Jus mii sávvat ahte ruoššat galget šaddat oassin Finnmárkku govvii, de fertet sidjiide ásahit albma vuođu man ala sáhtte hukset. - Na go juo mus ná fiinna guossit ges leat, de ferte biebmu nai dakkár mii sidjiide heive, logai áhkku ja rabistii gievkkanuvssa gosa lei gárvvisin láhčan beavdde ala lákcagáhku ja bruvssa. Lean boazosápmelaččain ožžon muhtin “čiegusvuođaid” neavvan; ahte galgá jorba hápmi maid lea vuogas noađđehearggi ala bidjat, muitala Håvard gii mánnávuođa rájes juo lea liikon málet govaid ja giehtaguššat feara maid. Muhto gean olggiid ala lea noađđi dál hoigaduvvon? Na lunta ala gii dál lea 16 jahkásaš, vaikko ii makkárge riektiásahus leat gávnnahan su sivalažžan. Oaiveášši dáinna listtuin lea bargagoahtit dan ovdii ahte oaččuhit boazodoallu fas olles juolggi ala - ja oaččuhit boazodoalu ollisalašvuođa dohkkehuvvo. Dál šattai beare ollu viehkanbargu dušše Heidi Sara ala. ¶ Eai lean makkárge eahpesihkkaris ruovttunieiddat geat bohte bána ala , ja dat dáiddii veaháš surgehan sihkkaris Ávjju. ¶ Čuorvvas ii galgan oba nohkkatge, go duháha olbmo čurvo Wimme boahtit fas lávddi ala go son ja Hedningarna áigo loahpahit iežaset konseartta. Wimme fertii golmma geardde jorggihit lávdde ala ja juoigat guldaleddjiide. ¶ Tekst: Bearjadat konsearta šattai miellegiddevaš go Angelite ja Huun-Huur-Tu & Moscow Art Trio ilbme lávddi ala. Buot arvedávggi ivnnit leabbanedje lávddi ala sin hearvas biktasiigguin. Go álge lávlut ja čuojahit, de ledje buohkaid festiválahasaid beroštumi suoladan. ¶ Go čiekčamat álge duorastaga, ledje sii olles leahtuin bidjamen oljočievrra man ala goanstarásit galget biddjojuvvot. Ja ii leat dušše loktet oljočievrra bána ala. Bildetekst bilde 5: Golbma sámi nieiddaža Olmmáivákkis, suddadedje buohkaid váimmuid go bohte lávdde ala ja lávddestedje sámegillii. Son ja moattes earát leat ráhkadan dego ommanačča man ala bidja gáfegievnni. Omman lea nu álki ahte it dárbbaš nahkehit go moadde čoskka ruovddi ala ja cahkkehit. - Jus stáhta unnida juolludemiid, gahččá deaddu bohccobierggu ala ja dat mearkkaša ahte ealáhusolbmuid lohku njiedjá, čilge áššejođiheaddji Jarle Jonassen. Gasku šilju lei cahkkehuvvon dolla ja dan ala lei heŋgestuvvon sin stuora mišunbáhtii. Danin áigut mii bargagoahtit dan ala ahte searválaga oččodit nissonolbmuid orrugoahtet min gilis. Juoga ferte olbmos leat juo riegádeamis man ala oahpu hukse. - Dat livččii buorre vuođđu man ala sáhttit huksegoahtit. - Sámi lotnolasealáhus áššis lea Sámediggi mu mielas nagodan oažžut eiseválddiid duođai ipmárdit mot dáppe davvin ferte birgejumi ásahit; ahte ii sáhte nugo máddin dušše ovtta ealáhusa ala birgejumi hukset. Mátkkoš nuvttá Girdisáhtostallit sáhttet ain čoaggit bonusčuoggáid bargoaddi rehket ala ja máktoštit nuvttá, ja ii dárbbaš ballat das ahte girdihámmanat dieđit dán litnetkántuvrraide. Dá leat sápmelaččat bisanastten jieŋa ala humadit eará mátkošteddjiiguin. 52 rávddu gessojuvvojedje jieŋa ala Čárajávrri oaggungilvvus mannan duorastaga. Oktiibuot 447 oaggu serve oaggungilvui. Son oaččui maid oaggungilvvu luhka, maid galgá bidjat ala boahtet jagi oaggungilvvus. ¶ Girji lei ge nubbin dain mat vuite 1996 Sámi čáppagirjjálašvuođa gilvvu gos erenoamážit deattuhuvui ahte čálli lea nagodan sámi jurddamáilmmi ja árbevieruid ala diktačoakkáldagas hukset. Soavlli siste Ii dat sivva gal ahte Iešjávrri jieŋa ala eai čága - dasa gal ledje čáhkat vaikko visot finnmárkulaččat. Na mii bat das eara ráigalit rutniid bálddalaga - dassážii čáhci dievái jieŋa ala ja olbmot šadde gálašit ja oaggut. Oaggungilvu álggii diibmu ovttas. Ja beaivi lei lávvordat. Son lei oainnat okta vuosttažiin mii beasai jieŋa ala ja gávnnai rutni. Sáhttá nuge geavvat ahte muhtun áirras easka Sámedikkis fuobmá ahte ii son gusto duoid sámi áššiin beroš maidege, son dat gal baicca bargagoahtá dan ala ahte heaittihit ovdamearkkadihte Sámedikki. Loahpas okta peršuvnnalaš jearaldat: Sáhtte go moai Elliin bidjat gieđa váimmu ala ja dadjat iežame badjel 80-jagi eallimis ahte ean leat goassege heahpanan??? ¶ Nohkken stohpui suffá ala. Šlivgejin dušše ránu iežan ala, ii lean ge dárbu eanet go lei juo geassebáhkka. Áhku sugadanstuollu heittii gižaideame, gođđinsákkit eai šat lihkadan ja čalbmeláset ledje njune ala finjágan. Dás ferte jearrat dien gažaldaga, go dat searvvit han barget ovttas dan ala ahte várjalit daid seamma elliid. Dán háve gal beasai bajás, muhto sus lea nu bávččas ahte velleda nohkkat bávtte ala. Olmmái muitala movt fanasstivrejeaddji de dájuhii su, ja guđii su meara ala. Vaikko diesel- ja bensiidnahattit Davvi-Norggas lassánedje sullii 50 evrriin juohke littara ala ođđajagis, de eai oro sii geat ásset davvin suorganan. Dat lea badjel 2 ruvnno hálbbit juohke littar ala go Norgga gávppiin. Son dagai dola, ja siđai eamida čohkkedit čoskka ala ja attii vel eamidii stuora niibbii. Sámi nuohttačeahpit eai beasa lávddi ala nu dávjá go galggaše ja nuorat eai movttiidahttojuvvo oahpahallat juoigama ja lávluma. Ja dieđusge, nugo ávvudanbeaivái juo gullá de ledje juoigit maid gávdnan geainnu lávddi ala. Lea maiddái nu, ahte jus mánná báhcá akto goahtái, de bidjet máná gietkama ala girjji. Dainna vugiin meinejit skealmmat ahte sii sáhttet du rehkega ala riŋget. Viidáseappot čuožžu dieđus ahte jus oktage dutnje riŋge, ja du sihtá dieid boaluid deaddit, de galggat jáddadit telefuvnna ovttatmano, vai eai sáhte du rehkega ala riŋget. ¶ –Mun lean maid ságastallan Netcom´ain dan birra, ja sii lohke maid ahte ii leat vejolaš nuppi geavaheaddji rehkega ala riŋget, čilge Pettersen ja joatká: –Doaivumis leat muhtin skealmmat fuobmán ahte sii dál dájuhit daid oallut mobiltelefuvdna-geavaheddjiid, ja danin leat dákkár dušši dieđu bidjan internehttii. ¶ Doppe gal várra beassá vuoimmi ala fas, jus nelgon fal lei. ¶ Boazodoallit ballet maid dieđusge movt boahtteáiggis manná, ja dál sii leat hoigadan pearšuvnnalaš oainnuid eret ja buohkat geahččalit dan ala bargat mii lea buoremus ealáhussii. Ánná dollii Mattiasa čavgadit ja dajai: –Jos diet cizáš girdila dáppe eret de gal velledan duosa muohttaga ala jápmit. –Jos in gávnna cizáža šat de gal velledan duosa muohttaga ala jápmit, čierostuvai Ánná. Vuoššadettiin geahčadii suorbmasa ja bijai hildu ala. Go mális lei gárvvis ja olmmái lei borran, de attii son bussái ja beatnagii borrat; ieš velledii loidui, ja bussá goarjjui hildu ala suorbmasa gurrii. Kapstø muitala maid ahte sihke sávzzat ja bohccot bohtet elliidsuodjalanlága vuollái, danin sii dál gáibidit lassiguođoheami stáda rehket ala. - ahte guovža sáhttá guovtti juolggi ala čuoččohit? Joavku čállá maid preassadieđáhusastis ahte VM-Kroa gal baicca lea bargan dan ala ahte goahcat fuorrágávppašeami, go ii leat láigohan lanjaid ja hyttaid fuorráide. ¶ Nuba eamiálbmotkultuvrraid doarjun lea riikkaid hohpoleamos bargu, juos máilmmis áigut goas nu oažžut eallima bissovaš ovdáneami ala. Viestarmáilmmis lea nana jáhkku dieđu ala ja máŋggat leat maid dán mielas, ahte ng. rievttes diehtu lea áššedovdiid hálddus. De son ii maša, muhto coggá ruvnno ruvnno ala. Mii geahččalit gal čađat bargat dan ala ahte ásahit ođđa bargosajiid suohkanii. Dás heive namuhit nuppástuhttinprográmma. Vuohki movt beatnagiid hárjehallat lea ahte láhtu ala goaikalit veahá vara gokko nai, ja beatnagat galget daid varragoaikkanasaid oahppat čuovvut. Dalle dat manai viega gitta nieddaid ruktui ja bijai seahka boardaga ala dasa olggobeallái. Muhtimat ledje dušše čálistan namaset, muhto muhtimat ledje merkon báhpára ala dovdamušaideaset divtta dahje somás máidnasa hámis. Otne lea o.m.d. mus čielgaseappot govva teorias diehtaprográmmaid birra go ovdal, man láhkái oaivil, giella, ja dovdamušat dagahit eallinmáilmmi j.n.v., ja man viidát leat dat dieđut man ala diehta veadjá huksejuvvot iešguđetge vuođu akde, dakkár ideat dás aivve namuhuvvon. Son dohppe vilges oaivvi, ja nahkeha dan ala. Doppe nieida oažžu skuova, muhto go dan luoitila beavdde ala, bárdni dohppe skuova. Sus lea vilges oaivi alde ja ii oktage oainne su. –Šaldit galget ráhkaduvvot almmolaš láhtuid ala, danin ferte suohkan sihkarastit ahte šaldit šaddet dohkálaččat. –Mun hálidan diehtit lea go sihkar ahte dat stoalpput eai nuoskkit luonddu, go daid bidjá njuoska eatnama ala, ja diktá das orrut guhkit áiggi. Skuvla lea ráđeheapmi bisseheamis olggušteami ja bidjá ovddasvástádusa váhnemiid ala maid. Njuovahagat šaddet máksit 22 ruvnno juohke gilu ala maid ostet Ruoššas. Dá leat oasit čuoggáin maid Solbakk lea báhper ala bidjan, ja doppe lea vel moadde eará čuoggá. Niillas lei dalle vel beassan bohccuid ala ja buot orui nu čuovgat. Niillas bidjá gáfegievnni ommana ala ja deaddela radio čuodjat. Son dohppe olgešgieđain beavderavdii ja gahčá stuolu ala čohkkut. Okta olmmái vulggii muhtun beaivve meara ala guoli bivdit. Gievrras Biera vulggii de ruoktot gonagasa báikái, ja go dohko ollii, son jorahii miehki suorbmagežiiguin, luoitilii dan ráhpá ala ja dajai: –Mun in gille dán sisa guoddit, go lean iežan mielas liikká guhkás juo guoddán dán. Danin áigu son dál ieš čuovvolit dán ášši, ja bargat dan ala ahte dát dilli rievdá. –Jus mii nuorat oaidnit ahte min suohkan bargá dan ala ahte álkidit midjiide ruoktot álgit bargat, de ii gal leat midjiide váttis ruoktot fárret, lohká Hætta. Danin áigu son dál ieš čuovvolit dán ášši, ja bargat dan ala ahte dát dilli rievdá. Guovdageainnu searvegoddi ii boađe čoahkkimii mii lea biddjon plána ala vuosttaš beaivvi go bisma Steinholdt boahtá Guovdageidnui. Danin in doaivvo ahte bajimus boazolohku juohke dollui boahtá unnidit ealuid, čilge Johan Mihkkal, ja joatká: –Lea čielggas ahte jus alimus lohku dollui biddjo 600 boazun, de bohtet buohkat bargat dan ala joksat dan 600, ja go jurddaša man olu doalut leat dáppe, de gal jođánit rehkenastin čájeha ahte ealut eai unno. ¶ Etnalaš identitehta huksejuvvo giela ala ja lea sorjavaš gielas, mii lea luđejuvvon etnalaš mearkkašumiiguin. –Odne gal sáhttá viesu vaikko Atlanter-áhpái hukset, muhto de gal lea áibbas eará haddi, go dalle go albma eatnan ala hukse, dadjala Henriksen ja joatká: –Jus mii geahččat dan man olu ođđa visti sáhttá divrut jeakki geažil, de soaitá nu ahte gannaha sirdit vistti dál, ovdal beare olu ruđa lea golahan dasa. Son ráhkadii ráiggi muorrašlubbui nu ahte báhti heive juste dan ráiggi ala. Báhti duolddai árranis. Bárdni vuordigođii gonagasa. Go de gonagas joavddai goađi lusa, loktii bárdni báđi muorrašluppu ala mas ledje hilat vuolde. Luondduriggodagaid sesttolaš geavaheapmi, daid kvalitehta buorideapmi ja juobe daid meari lasiheapmi galggašii váldojuvvot maid sámipolitihkka vuođđoprinsihpan, man ala servvodat ráhkada jierpmalaš luonddu geavaheami. –Muhto, mii čađat bargat dan ala ahte diekkár čállimat unnot ja ahte eai dáhpáhuva, lasiha Johnsen. –Min mielas gal lea buorre bearráigeahčču, muhto mii bargat čađat dan ala ahte buoridit bearráigeahču, muitala Johnsen. –Mii leat dal addán diekkár vejolašvuođa buohkaide geain lea mobiltelefuvdna, ja mii bargat dan ala ahte vel buoret fálaldaga addit olbmuide dán oktavuođas, lohká Johnsen. Nuorran manai son meara ala, ja beasai oaidnit Vietnama soađi vuolde. Rihpaduvnni ii leat lohpi ásahit ieš, vaikko lea iežas eanan man ala dan dahká. Áššu doaimmaheaddji, Håkon Isak Vars, lohká iežas oainnu ahte ii oktan áviisan gal galgga ásahit Áššu ja Min Áiggi, muhto baicca bargat dan ala ahte dát guokte áviissa eaba almmuhuvo seamma beaivve. –Mu mielas lea deháleabbo bargat dan ala ahte áviissat eaba almmuhuvo seamma beivviid vahkus, ja dainna lágiin oažžut samegiel áviissaid juohke beaivve, lohká Håkon Issát. ¶ Ja Jan Arild Sørnes riehpu gii galggai lávddi ala maŋŋel sin. ¶ Bárdni bijai fas nuppi skálu oaivvi ala, ja álggii faskut muorrabihtáid. De bohte fas juovlastálut ja jerre: –Ain go leat min luotta alde? Sii dohppeje skálu bártni oaivvis ja vulge. Bárdni bijai goalmmát skálu oaivvi ala ja faskugođii muorrabihtái. Son gii duostá čohkkedit muorrafiinno ala juovlaruohttaeahkeda, galgá leat hirbmat jállu. Maŋŋeláses oidno unna gieđaš seavvime go Jovni báhcá rahpa ala ja sihkasta gatnjala muođus. Márjá oidno lávkeme biillas eret ja táksivuoddji veahkeha guoddit Liissá lávkka rahpa ala. Go galgá njuiket Kåre ala, náđusta Kåre ja dat stuora olmmái ravgá su badjel njunálas. Kåre oaidná dál Pettera stuora njuni iežas ámadaju ovddabealde ja fuomáša ahte Petter lea deaddelan su biilla ovddageaži ala. –Mun orun dáppe dassážii fas boahtá johka mu eatnan ala, lohká Návuonbađa boanda Gunnar S. Eriksen. Go de bivalda, de ii sutta dat buođđu, ja čáhci šáviha Eriksen´a gittiid ala ja viesuid birra. Dán girjji gielladuhkoras teoria orru leamen vuođđuduvvon oainnu ala ahte olbmot njulgestaga eai máhte eaige dáhto bajásdoallat iežaset kultuvrra. Juohke čavčča galgá bargat dan ala ahte giđđat šaddet lábbát. Go ollii jiehtanasa báikái, de manai stálja ala, ja náđui suinniid sisa mat doppe ledje. De ii mannan lohkki ala. Bargiidbellodaga Sámediggejoavkku jođiheaddji gáibida dál ahte Norga, Ruoŧŧa ja Suopma álget garraseappot ovttasbargat dan ala ahte parasihtta Gyrodactylus Salaris ii njoamo čáziide Norgga beallái. Soai vácciiga stuorámus luohká ala ja njeiddiiga guokte stuora soagi. ¶ Jáhkoš Pontius gobástii muora ja bijai beassi ala nu ahte gohpi ii dovdo. Válddát go iežat ala dan ovddasvástádusa ahte nuorat guđđet searvegotti? Čohkke daid dego oađáldagaid ja bija suohpala ala. Son čohkkii daid dego oađáldagaid ja bijai suohpala ala. Son válddii gáhku niesteseahkas, dojii njeallje sadjái ja njuvddii gusavuoja ala. De son ravge duolji ja deaddela dan olbmá ala, faŋaldahttá loavddačihkii ja gokčá olbmá loavdagiin. Mávnos olle fargga vári ala ja gávdná skuterluotta. Sii gálgalit oaraid ja bajidit buohcci bora ala. Go álggát gárret, de bija garaid ulluid ala ja go álggát botnit, de bija dan rulla duohkai. “Tovna” lea go jáfu olggiid čuohpada dahje molle oalle smávisin, ja ruovdepláhta ala bidjá láibefoarbma, de leike jáfuid ja daid jáfu olggiid forbmii, seaguha dan mađe ahte jur bissu čoahkis, ja de bidjá ommanii. Dan ija johtti olmmái doalvvui gávpeolbmá eamida stáljii, čanai su heastta ala ja ákšu vel bijai su gihtii. Boazodoallohálddahus gal bargá dan ala ahte buohkat geat áigot vihkket, dahket dan dál bievlan, lohká Pedersen. Danin gal lea dál áibbas sihkar ahte go dainna loattain geahččala viehkaga, de oaidná grámma ala čájeha go viehka rievttes deattu, čilge Pedersen. –Boazodoallohálddahus gal bargá dan ala ahte buohkat geat áigot vihkket, dahket dan dál bievlan, lohká Pedersen. riegádan 30.10.1915 lea dál min guođđán 06.08.1998 Hámmárfeastta buhcciidviesus oskkudettiin Beasttis ala ¶ De biddjui fylkka ala juohkit daid ruđaid viidásit suohkaniidda, ja suohkan fas galggai geavahit daid ruđaid gosa orui darbu. Dainna lágiin stáda biddjá ovddasvástádusa suohkaniid ala. Su geainnu ala lei muorra gahččan, ja go son galggai dán badjel lávket, de son darvanii dasa gitta. Go lea ollen Gibminjárgga ala, de gullá ahte muhtin čierru su ovddabealde. De son gal čohkkeda geađggi ala, ja čirro. De mannet ge alla vári ala beaivvádagas goardit goruideaset. ¶ Válddiimet “fjellheisen:a” vári ala ja fuomášin ge ahte nu dahket ge ollu Tromsalaččat. Lea maid hirbmat suddu go olu biilavuoddjit, geat leat viisat gáttis, rivdet nie sakka go čázii ala bohtet, ja álget stoahkat iežaset ja earáid heakkain, ja muđui billistit sin ovddas geat dovdet ovddasvástádusa iežas ja earáid heakka ovddas gáttis ja čázis. Distaga ledje moadde bohcco mannan jieŋa ala ja doddjon. Juohke čavčča galgá bargat dan ala ahte giđđat šaddet lábbát. Doppe buđđojuvvo vuodjingeaidnu ja geainnu ala besset vuovdit cegget bevddiid mas fállet gálvvuideaset. ¶ Dat lea dieđusge ášši mii lasiha boazoolbmuid ja bohccobierggu golaheaddjiid luohttámuša bohccobierggu ala ja bohccobiergobuktagiid márkanastima ala. Oktiibuot logi juoigi ja guhtta lávlu goarbmastit Báktehárjji lávddi ala beassášlávvordaga. Lea guđát háve go son dál goarbmasta Sámi Grand Prix lávddi ala ja rohttesta luođi. Lea vuosttaš háve go goarbmula Sámi Grand Prix lávddi ala beassášlávvordaga. Son gii biddjo virgái ferte máhttit iešheanalaččat bargat, máhttit earáiguin ovttasbargat, bargat bohtosiid ala ja leahkit veahkkái. Son joatká dainna ahte diet guovttos leaba nu ovttalágan čiekčit ahte ii heive sudno oktanis šilju ala bidjat. Muhtimat Merano bargiin manne luotta ala čierastallat, ja govvejedje muohttaga. BES lei searvi mii lei huksejuvvon dan ala ahte ovddidit dan árbevirolaš eallinvuogi ja seailluhit dán, sihke kultuvran ja ealáhussan. Nils Petter Engstad Krf:as lea okta dain gii geahččala jienasteddjiid láidet boasttu geainnu ala. Jus buot buorit fámut barget dan ala ahte oažžut oidnosii duohtavuođa, de šaddet duopmostuolut bogostahkan, dahje fertejit dubmet vuoiggalaččat. Son bođii ruoktot ja čokkii goike bihkkáid ja riššaid, bijai daid goahtebearbmehiid ala ja bullehii dolá, viežžái stuora čoskka goahtái ja gohččui eamida dan ala hárčut čohkkedit ja attii stuora niibbi gihtii. Dan dihte dadjá Gutnabáđoš: -Ii han dát mihkkege ahte moai galge riidalit dasgo ean moai lean soahpan dagu ala, muhto hállan ala ja jus don it áiggo sánát doallat de in áiggo mun ge fuollat maidege das maid mun goas lohpideadjan. Dás maŋŋel ii šat duostan báhppa oččodit ovttage dan akorta ala nu go son lávii ovdal dahkat. Dat orru dainna lágiin ahte sii leat vuollánan, go eai šat hálit bargat dan ala ahte sámit ožžot árvvu ja vuoigatvuođaid maid ánssášit riikkain gosa gullet. Nuorra olmmái lebbii liinni beavddi ala. Dasa lassin eai leat Økokrim dutkit jearran lassi gažaldagaid ostiin, vai čielgasit boahtá ovdan leaba go dutki ja oasti gulahallan riekta ja lea go dat mii báhper ala bođii dat seamma maid oasti lei čilgen. ¶ Go jiehtanas ja su guossit bohtet ruoktot, de lea nieida čiehkadan dáhki ala, ja doppe son de guovlá mii dál dáhpáhuvvá. Bismmat ja Girkoráđđi sáhttá rievtti mielde duvdit eret ovddasvástádusa ja bidjat dan ráđđehusa ja Lilletun:a olggiid ala, ja čájehit ahte girkorievtti mielde galgá Stáhtaráđđi/ráđđehus vuođđolága § 16 mielde loahpalaččat mearridit. –Jorribiegga lea loktin ovtta fatnasa guovtti eará fatnasa ala, ja maiddái fáskin eret ovtta johkamohtuvrra, muitala Myrskog. ¶ Dálvit fievrridedje jieŋaid buvrái ja jieŋaid ala lebbo vel sahájáffuid vai jiekŋa bisošii suttakeahttá badjel geasi. -Jáhkan leat earánoamáš dehálaš oažžut oidnosii lullisámi luođi, ja oažžut sámi nuoraid lávddi ala juoigat daid, lohká Artic youth Camp prošeaktajođiheaddji Lena Susanne Gaup. Biila mas ledje 7-jahkásaš gánddaš, su eadni ja muhtun dievdu fierai robi ala go vuodjji ii nagidan mohki. Grand prixDan konsearttas galga vel okta váljjenlávdegoddi váljjet juoigi ja lávlu. Dat guovttis galgaba bargat dan ala ahte servat Sámi grand prixai. Okta nubbi modealla cáknalii olggos lávus álásjulggiid rássecatvalka ala earet eará luhkkain mas lea skohterjáhkkaivdni, ja vuolildasbuvssaide main leat sámi ivnnat detaljat. Bargiidbellodaga sámediggejoavku bivdá Sámediggeráđi bargat dan ala ahte Dearvvašvuođaguvlui lasihuvvo ollu eambbo ruhta bušeahtas mii guoská dasa ahte buohcciviesuid doaimmahit. ¶ Stola (guhkes liidni) loktá báhpa čeabaha ala aiddo seammaláhkai go sámegávtti čiebige. Šállošahtti lea go du árvvoštallamat leat dušše jáhkuid ja dovdduid ala vuođđuduvvon. Duojáriid ealáhusSearvi (DeS) / Næringsorganisasjon for duodjiprodusenter váldoulbmil lea bargat dan ala ahte: ¶ «Maiddái Sámi eatnama ala leat mannan jagi luitojuvvon bombbat.» Govat eai leat dábalaš learrettas, muhto son geava earrálágan tekstiillaid, man ala lea njoahtan ja dasa velá geavahan árbevirolaš sámiteknihkkai. Min Áiggis golggotmánu 1. b. 2003 geavaha Hans Skoglund hui oahpes vuoimmástallanvuogi go nuppiid ala duvdá sániid maid olmmoš ii leatba geavahange, omd. "hui fasttes čuoččuhusat" ja "gielisságaid" . ¶ –Mii galgá gávdnat vuođđu man ala mii áigot bargat viidaseabbot sámi spábbačiekčamiiguin, lohká son. - Norgga eiseválddit ja sámi birrasat leat máŋggaid jagiid rahčan dan ala ahte oažžut dán ortnegii Microsofta buktagiin. Dohkkehan dieđus ahte Ann-Mari jáhkká dan ala maid lávlu, muhto dás maid fertejit leat rájit. Mu vásáhusat ja muittut márre dego bárut, mat gierragohte dovdduid ala dego bárut gátti geđggiide. Beaivváš-teáhter attii vásáhusaid iige boahtán lávddi ala dušše áigeájanassan ja guoimmuheaddjin suohttasa dihte. Dát nuorra nissonolmmoš gii lea orrun Oslos, Bergenis ja maiddái Fraŋkariikkas lea válljen máhccat Finnmárkui gos sáhttá nahkehit sabehiid ala boardaga alde juo ja čuoigalit njuolgga meahccái. Searvi háliida bargat dan ala ahte guovllu gielalas ja kultuvrralas árbi seaillošii ja áhtanuvašii. Dasa lassin han ii leat milljon ruvdnu go moatte jagi dienas boazodoallái, ja dáid ruđaid han dárbbaša boazodoalli dan botta go bisána fas julggiid ala maŋŋil go lea heaitán. Dál dahtto Huuva SDS:a bargat dan ala ahte sámi journalisttaoahppu alida gelbbolašvuođa boahtevaš sámi journalisttaide. ¶ Dan mii diehtit ovddežis, ja jearaldat lea áigot go sosiála ala duvit olbmuid, imašta Jovnnin-Per Johanas. Láhkaevttohusa § 5 mielde ii galgga láhka duohtadit daid priváhta dahje kollektiivvalaš vuoigatvuođaid mat juo leat olbmuin ja mat leat vuođđuduvvon oamastus dahje guhkit áiggi geavaheami ala. 100 kilosaš lossa seaidni gahčai ohppiid ala ¶ Lávddi ala maid galget beassat sámi juoigit juoigat, ja Mihkkal ii jáhke váttisin sin oažžut dohko. Ii oktage dieđihan ahte lea vielppa ala vuodján, go mii ieža gávdnaimet dan geaidnu guoras jápmán. oktiibuot galget dát movttidahttit nissoniid nu sakka ahte dieđihit beaivvát ala jienastuslohkui. ¶ Mii ávžžuhit sihke eiseválddiid ja girkuid bargat dan ala ahte šaddá rievttes juogadeapmi eatnamiin ja čáziin, ja ahte galggašii šaddat soabdeapmi ja háviid dálkkodeapmi dan oktavuođas mii lea iešguđetlágan čearddalaš joavkkuid gaskkas mat ellet ovttas dan guovllus. ¶ Govat eai leat dábalaš learrettas, muhto son geava earrálágan tekstiillaid, man ala lea njoahtan ja dasa velá geavahan árbevirolaš sámiteknihkkai. ¶ JOS TOGA VUOLGÁ..: -Jos vuos toga vuolgá, de fertejit álgoálbmogat dan ala njuiket ja gáibidit dan mii sidjiide gullá lunddolaččat, lea NSR jođiheaddji ávžžuhus petroleumdebáhtas. Njuiket toga ala jos dat manná ¶ Dovdá sivalaččan Lill Therese Holm Varsi dovdá dego muhtun gielddastivraáirasat leat suhttan su ala go gille vázzit Sirpmá skuvllas, ja ahte son lea sivalaš go gielddas lea fuones ruhtadilli. Divttat ledje čállojuvvon sihke báhpiriid ala ja láhttebasaldaga ala. ¶ Norgga stáhta lea vuođđuduvvon guovtti álbmoga eatnamiid ala - daččaid ja sápmelaččaid. — Mu mielas mii galgat dál geahčastit dobbelii ja rahčat dan ala oláhit friddja ja girjás servodaga. Stola (guhkes liidni) loktá báhpa čeabaha ala aiddo seammaláhkai go sámegávtti čeabetge. Lossa máhccastat plastihkaseaidni gahččai mannan vuosargga oahpalheaddji Mattis A. Eira Meløy ja guovtti nuppiluohkkálačča ala Kárášjoga mánaidskuvllas. Divttat ledje čállojuvvon sihke báhpiriid ala ja láhttebasaldaga ala. ¶ Govat eai leat dábálaš learrettas, muhto son geavaha earálágan tekstiillaid, man ala lea njuohtan ja dasa velá geavahan árbevirolaš sámiteknihkkaid. ¶ Láhkaevttohusa § 5 mielde ii galgga láhka duohtadit daid priváhta dahje kollektiivvalaš vuoigatvuođaid mat juo leat olbmuin ja mat leat vuođđuduvvon oamastus dahje guhkit áiggi geavaheami ala. Dál áiggun ávžžuhit sámi álbmotválljejuvvon orgánaid, organisašuvnnaid ja ovttaskas olbmuid bargat eambbo dan ala ahte duohtan dahkat "višuvnna" dahje jurddašit eambbo dan birra movt mii hálidit boahttevaš Sámi eatnama leahket. Muhto son háliidii eambbo sámivuođa skuvlii, muhto dat ii lean mihkkege mii sáhtii beaivvát ala dáhpáhuvvat. Guollebivdit lávejedje bidjat luosačoliid ja -oivviid dan ala gopmirdettiin, erenoamážit go ledje goddán vuosttas luosa giđđat. Duvvát borret riissaid, maid olbmot bálkot náittusbára ala -ja dat bohtanit čoavjjis ja duvvát jápmet. It dárbbaš bálkut riissaid mu ala. Joavku galgá earret eará bargat dan ala ahte Finnmárku vuosttažettin galgá šaddat olles riika kultuvrafylkan. Oazzun dihte ekonomija fas julggiid ala leat bidjan ruda ja navccaid cegget turistaealahusa. Mu mielas lea hui lunddolaš go ain juo ovttas dain almmolaš leavgabeivviin Norggas leat dearvuođat sámi álbmogii, danne go Norgga stáhta lea vuođđuduvvon guovtti álbmoga eatnamiid ala – dáččaid ja sápmealaččaid, dadjá Sámedikki doaibmi presideanta Ragnhild Nystad. ¶ Ale guođe ommána ala maŋŋel go leat biepmu ráhkadan. -Mun balan, ahte mo geavvá jus Deanujoga ala bohtet lasi guollebivdit. Dat čuohcá luossanállái, oaivvilda Veahčat Biehtár-Ánde, Pekka Lukkari Deanu guollerivttiid čielggadeapmai. Báikki olbmot fertejit ieža beassat mearridat man ollu turisttat čáhket Deanu ala, árvala Biehtár-Ánde. ¶ Gieldda- ja guovlludepartemeanta áigu bargat dan ala ahte dahkat ortnega eambbo dovddusin vai dán avadahkii bohtet eambbo doaimmat, Ráđđehus preassadieđáhusas. Niegus sii gullojit sovkkástaddamin gaskaneaset ahte go sii sápmelaš neavttárat dohkkejit lávddi ala dákkár alladássásaš klasihkkáris. Luondduriggodagaid sesttolaš geavaheapmi, daid kvalitehta buorideapmi ja juobe daid meari lasiheapmi galggašiige váldojuvvot maid sámipolitihka vuođđoprinsihppan, man ala servodat ráhkada jierpmálaš luonddu geavaheami. Dasto dárkkilasten dán presideantaevttohasguoktá ministtaráigodagaid, registerejin ruossalasvuođa, muhto dat báhce dušše báhpára ala ja nie čálus manai deaddileapmai boastto dieđuiguin. Dan oarrijorri ala leat miige sámit juo áigá njuiken. ¶