í brjósti
um sakar slíkar	svellr Hervǫru.
     Hon sá nú haugaeldana ok haugbúa úti standa, ok gengr
til hauganna ok hræðisk ekki; óð hon eldana sem reyk, þar
til er hon kom at haugi berserkjanna. Þá kvað hon:
'Vaki, Angantýr!     vekr þik Hervǫr,
einga dóttir     ykkur Tófu.
 Selðu ór haugi     hvassan mæki,
þann's Svafrlama     slógu dvergar.
Hervarðr, Hjǫrvarðr,      Hrani, Angantýr!
vekk yðr alla     und viðar rótum,
hjálmi ok með brynju,     hvǫssu sverði,
 rǫnd ok með reiði,     roðnum geiri.
Mjǫk eruð orðnir, Arngríms synir,
megir meinsamir,     moldar at auka,
es engi skal     sona Eyfuru
við mik mæla     í Munarvági.
 Svá sé yðr ǫllum     innan rifja,
sem þér í maura     mornið haugi,
nema sverð selið     þat's sló Dvalinn;
samira draugum     dýrt vápn fela.'
Þá svarar Angantýr:
 'Hervǫr dóttir,     hví kallar svá
full feiknstafa?     Ferr þér at illu.
Œr est orðin     ok ørvita,
villhyggjandi     vekr menn dauða!
Grófat mik faðir niðr     né frændr aðrir.
 Þeir hǫfðu Tyrfing     tveir es lifðu,
varð þó eigandi     einn of siðir'




14.62-92        The Waking of Angantýr	145

Hon kvað:
'Segðu eitt satt:     svá láti Áss þik
heilan í haugi     sem þú hefir eigi
Tyrfing með þér!     Trauðr est at veita 
arfa þínum     einga barni.'
Þá var sem einn logi væri alt at líta um haugana, er opnir
stóðu. Þá kvað Angantýr:
'Hnigin es helgrind,     haugar opnask,
allr es í eldi     eybarmr at sjá; 
atalt es úti     um at litask.
Skyntu, mær, ef mátt,     til skipa þinna!'
Hon segir:
'Brenni þér eigi     bál á nóttum,
svát ek við elda     yðra fælumk; 
skelfrat meyju     muntún hugar,
þótt hon draug séi     í durum standa.'
Þá kvað Angantýr:
'Segik þér, Hervǫr,     hlýttu til meðan,
vísa dóttir,      þat's verða mun; 
sjá mun Tyrfingr,     ef trúa mættir,
ætt þinni, mær,     allri spilla.
Muntu son geta     þann's síðan mun
Tyrfing bera     ok trúa afli;
þann munu Heiðrek     heita lýðar, 
sá mun ríkstr alinn     und rǫðuls tjaldi.'
Hon kvað:
'Ek vígi svá     virða dauða,
at ér skuluð     allir liggja
dauðir með draugum,     í dys fúnir; 
selðu, Angantýr,     út ór haugi
dverga smíði!     Dugira þér at leyna.'





146	Hervarar saga              14.93-122

Hann segir:
'Kveðkat þik, mær ung,     mǫnnum líka,
 es þú of hauga     hvarfar á nóttum
grǫfnum geiri     ok með Gota málmi,
hjálmi ok með brynju     fyr hallar dyrr.'
Hon kvað:
'Maðr þóttumk     menskr til þessa,
 áðr sali yðra     sœkja réðak;
selðu ór haugi     þann's hatar brynjur,
hlífum hættan     Hjálmars bana!'
Angantýr kvað:
'Liggr mér und herðum    Hjálmars bani,
 allr es hann útan     eldi sveipinn;
mey veitk enga     moldar hvergi,
at þann hjǫr þori     í hendr nema.'
Hon segir:
'Ek mun hirða     ok í hendr nema
 hvassan mæki     ef hafa mættak;
uggi ek eigi     eld brennanda --
þegar loga lægir     es ek lít yfir.'
Hann kvað:
'Heimsk est, Hervǫr,     hugar eigandi,
 es þú at augum     í eld hrapar;
heldr vilk selja     sverð ór haugi,
mær in unga,      mákat synja.'
Hon kvað:
'Vel gørðir þú,      víkinga niðr,
 es þú seldir mér     sverð ór haugi;
betr þykkjumk nú,      buðlungr, hafa,
en Nóregi     næðak ǫllum.'




14.123-146     The Waking of Angantýr	147

Hann kvað:
'Veizt eigi þú --     vesǫl est mála,
fláráð kona --     hví fagna skal; 
sjá mun Tyrfingr,     ef trúa mættir,
ætt þinni, mær,     allri spilla.'
Hon segir:
'Ek mun ganga     til gjálfrmara;
nú's hilmis mær     í hugum góðum: 
lítt hræðumk þat,     lofðunga niðr,
hvé synir mínir     síðan deila."
Hann kvað:
'Þú skalt eiga     ok una lengi,
hafðu á hulðu     Hjálmars bana, 
takat á eggjum,      eitr es í báðum;
sá's manns mjǫtuðr     meini verri.
Far vel, dóttir!     fljótt gæfak þér
tólf manna fjǫr,      ef trúa mættir,
afl ok eljun,      alt it góða 
þat's synir Arngríms     at sik leifðu.'
Hon kvað:
'Búi þér allir --     brott fýsir mik --
heilir í haugí!     Heðan vilk skjótla.
Helzt þóttumk nú     heima í millim, 
es mik umhverfis     eldar brunnu.'




XV

EIRÍKSMÁL

Óðinn kvað:
Hvat's þat drauma?     Hugðumk fyr dag rísa
Valhǫll at ryðja     fyr vegnu folki;
vakðak Einherja,     baðk upp rísa
 bekki at stráa     bjórker at leyðra,
Valkyrjur vín bera,      sem vísi kœmi.
Erumk ór heimi     hǫlða vánir
gǫfugra nǫkkurra,      svá's mér glatt hjarta.
Hvat þrymr þar, Bragi,      sem þúsund bifisk
 eða mengi til mikit?
Bragt:
Braka ǫll bekkþili     sem myni Baldr koma
eptir í Óðins sali.
Óðinn:
 Heimsku mæla     skalat inn horski Bragi,
þvít þú vel hvat vitir;
fyr Eiríki glymr,     es hér mun inn koma
jǫfurr í Óðins sali.




15.19-40	Eiriksmál                           149

Sigmundr ok Sinfjǫtli!     rísið snarliga
ok gangið í gegn grami: 
inn þú bjóð,     ef Eiríkr sé;
hans erumk nú ván vituð.
Sigmundr:
Hví's þér Eiríks ván     heldr en annarra?
Óðínn: 
Þvít mǫrgu landi     hann hefr mæki roðit
ok blóðugt sverð borit.
Bragi:
Hví namt hann sigri þá,     es þér þótti snjallr vesa?
Óðinn: 
Þvít óvíst's at vita --
sér ulfr inn hǫsvi     á sjǫt goða.
Sigmundr:
Heill nú Eiríkr!     vel skalt hér kominn
ok gakk í hǫll, horskr; 
hins vilk fregna     hvat fylgir þér
jǫfra frá eggþrimu?
Eiríkr:
Konungar ru fimm,     kennik þér nafn allra;
ek em inn sétti sjálfr. 




XVI

MISCELLANEA

A.   'LYING SAGAS'

Þar var nú glaumr ok gleði mikil ok skemtun góð, ok margs
konar leikar, bæði danzleikar, glímur ok sagna skemtun. Þar
var sjau nætr fastar ok fullar setit at boðinu, af því at þar
skyldi vera hvert sumar Oláfs gildi -- ef korn gaeti at kaupa,
 tvau mjǫlsáld, á Þórsnessþingi -- ok váru þar margir gildis-
brœðr. Á Reykjahólum váru svá góðir landskostir í þann
tíma at þar váru aldri ófrævir akrarnir. En þat var jafnan
vani at þar var nýtt mjǫl haft til beinabótar ok ágætis at
þeirri veizlu, ok var gildit at Óláfs messu hvert sumar. Frá
 því er nǫkkut sagt, er þó er lítil tilkváma, hverir þar skemtu
eðr hverju skemt var. Þat er í frásǫgn haft, er nú mæla
margir í mót ok látask eigi vitat hafa, því at margir ganga
dulðir ins sanna, ok hyggja þat satt er skrǫkvat er, en þat
logit er satt er. Hrólfr af Skálmarnesi sagði sǫgu frá Hrǫng-
 viði víkingi ok frá Óláfi Liðsmanna konungi, ok haugbroti
Þráins berserks, ok Hrómundi Gripssyni, ok margar vísur
meðr. En þessari sǫgu var skemt Sverri konungi, ok kallaði
hann slíkar lygisǫgur skemtiligastar. Ok þó kunnu menn at
telja ættir sínar til Hrómundar Gripssonar. Þessa sǫgu hafði
 Hrólfr sjálfr saman setta. Ingimundr prestr sagði sǫgu Orms
Barreyjarskálds, ok vísur margar, ok flokk góðan við enda
sǫgunnar, er Ingimundr hafði ortan. Ok hafa þó margir
fróðir menn þessa sǫgu fyrir satt.

B

Þorsteinn   Ingimundarson   var   þá   hǫfðingi   í   Vatnsdal.




16.25-52	Þorstein                              151

Hann bjó at Hofi, ok þótti mestr maðr þar í sveitum. Ingólfr 
ok Guðbrandr váru synir hans.   Ingólfr var vænstr maðr
norðanlands; um hann var þetta kveðit:
Allar vildu meyjar     með Ingólfi ganga
þær's vaxnar váru --    vesl emk æ til lítil!
Ek skal ok, kvað kerling,     með Ingólfi ganga 
meðan mér tvær of tolla     tennr í efra gómi.

C.   THE FOUNDER OF SCARBOROUGH

Þeir brœðr (Þorgils Skarði ok Kormákr) herjuðu um Írland,
Bretland, England, Skotland, ok þóttu hinir ágæztu menn.
Þeir settu fyrst virki þat er heitir Skarðaborg. Þeir runnu upp
á Skotland ok unnu mǫrg stórvirki ok hǫfðu mikit lið; í þeim 
her var engi slíkr sem Kormákr um afl ok áræði.

D.   THE SWORD SKǪFNUNG

Skútaðar-Skeggi hét  maðr  ágætr  í  Nóregi.   Hans  sonr
var Bjǫrn er kallaðr var  Skinna-Bjǫrn;  hann var Hólm-
garðsfari.   Hann fór til Íslands ok nam Miðfjǫrð ok Lín-
akradal.   Hans sonr var Miðfjarðar-Skeggi; hann var garpr 
mikill ok farmaðr.   Hann herjaði í austrveg, ok lá í Dan-
mǫrk við Sjóland; hann var hlutaðr til at brjóta haug Hrólfs
konungs Kraka, ok tók hann þar ór Skǫfnung sverð Hrólfs,
ok øxi Hjalta, ok mikit fé annat.   En hann náði eigi Laufa,
því at Bǫðvarr vildi at honum; en Hrólfr konungr varði 
hann.

E

Hrólfr hét maðr Hǫggvandi. Hann bjó á Norðmori; bœr
hans hét Moldatún. Hans synir váru þeir Vémundr ok
Molda-Gnúpr, vígamenn miklir, ok járnsmiðir. Vémundr
kvað þetta er hann var í smiðju: 
'Ek bar einn     af ellifu
banaorð.     Blástu meirr!'




152	Miscellanea	53-77

F

Þengill Mjǫk-siglandi fór af Hálogalandi til Íslands. Hann
bjó at Hǫfða. Hans synir váru þeir Vermundr ok Hallsteínn,
 er þetta kvað, er hann sigldi af hafi, er hann frá andlát fǫður
síns:
'Drúpir Hǫfði,     dauðr er Þengill;
hlæja hlíðir     við Hallsteini.'

G

Í þenna tíma bjó Hólmgǫngu-Bersi í Saurbœ á þeim bœ
 er í Tungu heitir.  Hann ferr á fund Óláfs ok bauð Halldóri
syni hans til fóstrs. Þat þiggr Óláfr, ok ferr Halldórr heim
með  honum.   Hann var þá  vetrgamall.   Þat sumar tekr
Bersi sótt ok liggr lengi sumars.  Þat er sagt einn dag, er
menn váru at heyvirki í Tungu, en þeir tveir inni, Halldórr ok
 Bersi, lá Halldórr í vǫggu. Þá fellr vaggan undir sveininum
ok hann ór vǫggunni á gólfit.  Þá mátti Bersi eigi til fara.
Þá kvað Bersi þetta:
'Liggjum báðir     í lamasessi
Halldórr ok ek,     hǫfum engi þrek;
 veldr elli mér     en œska þér,
þess batnar þér,     en þeygi mér.'
Síðan koma menn ok taka Halldór upp af gólfinu; en
Bersa batnar.

H.   SAYINGS OF THE HIGH ONE

Þagalt ok hugalt     skyli þjóðans barn
 ok vígdjarft vesa;
glaðr ok reifr     skyli gumna hverr,
unz sinn bíðr bana.




16.78-105       Sayings of the High One	153

Ósnjallr maðr     hyggsk munu ey lifa,
ef við víg varask;
en elli gefr     honum engi frið, 
þótt honum geirar gefi.
Veizt, ef þú vin átt þann's þú vel trúir,
ok vill þú af honum gott geta,
geði skalt við þann     ok gjǫfum skipta,
fara at finna opt. 
Ef þú átt annan     þann's þú illa trúir,
vill þú af honum þó gott geta,
fagrt skal mæla     en flátt hyggja,
ok gjalda lausung við lygi.
Ungr vask forðum,     fórk einn saman, 
þá varðk villr vega;
auðigr þóttumk     es ek annan fann:
maðr es manns gaman.
Váðir mínar     gafk velli at
tveim trémǫnnum; 
rekkar þat þóttusk     es ript hǫfðu;
neiss es nøkkviðr halr.
Meðalsnotr     skyli manna hverr,
æva til snotr sé;
snotrs manns hjarta     verðr sjaldan glatt, 
ef sá es alsnotr es á.
Deyr fé,      deyja frændr,
deyr sjálfr it sama;
ek veit einn     at aldri deyr:
dómr of dauðan hvern. 




154	Miscellanea                16.106-134

I.   KING HEIÐREK'S RIDDLES
Hverjar ru þær snótir     es ganga syrgjandi
at fǫgnuði fǫður?
Hadda bleika hafa þær     inar hvítfǫldnu,
ok eigu í vindi vaka.
 Hverjar ru þær meyjar     es margar ganga saman
at fǫgnuði fǫður?
Mǫrgum hafa manni      þær at meini komit,
ok eigut þær varðir vera.
Hverjar ru þær brúðir     es ganga brimskerjum í,
 ok eigu eptir firði fǫr?
Harðan beð hafa þær     inar hvítfǫldnu,
ok leika í logni fátt.
Heiðrekr konungr,      hygg þú at gátu!
Sá ek á sumri     sólbjǫrgum í
 verðung vaka     vilgi teita:
drukku jarlar     ǫl þegjandi,
en œpandi     ǫlker stóðu.
Heiðrekr konungr,      hygg þú at gátu!

K.   A RUNE SONG

X (fé) veldr frænda rógi; fœðisk úlfr í skógi.
     X (úr) es af illu járni; opt hleypr hreinn á hjarni.
X (þurs) veldr kvenna kvillu; kátr verðr fár af illu.
X (óss) es flestra ferða fǫr, en skálpr er sverða.
X (reið) kveða hrossum versta; Reginn sló sverðit bezta.
X   (kaun) es beygja barna; bǫl gørir mann fǫlvan.
     X (hagall) es kaldastr korna; Kristr skóp heim inn forna.
X (nauð) gørir hneppa kosti; nøktan kelr í frosti.
X (ís) kǫllum brú breiða; blindan þarf at leiða.
X (ár) es gumna góði; getk at ǫrr vas Fróði.
X (sól) es landa Ijómi; lútik helgum dómi.




16.135-161	A Rune Song                        155

X (Týr) es einhendr Ása; opt verðr smiðr at blása. 
X (bjarkan)'s laufgronstr líma; Loki bar flærðar tíma. 
X (maðr) es moldar auki; mikil es greip á hauki.
X (lǫgr)'s, es fellr ór fjalli, foss; en gull eru hnossir.
X (ýr) es vetrgrœnstr viða; vant's, es brennr, at svíða.

L.  VERSES BY EARL RǪGNVALD KALI

(i) A Gentleman's Accomplishments

Kali var inn efniligsti maðr, meðalmaðr á vǫxt, kominn 
vel á sik, limaðr manna bezt, ljósjarpr á hár.   Manna var
hann vinsælastr ok atgørvimaðr meiri en vel flestir menn
aðrir. Hann orti vísu þessa:
'Tafl emk ǫrr at efla,
íþróttir kank níu, 
týnik trauðla rúnum,
tíð erum bók ok smíðir,
skríða kank á skíðum,
skýtk ok rœk, svát nýtir;
hvártveggja kank hyggja, 
harpslátt ok bragþáttu.'

(ii) Rǫgnvald at Grimsby

Þá var Kali fimtán vetra er hann fór með kaupmǫnnum
vestr til Englands, ok hafði góðan kaupeyri. Þeir heldu til
þess kaupstaðar er Grímsbœr heitir. Kom þar mikit fjǫl-
menni bæði af Nóregi ok Orkneyjum, af Skotlandi ok 
Suðreyjum. Eptir þat fór Kali vestan á hinu sama skipi ok
kómu útan at Ǫgðum ok heldu þaðan til Bjǫrgynjar. Þá
kvað hann vísu:
'Vér hǫfum vaðnar leirur
vikur fimm megingrimmar; 
saurs vara vant, er várum,




156 Miscellanea 16.162-179

viðr, í Grímsbœ miðjum.
Nú'r þat's más of mýrar
meginkátliga látum
branda elg á bylgjur
Bjǫrgynjar til dynja.'

(iii) Rǫgnvald in Palestine

Þeir Rǫgnvaldr jarl fóru þá ór Akrsborg ok sóttu alla hina
helgustu staði á Jórsalalandi. Þeir fóru allir til Jórðánar ok
lauguðusk  þar.   Þeir  Rǫgnvald jarl  ok  Sigmundr  Ǫngull
 lǫgðusk yfir ána ok gengu þar á land, ok þangat til sem var
hrískjǫrr nǫkkur, ok riðu þar knúta stóra. Þá kvað jarl:
'Ek hefi lagða lykkju
(leiðar þvengs) of heiði
(snotr minnisk þess svanni
 sút), fyr Jórðán útan;
en hykk at þó þykki
þangat langt at ganga
(blóð fell varmt á víðan
vǫll) heimdrǫgum ǫllum.'






XVII FAGRSKINNA

THE BATTLE OF STAMFORD BRIDGE A.D.   1066

Haraldr konongr  Sighurðarsun  ræið  svǫrtum hesti  bles-
óttom firir  framan fylking  sína ok  sá hværsu  liðit stóð,
ok skipaðe þæim framar er þá villde hann.  Ok í þesse ræið
fell hestrenn undir hanum oc konongrenn framm af,  oc
mællti, 'Fall er farar hæill'. 
Þá mællti Haraldr Ænghla konongr viðr Norðmenn þá er
með hanum váro, 'Kenndo þér þenn hinn myckla meðr
þæim blá kyrtli oc hin faghra hialm, er þer skaut sér af




158	Fagrskinna 17.9-42

hestinum frem?' Þæir svaraðo, 'Kennom vér; þet var
 Norðmanna konongr.' Þá mællti Ænghla konongr, 'Mikill
maðr oc hǫfðinghleghr er hann, oc hitt er nú venna at farinn
sé at hamingiu.'
Nú ríða fram xx riddarar fyrir fylking Norðmanna oc allir
albryniaðer.  Þá mælti æinn riddarenn, 'Hvar er Tósti iarl,
 hvárt er hann í liði eða æighi?'   Hann svaraðe, 'Æighi er
því at lœyna, hér munu þér hann finna megha.' Þá mǽllti
enn  riddarenn:   'Haraldr konongr  bróðer yðar  sændi yðr
kvæðiu oc þer meðr þet, at þér skulur hafa grið oc Norðymbra-
land allt, oc ænn vill hann, hælldr enn þit bæriz, gefa yðr
 þriðiung ríkis síns meðr sér.'  Þá svaraðe iarlenn, 'Boðet er
þá nǫccot annat enn úfriðr oc svívirðinginn sem í vetr, oc en
þetta vǽre fyrr boðet, þá vǽre marghr maðr sá hæill oc meðr
lífi er nú er aeighi, oc þá mun æighi verr standa ríki Englanz.
Nú takum vér þenna kost; enn hvat vilir þér nú bióða
 Haraldi kononge firir sitt starf?' Þá svaraðe riddarenn: 'Sact
hæfir hann þer nǫcot af hværs hann mun hanom unna af
Englande,  hann scal hafa vii fæta længð - oc því længra,
sem hann er hærre enn aðrir menn.'   Þá svaraðe iarlenn:
'Farit nú oc sæghit Haraldi kononge at hann búiz til orrosto,
 firir því at annat skal sannaz enn þet sem Norðmenn sǫghðu
at Tósti iarl munde svíkia Harald konong oc skiliaz viðr
hann,  þeghar  hann  skulde  bæriaz  um,  oc fylla þá  flock
fiándmanna hans, enn hældr skulum vér nú taca allir æitt
ráð, dœya hældr með sœmd eða fá Ængland með sighri.'
     Nú   riðu   riddarar   aftr.    Þá   mælti   Haralldr konongr
Sighurðarsun til iarlsens, 'Hvær var þessi hinn snialli maðr?"
Þá svaraðe iarlenn, 'Þer var Haraldr konongr Goðvinasun.'
Þá mǽlti Haraldr konongr, 'Oflængi var ec þesso lœyndr.
Þæir váro svá comnir firir lið várt, at æighi munde þesse
 Haraldr kunna sæghia dǫuðarorð várra manna.'   'Satt er
þet, herra', saghðe iarlinn, 'úvarlegha fór þvílícr hǫfðingi oc
væra mætti þetta er nú sæghi þér; sannum vér þat, en hann




17.43-74	Stamford Bridge                      159

vilde þó bióða brœðr sínum grið oc mikit valld, oc væri ec
víst þá callaðr værri hǫfðingi, þó at þenn cost tœ́kem vér,
hældr enn ec biðaðe svá ælli at ec være banamaðr bróðor 
míns; enn þó er bætra at þiggja bana af brœðr sínum enn
væita honom bana.' 'Lítil konongr var þesse', saghðe
Haraldr konongr, 'oc stóð væl í stigræip sin.' Þet sæghia
menn, at Haraldr konongr kvæðe vísu þessa:
'Fram gengom vér     í fylkingu, 
bryniulausir     meðr blár æggiar;
hialmar skína,     hæfkaðek mína;
nú liggr scrúð várt     at scipum niðri.'
Emma hét brynia hans; hon tóc ofan í mitt bæin hanum,
oc svá stærk at æcki festi vápn á henne.  Þá mælti Haraldr 
konongr, 'Þetta er illa ort, oc scal gæra nú aðra vísu bætri'.
oc cvað þá þetta:
'Kriúpum vér firir vópna
(valtæigs) brǫkon æighi
(svá bauð Hilldr) at hialdri 
(haldorð) í bugh skialdar;
hátt bað mec, þer's mœtozt,
mennskurð bera forðom,
lackar ís oc hǫusar,
hialmstal í gný malma.' 
Nú væita Ænglar Norðmǫnnum áreið oc varð á mót
viðrtaca hǫrð, oc svá váro sættar kæsiurnar oc koms þet mest
viðr hestana. Bæriaz þó hvárirtvæggiu meðr sínu afle oc réð
seint mannfallit á, oc var svá mikill liðsmunr at mykyl fiǫlde
Ængla gerðo ring um þá, oc riðo flockom at þæim. Oc þá 
er þæir kómoz at bac þæim, þá losnaðe fylkinginn oc gerðe
mannfall mikit í hværtvæggia liðit; oc í rofino geck Haraldr
konongr fram meðr skiǫlld sinn oc sværð oc hió á báðar
hænndr bæðe menn oc hesta svá at æcke fæstiz viðr.




160	Fagrskinna 17.75-108

 Þá var Haralldr konongr skotenn framan í óstena svá at
þeghar com út blóð at munninum. Þetta var hans banasár,
oc því nest fell hann til iarðar. Nú er þesse tíðinde vóro
orðenn, þá sótto Ænglar at svá fast at þá fell allt liðit þet er
nest hafðe staðit konongenom.
     Enn nú  varð  Tósti  iarl  þess  var,  at konongrenn  var
fallenn, veic þeghar þer til er hann sá mærkit Landæiðuna,
oc æggiaðe fast til frammgǫngu, oc bað enn bæra þat sama
mærki firir sér; oc varð þá snǫrp orrasta firir því at allir
Norðmenn áæggiaðo oc saghðe hvær ǫðrum at æighi villdi
 flýia. Þá lét Haraldr Goðvinasun blása lúðri sínum, oc bað
stǫðva orrastona oc bǫuð Tósta iarle brœðr sínum grið oc
ǫllu liði hans.   Enn allir Norðmenn œpto upp senn oc létoz
ængi grið af honum þiggia vilia, létoz hælldr skula sighraz á
úvinum sínum eða liggia þer allir um konong sinn.   Hófz
 þá orrostann í annat sinn oc varð hin harðasta, oc æighi
lǫng áðr enn Tósti iarl fell.
Nú í því bili com til Œysteinn Orre meðr því liðe er á
skipum hafðe veret, oc þæir allir vóro albryniaðir. Oc var þá
orrastann hit þriðia sinn, oc feck Œysteinn Landœyðuna
 mærke konongsens, oc var þá orrastann myklu harðaz, oc
fellu Ænskir menn mest, oc var viðr sialft at þæir mundu flýa.
Nú varð oc Œysteinn oc hans menn miǫc móðer, firir því at
þæir hǫfðu gengit langa ríð undir ringhabrynium oc gærðiz
veðrit miǫc heitt af sólu, at þá váro þæir nálegha úfœrir oc
 stœyptuz þá allir ór brynium sínum.  Enn þesse orrosta fór
sem vón var at, at þæir hǫfðu bætra lut er aflit hǫfðu mæira
oc búnað bætra með vópnum, oc fell þar nú Œysteinn Orri oc
nálegha allt stórmenni. Enn þessi orrasta var callat Orrahríð;
enn þet yar œfro lut dagsins.
     Var þetta sem mælt er, at æi kemr æinn hvaðann; oc firir
því at sumum var ǫuðit længri lífdagha oc kómuz meðr því
undan. Styrkar stallare coms þer undan hinn fræghaste maðr,
því at hann fec sér hest oc ræið á brot um cvældit. Oc gerðez þá




17.109-121	Stamford Bridge                      161

á vindr kalldr, enn Styrkar hafðe verit í skirtu æinni klæða oc
hialm á hǫfðe oc í hænde brughðit sværð.  Nú dvaldez hann 
er hann ratt mœðenne af sér, oc í því com at hanum vagncarl
æinn í kǫssunge síðum.   Nú spurðe Styrkar, 'Villtu sælia
kǫssung þinn, bónde?'   Hann svaraðe, 'Víst eighi þér.  Þú
munt vera Norðmaðr, kenne ec mál þitt.' Þá svaraðe Styrkar,
'Hvat villt þú þá, ef ec em Norðmaðr?'   Hann svaraðe, 'Ec 
villde drepa þec, oc er nú svá illa at borez at ec hæfi ecke
vápn þat er nýt sé.'  Þá mælti Styrkar, 'Ef þú mátt ei mec
drepa, bónde, þá scal ec fræista ef ec meghi þec drepa.'
Ræiðir þá til sværðit oc svá á hals bónda at fauc af hǫfuðit.
Tóc hann síðan þer sér skinniúp oc lióp síðann á hest sinn 
oc lœypti svá til scipa.










XVIII

II. EAST NORSE

GESTA DANORUM
Thā war Haldan konung. Han drap thaghær sin brōthær
Rō, oc Skat, oc thērræ wenær, oc sithæ strā-dō han. Haldan
han haftæ twa sønær, ēn hēt Rō - oc summe sighæ at han hēt
Haldan - oc anner hēt Helghe. Thē skiftæ rīkæt swā at Rō
fek all fast land oc Helghe all watn. Ī thæn tīmæ war ī 
Siǣland hōs Hø̄gæbiærgh ēn kø̄pstath, hētæ Hø̄kækø̄pingæ,
oc for thȳ at thæt war lanct frān strand, thā giorthe Rō
konungh kø̄pstath hōs Ȳsæfiorth oc kallaethe thæt æfter sit
ēgiæt nafn oc ēn keldæ, hēt Roskeldæ. Hælghe han kom
ēn tīmæ til Halland oc lagthæs mæth Thōræ, Rōlfs carls 
dōttær, oc aflæthe mæth hænne ēnæ dōttær, hēt Yrsæ.




166	Gesta Danorum	18.12-45

Annæn tīmæ took han sīnæ ēghnæ dōttær ūwitændhes oc
aflæthe ēn søn, hētæ Rōlf Kragæ. Rō konung iōrthæthæs ī
Læthræ. Hælghe drap konung af Windæn ī striith oc wan
 Hodbrodæ oc fik alt Danmark. Sithæn, for skam skyld at
han haftæ sīnæ dōttær, thā flȳthæ han til ø̄stærrike oc drap
sek thær sæluær.
Thā sendæ konung Hākun af Swērīke et køuærne Danum
til konung, mæth thē forōrth at hwilkæn thæt først sauthe at
 han war dø̄thær, han skuldæ mistæ sit liif.   Ĕn dag sum
Rakkæ sath withær bōrth, oc hunda rēuus ā gulue, thā sprōng
han frān bōrth oc ī bland hundanæ, oc thē rēwo honum ī
hæl; oc thæt thōrdæ ængæn sighæ konung Hākonæ.   Thā
bath Læ iæten ī Lǣsø̄ sin hirthæ Sniō faa sek konungædōmæt
 af konung Hākune.   Thā spōrthe Hākun konung Sniō vm
tīthendæ.    Sniō   suaræthæ:   'Bīn   faræ   all   wōrthælø̄s ī
Danmark.'   Thā sauthæ Hākon konung:  'Hwar laat tū ī
nāt?'   Sniō swaræthæ konungæn:  'Thær sum faaren ātæ
vluænæ.'    'Huræ  swā?'    'Forthȳ  at  vluæn  sø̄zs  oc  gafs
 faarum at  drikkæ for lǣgædōm.'    'Hwar laat thū  andræ
nāt?' sathe konungæn.   Sniō swarathe:  'Thær sum vluæ
ātæ waghnæn, oc ø̄kæn lōp bort.'  'Huræ māttæ thæt waræ?'
'Forthȳ vluæ ātæ biæuærthrǣlen, thær weth haftæ mællæn
sīn bēn, oc thē biæfræ sum drōgho, thē lø̄pæ bort.'   'Hwar
 laat  thū  thrithiæ  nāt?'  sathe  konungæn.    Sniō  swarathe:
'Thær sum mȳs ātæ yxenæ oc æi skaftæt.'   'Hwī swā?'
'Forthȳ børn giorthæ yxæ af hwīt ost; hennæ ātæ mȳs, oc
æi stikken ther skaftæt war aff.'  Thā spōrthæ konung æfter
tīthændæ.   Sniō swaræthe: 'Bīn faræ all wōrthælø̄s.'   'Thā
 ær  Rakkæ  dø̄thær!'   'Thæt sigær  tho  oc æi  iak',  sathe
Sniō; oc swā war han konung ī Danmark, wrōngær oc
ofhaarth dōmare oc grym oc fek gōzs mæth v̄skæll, oc megæt
thwingæthe han allæ mæn.  Ĕn hēt Rø̄th, han stōth hōnum
ī gǣn.  Hōnum sændæ konung for awnd skyld til Lǣ iætæn
 at spøriæ sin dø̄th.   Thā sathæ Rø̄th quæthiæ konungæns




18.46-79	The Skjǫldung Kings                   167

Lǣ iætænæ oc sauthæ thrē sansaghær:  eet,  at han saa
aldrigh thiokkære wæggæ ā hūsæ æn Lǣ hafthæ; annat, at
han saa aldrigh ēn man hauæ swā mang houæth; thæt
thrithiæ, at wōræ han thæthæn, thā længdæ han aldrigh tīth
atær at komæ.   Oc swā frælsæthe han sit liif.   Thā sændæ 
Lǣ iætæn Sniō konunge twā wantæ, oc swā sum han sat ā
thingæ ī Iūtlande oc han drōgh ā thē wantæ, sithæn ātæ lȳs
hōnum til dø̄thæ.
Sithæn war Rōlf Kragæ konungh, Hælgæ søn.   Han war
stolther man ī līkæmæ oc i hugh, oc swā gernæ gaf han, at 
ængæn bath hōnum tyswar om nogær thing.   Thā war ēn
grēue ī Skāne oc war Thȳtesk oc hēt Hartwar; han war
Rōlfs skatgildær. Han fik Rōlfs systær ā mōth hans wilghæ;
oc summæ sighæ at han gaf hānum hænnæ oc Swērīkæ mæth.
Ĕn tīmæ fōr Hartwar til Siǣland mæth mekæn hær oc bath 
Rōlf, thær thā sat ī Lǣthræ, takæ sin skat, oc swā drap
Hartwar Rōlf oc alt hans folk v̄tæn ēn -- han hēt Wigge, oc
han stak hōnum ī gømæn thæn samæ dagh mæth thæt sammæ
swærth han skuldæ hōnum mandōm mæth gøræ.   Hartwar
war konung frān morænæn oc til prīm-tīmæ; Skulda hēt hans 
drōthning.  Sommæ sighæ at Ākæ, Haubōrths brōthær, drap
Hartwar, oc swā war han konung.
Sithæn warth Høthær konungh, Hodbrodæ søn, Hadding
konungs dōttærsøn, forthȳ at han war nǣstæ arwæ. Han
wan konung af Saxæland. Han drap ī strīth Baldær, Ōthæns 
søn, oc æltæ Ōthæn oc Thōr oc thērræ kompanæ; thē
hafthæs for guthæ, æn thō thē thæt æi wōræ. Sithæn war
han dræpæn af Both, ōthæns søn, ī strīth.
Tha war Rø̄rik Slængeborræ ællæ Rake, hans søn,
konungh. Han wan Cūrland oc Windær oc Swērīke; thē 
wētathe hōnum skat. Han giorthe Ørwændæl oc Fæng for-
mæn ī Iūtland. Konung gaf Ø̄rwændel slnæ systær for sin
thriflēk. Han aflæthæ mæth henne ēn søn, oc kallæthæs
Ambløthæ. Sithæn drap Fæng Ø̄rwændæl for awnd oc tōk




168	Gesta Danorum              18.80-107

 hans konæ sek til hūstrø̄.   Thā rǣddæs Ambløthæ om sit
liif oc giorthe sek til daræ.  Thā saa Fæng with Ambløthæ
oc sændæ honum til konung af Brittania mæth twā sīnæ
swǣnæ oc thȳliet brēf at Ambløthæ skuldæ op hangæs.  Han
skrapathæ thæt af, methæn thē sōwæ, oc skrēf swā, at thē
 twā swǣnæ skuldæ hængæs oc Ambløthæ skuldæ konungs
dāttær  fā;   oc  swā   war  thæt.    At  iæmblīngæ   dagh  sum
Fængh drak Ambløthæ ærue, thā kom han til Danmark oc
drap   Fæng, sin fathærbanæ, oc brendæ allæ Fængs mæn
innen et tiald oc war swā konung ī Iūtland.   Sithæ fōr han ī
 gēn til Brittania oc drap sin swær thær hæfnæ wildæ Fængs
dø̄th.   Sithæn  fik  han drōtning af Skothland sek til hūs-
frūghæ.    Thaghær han høm kom,  thā war han  dræpin ī
strīth.
Æfthær   Rørik   Rake   war  Wīghlēk,   hans   søn,   konung.
 Nanna hēt hans drōtning.   Han hafthæ frith oc nāthæ ī sīnæ
daghe, oc straa-dō han.
Sithæn war Wærmund, hans søn, konung. Han hafthæ
gōth frith ī førstænnæ, æn ī hans aldørdōm war han blind, oc
Offæ, hans søn, war swā thø̄ft af sek at han wǣntæs æi at
 waræ fallæn til konung. Thā bēdæs konungs søn af Saxland
at waræ konung ī Danmark, ællær Wærmund skuldæ gā
innæn ēnwīghe mæth hōnum. Thā bēdæs Offæ at gōnga ā
mōt thwa Thȳthæskæ, hwilkæ thō han wildæ, æn fø̄r gik ēn
Thȳthæsk ā mōt twā Danskæ. Thā gik konungs søn af
 Saxland oc ēn stark kæmpe ā mōt Offa, och thēm drap han
bāthæ, oc sithæn war Offæ hin Starke konung ī Saxland oc ī
Danmark.






XIX THE WEST-GAUTISH LAWS

How the king, bishop, and lawman were chosen

Svēar ēgho konung at takæ ok svā vrækæ.   Han skal mæþ
gīslum ouæn faræ ok ī Ø̄strægøtland. Þā skal han sændimæn
hingæt gæræ til aldrægø̄tæ þings.   Þā skal lagmaþær gīslæ
skiptæ, tvā sunnæn af landi ok tvā norþæn af landi.   Siþæn
skal aþræ fiūræ mæn af landi gæræ mæþ þēm. Þēr skulu til 
Iūnæbækkær mōte faræ.  Ø̄stgø̄tæ gislæ skulu þingæt fylghiæ
ok vittni bæræ at han ær svā inlændær, sum lægh þerræ
sighiæ.  Þa skal aldrægø̄tø þing ī gēn hānum næmnæ,   Þā
han til þings kombær, þā skal han sik allum Gø̄tom trōlekæn
sværiæ, at han skal ēigh rǣt lægh ā landi vāru brȳtæ.  Þā 
skal lagmaþær han fyrst til konongs dø̄mæ ok siþæn aþrir, þēr
ær han biþær.   Konongær skal þa þrim mannum friþ giuæ,
þēm ær ēigh hauæ nīþingsværk giort.
Æn biskup skal takæ, þā skal konungær allæ landæ at
spyriæ huarn þēr viliæ hauæ.   Han skal bōndæ sun væræ. 
Þā skal konongær hanum staf ī hand sæliæ ok gullfingrini.




170	West-Gautish Laws            19.17-34

Siþæn skal han ī kirkiu lēþæ ok ī biskups stōl sættiæ. Þā ær
han fulkomen til valdær utæn vixlt.
Bōndæ sun skal lagmaþær væræ.  Þȳ skulu allir bōndær
 valdæ mæþ Guss miskun.   Konongær skal næmd firi sik
sætiæ ok lagmaþær ā þingi. Þæt hētir ē aldrægø̄tæ þing, ær
lagmaþær ær ā. Þær mā folk ætlēþæ ok sættum lȳsæ.
Þættæ ær lēcara rǣtær
Varþær lǣkæri  barþær,  þæt skal ē ūgilt varæ.   Varþær
 lēkari sārgaþær, þæn sum mæþ gīghu gangar allær mæþ fiþlu
far allær bambu, þā skal kuīghu takæ ōtamæ ok flytiæ up
ā bǣsing. Þā skal alt hār af roppo rakæ ok siþæn smyria.
Þā skal hānum fā skō nȳsmurþæ. Þā skal lēkærin takæ
kulghuna um roppo, maþær skal til huggæ mæþ huassi gēsl.
 Gitær han haldit, þā skal han havæ þæn gōþa grip ok niūtæ,
sum hundær græss. Gitær han ēigh haldit, havi ok þole þat
sum han fæk, skama ok skaþa; biði aldrigh haldær rǣt æn
hūskonæ hūþstrukin. Ĕ ā variændi vitu ok skyldæsti arf at
takæ.






XX THE LIFE OF SAINT ERIC

Hǣr  viliom  wī medh Gudz nādhom sighia medh   faam
ordhom aff thø̄m hælgha Gudz martire Sancto Ĕrīco, som
fordum war konungher ī Swērīke.   Bādhe aff ǣt ok ædle
han war swā fast aff konunga slækt som aff androm Swērīkis
høfdingiom.  Sidhan rīkit var v̄tan forman, ok han var kiǣr 
allom lanzins høfdingiom ok allom almōganom, thā valdo
thē han til konungh medh allom almōghans gōdhwilia, ok
sattis hedherlīca ā konungx stool vidh Upsala.   Sidhan han
kom til valdha, hēdradhe han mykyt Gudh, oc thrēm lundom
skipadhe han sit līfwerne, ey swā mykyt aff thȳ for thet valde 
som han var thā til komin, v̄tan aff enne mykle umhuxan, ok
fulkompnadhe væl sit līfwerne, til han ændade thet medh
hēderlico  martirio.    Han  følgdhe  thēra  gōdha  konungha
æptedø̄me, som ī gamblo laghomen vāro, først til thē helgho
kirkio ok Gudz dȳrk ø̄kilse, sidhan til almōghans stȳrls ok 
rǣtzl vīsa manna styrkilse, oc at ȳtersto satte han sik allan ā
mōth trōnna ōwinum.   Sidhan skipade han ī Opsala kirkio,
som gambla konungha hans foreldra hafdo byriat ok ēn dēl
vp byght, Gudz thiǣnistomæn.   Sidan foor han vm alt sith





 rīke ok sø̄kte sit folk, ok foor fram at rǣttom konunghslekom
vægh. Han dø̄mde rǣtta dōma v̄tan allan vinskap ælla
pæninghavild ok ey ōrǣtta dōma for ræddogha ælla hath
sculd. Han gik fram at thø̄m vægh som lēdher til himerīkes.
Han sǣtte ōsāta mæn, han frelsadhe fātø̄ka mæn aff sīnom
 iwirmannom, ok størkte rǣtuīsa mæn ī Gudz thiǣnist, ok
wranga mæn vilde han ey thola ī sīno lande, ūtan giordhe
hwariom sin rǣt. Han var almōghanom swā kiǣr bādhe for
thetta ok swā for andra gōda gerninga at aldir almōghin vilde
hanom ūt gifwa thridhia dēlin aff allom brutpæningom, som
 æpte lanz laghum lāgho til konungx fatabūr. Thā sighs han
thø̄m hafwa swarat, som hānom thet budhu: 'Jak hafwir
øfrīkt aff mīno ēghno gōze, ok hafwin ī idhart, for thȳ at thē
aepte idher koma, thē thorfuo thet væl vidher'; ok thet var
rǣtuīs manz ordh, ok siældhan finz nū hans līke, som sik lǣtir
 nø̄ghia at sīno ēghno ok ey girnas sinna vndirdāna gōz.
Sannelīka for thȳ at thæt ær rǣtuīst, at thæn annan skal
stȳra oc dø̄ma, han scal førra dø̄ma sik siælfuan, ok gøra
siǣlinna vndirdāna ok stȳra sin hugh til Gudz, som scrifwaz:
'Jac pīnar min līkama ok lifwer jak ī Gudz thiǣnist.' For
 thæn sculd var thæn hælghe konunghin starkir ī vaku,
idhelīken ā bø̄num, tholugher ī ginuærdo ok milder ī almoso
ok thwingade sit køt medh hwasso hārklædhe, ok ī thȳ samu
hārklǣdhe war han som ī rǣtwīsonna brynio vm thæn thīma
han var dræpin, ok thet ær æn ī dagh gø̄mpt ī Vpsala kirkio,
 væt ī hans halgha blōdhe. Vm fasto ælla vm andra helgha
thīma kom han ey ī drōtninginna sǣng, v̄tan thā nātūrlīkin
lusta krafdhe køtit, thā hafdhe han eet kar fult medh kalt
vatn bādhe vm vintir ok somar, som han slækte nātōrlīkan
losta medh.
     Sidhan, som wī først sagdhom, at kirkian var bygdh ok rīkit
væl skipat, thā samkadhe han saman hær ā mōt vantrōnne
ok sīns folks ōwinum, ok thōk medh sik aff Upsala kirkio
Sanctum Henrīcum biscop ok fōr til Finlanz ok stridde, ok




20.54-87	The Life of Saint Eric                  173

drap all thø̄m som ey vildo taka vidh rǣtuīso ok rǣtte troo,
for thȳ at han hafdhe opta thø̄m Gudz troo ok frid budit, oc 
the wāro swā forhardhe at thē vildo engalund vndi ganga,
v̄tan medh hardhe hand.   Sidhan han hafdhe sigher wonnit
ok han var ā sīnom bø̄nom, ok badh til Gudh medh grātande
tārom, for thȳ han hafdhe milt hiærta, thā spurdhe ēn hans
swēn, hwī han græt mædhan han hafdhe Gudz ōwini sighrat 
oc wunnit, som han mātte hællir glædhias aff. Han swaradhe
swā: ' Sannelīka jak glædz ok lofwar Gudh for gifnan sigher,
ok sørgher mykyt at swā manga siǣla sculdo forfaras ī dagh,
som hældir mātto hafwa komit til himerīkis, vm thē hafdho
takit vidh Cristindōm.'   Ok thā kalladhe han saman folkit 
som epte lifdhe, ok gaff landeno fridh ok lǣt prēdica landeno
Gudz troo ok cristnadhe folk ok bygdhe kirkior, ok satte ther
ater Sanctum Henrīcum, som thær æpte tholde martirium.
Sidhan ther vāro preste skipadhe ok annur thē thing som
Gudz dȳrk tilhø̄rdhe: thā foor han ater til Swērīkis medh 
hēdherlikom sighir.
Ā tīonda āre hans konungx rīke, thæn gamble ōwinin
vekte vp ā mōt hānom ēn man som hǣt Magnus, konungxins
son aff Danmark, som ā sit mø̄dherne ātte konunger at vara
ā mōt laghum, som forbiūdha at ūtlænningia sculu rādha. Han 
legdhe medh sik ēn høfdhingia, ok rēddo sik saman til hans
dø̄dh ok sampnado lø̄nlīca saman hær ā mōt konungenom,
hānom ōuitande, vidh Ø̄stra Ārus; thetta thīmde vm hælgha
Thōrsdagh ī Sanctae Trinitatis Kirkio, ā thȳ biærghe, som
hēter Mons Domini, som nū ær kirkian bygdh.   Mædhan 
han hø̄rde mæsso, var honom saght at hans ōwini vāro nǣr
stadhenom, ok rādhelīkit wāre at mø̄ta thø̄m ginstan medh
sinne  makt.   Thā  swaradhe  konungin:   'Lǣtin  mik vara
mædh nādum at hø̄ra fulkomlīka Gudz thiǣnist ī swā stōre
hø̄ghtiið, for thæn sculd at jak hopas til Gudz, at thet som 
hǣr atir staar af hans thiǣnist, thet scolum vī annars stadhs
hø̄ra.'   Sidhan thetta var sakt, thā anduardadhe han sik





Gudhi ī hændir oc vald, ok giordhe kors før sik ok gik ūt aff
kirkionne, ok vǣmpte sik medh kors tēkne ok sīna swēna
 først, ok sidhan medh vāpnom, thō at thē vāro faa, ok mø̄tto
mannelīka ōmanlīcom. Sidhan thē kōmo saman, thā hiōldo
fleste medh værsta gram ā mōt gōdum Gudz vini. Sidhan
han var nidherslaghin ok huggin saar owan ā saar, ok swā
som han war varla dø̄dher, thā wordho grymi grymare, ok
 giordho haad aft hēdherlīkom, ok huggho hofwed af hānom
som aff androm fanga fūlom. Han anduardadhe Gudhi sīna
siǣl oc foor aff iordrīke ok til himerīkis rīke.
Thætta var thet førsta miraculum, at ī thæn stadh hans
blōdh var først ūtgutit, brast vp ēn rinnande kiælda, som en
 ī dagh ær til vitna.   Sidhan thē vāro borto, oc hans helghe
līkama atir ī samma stadh han var dræpin; oc faa aff hans
swēnom vāro atir ok tōko līkit, ok bāro thet in til enna fātika
enkio hūs, ok var ther een fātik kona blindh vm langan tima,
ok sidhan hon hafdhe takit vpā hans līkama, ok hænna fingir
 vāro vaath wordhin aff hans blōdhe, ok thōk ā sīnom ø̄ghum,
oc fik ī samu stundh skiæra sȳn ok lofwadhe Gudh.  Mangh
annur thōlik miracula som Gudh hafwer giort medh sīnom
hælgha martire Sancto Ĕrīco æru annar stadh scrifwat.  Han
vardh dræpin æpter Gudz byrdh thūsanda aarum ok hundrada
 ok sextighi ārum, quinto decimo Kalendas lunii, ī Alexandri
Pāua daghum thridhia, regnante domino nostro lesu Christo,
cui est omnis honor ac gloria in secula seculorum. Amen.






XXI THE LEGENDARY HISTORY OF GOTLAND

Gutland hitti fyrsti maþr þan sum Þieluar hīt. Þā war
Gutland sō eluist at þet daghum sanc oc nātum war uppi.
En þann maþr quam fyrsti eldi ā land, oc siþan sanc þet
aldri. Þissi Þieluar hafþi ann sun sum hīt Hafþi, en Hafþa
cuna hīt Hultastierna. Þaun tū bygþu fyrsti ā Gutlandi. 
Fyrstu nāt sum þaun saman suāfu, þā droymdi henni draumbr,
sō sum þrīr ormar wārin slungnir saman ī barmi hennar, oc
þȳtti henni sum þair scriþin ȳr barmi hennar. Þinna draum
segþi han firi Hafþa bōnda sīnum. Hann raiþ dravm
þinna sō: 
'Alt ir baugum bundit,
bōland all þitta warþa,
oc fāum þria syni aiga' --




176	Guta saga                   21.14-46

þaim gaf hann namn allum ōfȳdum --
	'Guti al Gutland aigha,
Graipr al annar haita,
oc Gunfiaun þriþi.'
Þair sciptu siþan Gutlandi ī þrīa þriþiunga, sō at Graipr
þann elzti laut norþasta þriþiung oc Guti miþalþriþiung, en
 Gunfiaun þann yngsti laut sunnarsta. Siþan af þissum þrim
aucaþis fulc ī Gutlandi, sō mikit um langan tīma at land elpti
þaim ai alla fȳþa. Þā lutaþu þair bort af landi huert þriþia
þiauþ, sō at alt sculdu þair aiga oc miþ sīr bort hafa sum
þair vfan iorþar āttu. Siþan wildu þair nauþugir bort fara,
 men fōru innan Þorsborg oc bygþus þar firir. Siþan wildi ai
land þaim þula, v̄tān rācu þaim bort þeþan.
Siþan fōru þair borth i Fāroyna oc bygþus þar firir. Þar
gātu þair ai sic vppi haldit, v̄tan fōru ī aina oy wiþr Aistland
sum haitir Dagaiþi, oc bygþus þar firir oc gierþu burg aina
 sum enn sȳnis. Þar gātu þair oc ai sic haldit, v̄tan fōru vpp
at watni þī sum haitir Dyna, oc vpp ginum Ryzaland. Sō
fierri fōru þair at þair quāmu til Griclanz. Þar baddus þair
byggias firir af Grica konungi vm nȳ oc niþar. Kunungr
þann lufaþi þaim, oc hugþi at ain niþ ann mānaþr wāri.
 Siþan gangnum mānaþi wildi hann þaim bort wīsa, en þair
annzsuaraþv þā at nȳ oc niþar wāri ē oc ē, oc quāþu sō sīr
wara lufat. Þissun þaira wiþrātta quam firir drȳtningina vm
sīþir; þā segþi han, 'Minn herra kunungr, þū lufaþi þaim
byggia vm nȳ oc niþar. Þā ir þet ē oc ē; þā mātt þū ai af
 þaim taka.' Sō bygþus þair þar firir, oc enn byggia, oc enn
hafa þair sumt af wāru māli.
Firi þan tīma oc lengi eptir siþan trōþu menn ā hult oc ā
hauga, wī oc stafgarþa, oc ā haiþin guþ. Blōtaþu þair synum
oc dȳdrum slnum, oc fīlēþi miþ mati oc mungāti. Þet gierþu
 þair eptir wantrō sinni. Land alt hafþi sīr hoystu blōtan miþ
fulki, ellar hafþi huer þriþiungr sīr; en smēri þing hafþu





mindri blōtan meþ filēþi, mati oc mungāti, sum haita suþnauf-
ar, þī et þair suþu allir saman.
Mangir kunungar stridu ā Gutland miþan haiþit war; þau
hieldu Gutar ē iemlīca sigri oc rēt sīnum. Siþan sentu Gutar 
sendimenn manga til Suīarīkis, en engin þaira fic friþ gart fyr
þan Āwair Strābain af Alfha-socn; hann gierþi fyrsti friþ wiþr
Suīa kunung. Þā en Gutar hann til bāþu at fara, þā suaraþi
hann, 'Mik witin īr nū faigastan oc fallastan.  Giefin þā mīr,
en īr wilin et iec fari hinan slīkan wāþa, þrȳ wereldi, att mīr 
sielfum, annat burnum syni mīnum, oc þriþia cunu.'  Þȳ et
hann war snieldr oc fielkunnugr, sō sum saghur af ganga,
gicc  hann  ā  staggaþan  rēt wiþr  Suīa kunung.    Siextighi
marca silfs vm ār huert, þet ier scattr Guta, sō at Suīarīkis
cunungr hafi fiauratighi marcr silfs af þaim siextighi, en ierl 
hafi tiughu marcr silfs.  Þinna staþga gierþi hann miþ lanz
rāþi fyr en hann haiman fōri.   Sō gingu Gutar sielfswiliandi
vndir Suīa kunung, þȳ at þair māttin frīr oc frelsir sȳkia
Suīarīki ī huerium staþ, v̄tan tull oc allar ūtgiftir; sō aigu oc
Suīar sȳkia Gutland firir v̄tan cornband ellar annur forbuþ. 
Hegnan oc hielp sculdi kunungr Gutum at waita en þair wiþr
þorftin oc kallaþin.  Sendimen al oc kunungr oc ierl samu-
laiþ ā Gutnalþing senda, oc lāta þar taka scatt sinn.  Þair
sendibuþar aighu friþ lȳsa Gutum alla steþi tilsȳkia yfir haf
sum Upsala kunungi tilhoyrir, oc sō þair sum þan wegin aigu 
hinget sȳkia.









Germanic Lexicon Project main page


Contact