KARIJUSE JIH BAKTUSE Tjaaleme: Thorbjørn Egner Åarjel-saemien gielese jarkoestamme: Ella Holm Bull Gærjan tjaeliehtæjja lea guvvieh dorjeme. [Oslo:] J.W. Cappelens forlag A·S [1985] 41 s.: ill. ISBN 82-02-09297-3 ¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨ [3] VOESTES KAAPITELE GEERJELDIHKIE BIEJJIEH Ikth lij ohtje kaarretje, jih dihte lij Jense. Dan lin baenieh njaelmesne, jih dam hov gaajhkesh utnebe. Men Jensen aktene baenesne lij raejkie, jih desnie lin gøøkte nierretjh årroeminie maj nomme Karijuse jih Baktuse. Die maa onterligksh nommh, ih goh tuhtjh, men die ligan onterligksh nierretjh aaj. Dah ligan dan øøvre onne guktie idtjigan dejtie maehtieh vuejnedh barre stueriedehtije klaasen tjirrh. Dan akten lin tjeehpes voepth jih dan mubpien lin røøpses voepth, jih gåabpatjahkh barre sieties aatijste veasoejikan, jih dejstie die nuekies åadtjoejigan. Laavloejigan jih tuhtjigan luste, jih gosse idtjigan åerieh jallh byøpmedh, die heehkigan jih beenghkigan dam baeniem guktie dihte gaetie edtja stoerre jih tjeekeds sjidtedh. Akten biejjien dellie dihte akte tuhtji, men die maa åådtje nuekies årrodh. Dellie jeehti: «Karijuse, die lean heehkeme jih heehkeme. [4] Manne tuhtjem daate monnen gåetie nuekies stoerre.» Men dejnie ij lij Karijuse latjkes. Jih dellie jeehti: «Månnoeh tjuerien gåetiem sagke stuerebe utnedh. Mujhtedh vielle, gosse månnoeh dan jijnjh gåahtah jih karamelh biejjegi byøpmedien, die tæjmoste måbpan stuere- [5] be sjidtien. Guktie vielle Baktuse, giehtelh maa!» «Jaa jaa, nåå giehtelien vij.» Ånnetji die Baktuse viht aalka funterdidh. Klaasen tjirrh olkese goevli doj veelkes baeniej gåajkoe, jih dellie maam akt bøøti ussjedidh. [6] Jih dellie jeehti: «Karijuse!» Karijuse: «Mij dellie?» Baktuse: «Manne ussjedem - ean goh månnoeh gåetiem maehtieh tseegkedh bijjene dunnie skaavhte- [7] baenesne. Manne lim debpene buerebe murriedamme enn vuelnie daennie kråavesne.» «Ih onne-vielle datne maam guarkah. Ih goh måjhtijh ahte månnoeh daesnie sagke seadtoesåbpoe årroen. [8] Guktie vienhth jis dohte baenie-saehpie sååjhtoe båetedh!» Men die maa Baktuse føørhkedi: «Ho ho ho - baenie-saehpie! Ij Jense naan aejkien jijtse baenieh skubph.» «Åå, aellieh seadtosne årroeh.» Karijuse jeehti, «manne veele måjhtam ihke ikth hov baenide skubpi.» «Jaavoe ikth. Gellie våhkoeh nåhkeme dan mænn- [9] gan. Manne edtjem jiehtedh. Daennie Jensen njaelmesne nov maa månnoeh daesnie seadtosne åadtjoen årrodh!» «Jaa, jis damth seekere, die gujht mov åvteste gåetiem tseegkh gogkoe sijhth. Men manne - manne daesnie sijhtem årrodh,» Karijuse jeehti. [10] Baktuse guhkiem klaasen lihke tjåadtjoeji jih vuartesji bæjjese don veelkes skaavhte-baanan. Geerjene lij jih aaj båetije biejjieh ussjedi. «Manne båatam sagke buerebe datneste jieledh, Karijuse. Ussjedh barre - gosse jijnjesh daagkoe sjidtebe, gosse gåetieh gaajhkine baenine sjidtieh - die Karijuse, die manne goh jeatjah gånka daennie mov gåetesne maahtam tjahkasjidh jih abpe staarem vuartasjidh.» «Ae, vielle Baktuse, datne niekedh. Ij leah gujht seekere daagkoe dan jijnjesh sjidtebe. Åadtjoejibie vuejnedh mejtie nuekies sieties-beapmoeh åadtjoejibie.» «Beapmoeh beapmoeh beapmoeh,» Baktuse jeehti, «månnoeh dan jijnjh sieties-beapmoeh byøpmedien guktie lean biejjegi mahte loedteneminie.» «Ij leah numhtie iktsth orreme,» Karijuse jeehti. «Manne måjhtam dohte baernie akten taahken barre viskes-roehtsh jih kruepies-laejpieh byøpmedi. Ae! Dellie lim manne mahte nealkoleminie.» «Datne Karijuse iktsth sijhth soptsestidh dagkeren bijre mij nåake. Datne iktsth sijhth soptsestidh viskesroehtsi jih kruepies . . . vielle vuartesjh! Dellie beapmoeh båetieh!» Karijuse: «Manne sovmem barre kruepies-laejpieh dah båetieh. [12] «Ijje Karijuse, loffe lea - loffe jih geesjlegs syjrohpe!» «Hijven hijven!» Haaj hurra hurra hurra! Månnoeh hijven utnien golh. Daejnie Jensen baenine ean leah månnoeh gåahta-namhth. Sieties smaave karamellh bøøremes maam byøpmedien jih dle daam maam åadtjoen die: Loffe gusnie syjrohpe. Tralalalala tralalalala tralalalala la la la la la. ¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨ [13] MUBPIE KAAPITELE GØØKTE BIEJJIEH MÆNNGAN Doh gøøkte kaarretjh hijven utnigan. Men Jense, dihte guhten dah baenieh ij lij dihte ov geerjene dejtie desnie tjoeredh utnedh. Juktie dagkeres Karijush jih Baktush dah baenide raejkiedægan jih øølegkijægan. Jih dellie bååktjehke sjædta, dam gaajhkesh daejrieh guhth baenie-bååktjehkem åtneme, baenie-bååktjehke lea mahte vearremes gaajhkeste. Dan bijre edtjh daennie kaapitelisnie åadtjodh govledh. Gøøkte biejjieh lea mænngan. Baktuse lea jijtsasse gåetiem dunnie skaavhte-baenesne åådtjeme, jih daelie dennie sov veerandisnie tjahkesje jih tuhtjie hijven åtna, mearan Karijuse vuelnie dennie båeries gåetesne heehkie jih heehkie. «Hallo Karijuse, datne debpene vuelnie?» «Ih govlh manne barkeminie?» «Maam leah darjoeminie?» «Manne leam mov baenien luvhtie jih dov baenien gåajkoe kroehkeminie.» «Datne dellie jearmije!» Baktuse jeehti. [14] «Guktie datnine gåarede debpene bijjene?» Karijuse gihtjie. «Mannine hijven gåarede. Daelie leam daehtie vååltesistie tjahkesjeminie vuartesjeminie. Daestie barre veelkes dalvesh dan gåhkese guktie vuajnam!» [15] «Vielle, mij dihte dan tjuaja?» Karijuse gihtji. «Sjeavedh årroeh! Baajh månnoeh goltelien,» Baktuse jeehti. «MOV BAENIEH BAEKTJIEDIEH!» [16] «Ae, Jense dihte gujrie,» Baktuse jeehti. «Datne govli maam jeehti?» viellebe gihtji. «Dihte jeehti: Mov baenieh baektjiedieh,» Baktuse heeri, jih dellie gåabpatjahkh føørhkedigan. [17] «Hahaha!» «Jense dellie riektes snjæjroehtæjja maana manne tuhtjem,» Baktuse jeehti. «Die edtjem manne Jensem ånnetji naskoehtidh,» Karijuse eadtjohke jeehti. «Die edtjem manne beenghkedh, gogkoe daajram bååktjehke dorje. Govlh dellie!» Jih dellie dennie aktene lehkesne dennie giengelisnie golmen aejkien beenghki. «AU AU AU!» «Govlih maam?» Karijuse gihtji. «Dihte jeehti: AU AU AU,» Baktuse jeehti. Jih dellie føørhkedigan guktie tjåejjieh sjvirrigan. «Karijuse, ikth vielie darjoeh!» Jih. Karijuse ojhte ikth vielie beenghki. (Beenghkh, beenghkh!) «MOV BAENIEH BAEKTJIEDIEH!» «Hahahahahaha!» gåabpatjahkh føørhkedigan. «JENSE, DATNE TJOERH JIJTJEDH BAENIEH SKUBPEDH!» Karijuse isveligke bæjjese viellebasse vijleli. «Gie dihte lij?» Karijuse gihtji. «Jensen tjidtjie,» Baktuse jeehti. «Maam jeehti?» [18] Dihte jeehti: Jense, datne tjoerh jijtjedh baenieh skubpedh.» «Åå jøø Baktuse. Guktie jis dejnie sov ealehks baenie-saehpine båata. Maam edtjien darjodh?» «Månnoeh nulliehtien guktie ij baenide skubph,» Baktuse jeehti. «Månnoeh gæljoen ahte ij edtjh darjodh numhtie guktie tjidtjebe jeahta. Månnoeh gåabpatjahkh gæljoen. Akte gøøkte golme: Jense, aellieh darjoeh guktie tjædtjedh jeahta! Aellieh darjoeh guktie tjædtjedh jeahta!» - - - «Ae læjhkan dorje!» Baktuse gæljoeji. «Manne govlem tjaetsiem jijtse klaasese deavhta! Dogkoe baniesaehpie båata! Karijuse viehkehth! Viehkehth!» «Baktuse, skodth varke, njulhtjh våålese mov gåajkoe, daesnie seadtoehkåbpoe enn bijjene dov luvnie!» Jih Baktuse bijjede dehtie sov gåeteste njulhtji jih Karijusen gåajkoe goegkerdi, jallan hinni. Jallan ravvetjinie gåatan jakseme dellie dihte baenie-saehpie aaj bøøti. Jih doj fuerehki aatsolen tjaetsieh sapth bøøtin. [20] «Tvi tvi - ae fusjh - manne mahte daehtie sluenies baenie-kreemeste hapkam!» Karijuse jeehti. Karijuse gossi jih tjalki. «Jih numhtie guktie skåjja jih leavede,» Baktuse jeehti. «Tvi tvi!» [21] «Dellie maaje orriji.» «Vienhth daelie olkese maehtien smuvvielidh?» Baktuse gihtji. «Tjaebpieslaakan, tjaebpieslaakan,» Karijuse jeehti jih oksem ånnetji rihpestigan. [22] «Jih magkere vååjneme,» Baktuse jeehti. «Mij lea?» Karijuse gihtji. «Gaajhke gaarvanamme. Ij naan beapmoeh aajmone.» «Ij bæhtetje aajmone.» Gaajhke sieties njaelkies lij gaajhke gaarvanamme die. Gaajhkem saehpie vaalteme tuhtjien nåake dihte lij. Daesnie ij'nje vielie mij karamellerh gååvnesh gænn' ij'nje vielie loffe gænn'. Guktie daate sjædta die! ¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨ [23] GÅALMEDE KAAPITELE BAENIE-DÅAKTEREN LUVNIE Mænngan goh Jense jijtse baenieh skubpeme dellie sagke buerebe sjidti. Men idtji ov hijven sjidth - dah raejkieh lin annje desnie. Aerede doekoe die eelkigan viht dah fueriehkadtjh beenghkedh. Die Jensen tjidtjie raeriem måjhtiji, jih dan bijre gåalmadinie kaapitelisnie åadtjoeh govledh, gosse Jense baenie-dåakteren luvnie lea. «Gieries vielle, mannasinie datne dan måarehke?» «Manne bårrestovveminie,» Karijuse jeehti. «Sieties beapmoeh gujht reetnoe båetieh,» Baktuse jeehti. «Ij gujht numhtie vååjnh.» «Kaanne edtjimen voejhkelidh Jensine soptsestidh.» «Soptsestidh, soptsestidh!» Karijuse jeehti. «Ij dihte mijjem vielie govlh.» «Jis aktesne gæljoen - die kaanne gåvla,» Baktuse jeehti. «Maam edtjien gæljodh?» viellebe gihtji. [24] «Månnoeh gæljoen jih jiehtien ahte loffem sijhtien.» «Jaavoe, voejhkelien dellie,» Karijuse jeehti. Jih dellie gåabpatjahkh gæljoejigan: «Månnoeh loffem sijhtien!» «Månnoeh loffem sijhtien!» [25] «GEEHPH NJAELMIEM!» «Maam govlih?» Karijuse gihtji. «Akte kaarre soptsesti,» Baktuse bååhperisnie jeehti. «Maam jeehti?» [26] «Jeehti: Geehph njaelmiem, jaa dam jeehti.» «Dihte lij rovnege,» Karijuse jeehti. «Kaanne dohte laejpieh-jurjiehtæjja dihte jeehti «geehph njaelmiem»,» Baktuse geerjene jeehti. «Maahta lij viehkie ihke gæljoejimen! Vuartesjh, dellie njaelmiem geehpie.» [27] «Manne håhkesjem laejpesne syjrohpe,» Karijuse jeehti. Dah ånnetji vuertigan, men idtji naan beapmoeh baetieh. Baktuse ovvissjeles sjidti. «Guktie naemhtie, man guhkiem edtja njaelmie gaahpasjidh dej beapmoej åvteste gosse eah mah båetieh,» Baktuse jeehti. [28] «Åå jøø van tjuavkede daesnie sjidti, goh biejjie gåatan båateme,» Karijuse jeehti. «Mij lea vienhth?» Baktuse gihtji. «Im manne daejrieh,» Karijuse jeehti. «Manne edtjem datnem nehkiehtidh die maahtah goetsedh bæjjese vuejnedh!» Jih Baktuse Karijusen åelkien nille goetsi jih tjurrien bijjelen goevli. «Maam vuajnah,» Karijuse gihtji. «Åå jøø, maam vuajnam. Stoerre tjoevkese njaelmien uvte. Dihte luhkh stuerebe biejjeste.» «Åå jøø, jienebem vuajnah?» «Manne kaarrem vuajnam veelkes fraahkine!» «Åå fysjh, åå fysjh, die lea baenie-dåaktere dihte!» «Guktie dah baenie-dåakterh, dagke faali leah?» «Baenie-dåakterh. Dah leah vearremes mah gååvnesieh. Dah mijjen gåetieh dovhtesjieh.» «Åå Karijuse. Manne billem!» «Mij dihte dan tuvrede?» Karijuse gihtji. «Mij akt stoerre vesties jih dan gæjka jih dellie tuvrede jih bijre jarkan vaadtsa,» Baktuse jeehti. «Åå fysjh, åå fysjh, die lea naapere. «Gietskiebasse gietskiebasse båata,» Baktuse gæljoeji. «Maam edtjien darjodh? Viehkehth! Diekie båata!» [30] «Månnoeh tjuerien ripmedh. Båetieh Baktuse! Båetieh!» Baktuse våålese njulhtji, jih gåabpatjahkh fueriehkadtjh dam njaelmiem vaarrigan, dan eelle dubpemes baenien duakan jih desnie tjåadtjoejigan vuartasjigan. [31] Gaajhke dan isveligke vååjni. Jih dah guaktah barre måarahkåbpoe måarahkåbpoe sjidtigan. «Karijuse vuartesjh, daelie lea dohte monnen raejkieh naaperdeminie. [32] «Åå manne dan måeresne, manne dan måeresne!» «Edtjien vaarredh naaperem garvestidh?» Baktuse gihtji. «Ean månnoeh dam nahkesjh, dihte dan garresh,» Karijuse jeehti. «Månnoeh maehtien soermem garvestidh,» Baktuse jeehti. [33] «Ij leah dihte naan viehkene,» Karijuse jeehti. «Månnoeh maehtien bæjjese njaalman njulhtjedh jih altese baenieh beenghkedh,» Baktuse gæljoeji. Dihte lij dan måarehke. «Ijje Baktuse, ij gåaredh baenie-dåakteri vøøste håajpodh.» «Vaejtie ij lij naan baenie-dåakterh daennie eatnamisnie orreme! - Vuartesjh! Dellie tjaetsiem doj monnen raejkiej sijse stratjka.» «Huff dan jåapoedihkie,» Karijuse jeehti. «Karijuse vuartesjh, die mov tjaebpies gåetiem dunnie skaavhte-baenesne duvhtele. Åå! Åå! Åå! - Die manne vaarrem garvestem!» «Aellieh Baktuse! Datnem barre olkese skuvlie!» «Vuartesjh! Die dov gåetiem aaj duvhtele,» Baktuse gæljoeji. Jih Karijuse lij dan måarehke ahte mahte lij loedteneminie: «Sijhth orrijidh dejnie! Haaj baeniedåaktere! Sijhth orrijidh dejnie!» «Ij dihte govlh,» Baktuse jeehti. «Ij dihte sijhth govledh,» Karijuse jeehti. «Jih ean månnoeh vielie jaksh jienjebem darjodh,» Baktuse jeehti. «Die lea galhkeme. Dusnie lij dihte mov tjaebpies gåetie gustie dan vyjrehke vøøjnim. Ij leah vielie gåetieh.» [34] «Jih daagkoe lij dihte mov stoerre aallije, dihte aaj gaarvanamme,» Karijuse jeehti. «Ij onn-ohtje aallijadtje aajmone gænnah,» Baktuse jeehti. Gusnie edtjien årrodh die? Baenie sjyjjehke sjidteme! Manne dan soe måarehke mahte maahtam loedtenidh! Ij naan raerie gååvnesh gænn, månnoeh dan soe smaave lean. Månnoeh sæjloes gåabpatjahkh månnoeh sijjiem utnieh gænn. ¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨ [35] MINNGEMES KAAPITELE IEHKEDEN Jense baenie-dåakteren luvhtie gåatan veedtsi. Geerjene lij ahte idtji vielie baenine raejkieh utnieh jih [36] eah lin vielie baenieh bååktjehke. Men guktie lij Karijusinie jih Baktusinie? Ij ligan ov buerie. Jih daennie minngemes kaapitelisnie die åadtjoejibie govledh guktie minngemes geatjan gåaredi. «Baktuse, daelie nåake tijjh!» «Gieries vielle, jaa, nåake leah tijjh.» «Ij naan sieties aath, jih ij gusnie årrodh.» «Ij naan sieties aath, jih ij gusnie årrodh.» «Tvi!» Karijuse jeehti. «Tvi!» Baktuse jeehti. - - - «Kaanne daan jijjen daennie roenesne edtjimen pryøvedh åeredh?» «Manne dan bårrestovveminie guktie im manne buektehth åeredh,» Karijuse jeehti. «Ijje,» Baktuse jeehti. «Men - vielle vuartesjh, die Jense njaelmiem geehpede! Kaanne mij njaelkie båata.» «Im manne jaehkieh mij njaelkie.» «Vielle, nehkehth mannem, die åadtjoem goetsedh bæjjese vuejnedh,» Baktuse jeehti. Jih Karijuse nehkiehti, jih Baktuse bijjelen tjurriem goevli. «Maam vuajnah?» [37] «Manne vuajnam - manne vuajnam! - Magkere aaj sårkoe!» «Maam vuajnah?» Karijuse gihtji. «Baenie-saehpiem! Baenie-saehpiem viht!» Baktuse varke våålese goegkerdi. «Maam edtjien darjodh?» [38] «Ij naan raejkieh gåabph åadtjoen goegkerdidh,» Karijuse jeehti. «Ij naan raejkieh gusnie åadtjoen tjiekedidh,» Baktuse jeehti. «Jense, Jense - geehtedh barre, geehtedh barre!» dah fueriehkadtjh gæljoejigan, jih dellie Karijuse jeehti: «Ean edtjh månnoeh vielie datnem pleekedh. - Ean edtjh månnoeh vielie datnem pleekedh, govlh!» «Karijuse, månnoeh tjuerien tjiekedidh.» «Gogkoe - gogkoe?» Jih raakth dellie die dihte baenie-saehpie bøøti guktie dan jijnje sapte sjidti. «Viehkehth, viehkehth - baenie-saehpie mannem vaalta!» Baktuse gæljoeji. «Baktuse, steeredh!» «Im manne nahkesjh - viehkehth, viehkehth!» «Laarve-saehpie, luejhtieh mannem!» «Viehkehth!» Men ij lij mij viehkene. Idtjigan utnieh vielie naan raejkieh gosse åadtjoejigan tjiekedidh jih dellie baeniekreemine tjaetsine jih saptine njaelmeste skubpedovvigan. Vaasken tjirrh tjaetsie-girsen tjirrh gahtjigan jih eanna don stoerre vijries saalhtan vøølkigan. Jih desnie [40] ligan bijre jarkan dohkh diekie riekedeminie vuertieminie jeatja raejkien sijse åadtjodh goegkerdidh. Aarmode kaanne Karijusasse jih Baktusasse. Men akte lij geerjene ihke gåaredi numhtie guktie gåaredi. Jih dihte lij Jense guhten dah baenieh.