3.13 Boazodoallu, areálagáhtten
ja eanandoallu sámi guovlluin
3.13.1 Boazodoallu
Boazodoalus (kap. 2.8.1) leat olu hástalusat. Boazodoallu
duvdojuvvo máŋgga bealis, ja dasa lassin
lea boazolohku váttisvuohtan guovddáš
guovlluin Finnmárkkus. Boazodoalu hástalusaid
berre geahččalit čoavdit
dan bokte ahte ealáhus ja eiseválddit
ovttasbarget, ja dás lea Sámediggi
dehálaš vuođđoeavttuid
biddji.
Nu movt Sámediggi namuhage, de ii leat njuovvan-
ja gávpemárkandilli leamaš
dohkálaš moadde maŋemus
jagi. Almmatge lea bargojuvvon garrasit dili buoridemiin, dasgo
olu ruhta lea juolluduvvon márkanfievrrideapmái,
ja eará doaimmaid álggaheapmái.
Dál ii leat váttis jođihit
buktagiid mat fállojuvvojit gávpemárkaniidda.
Danne eiseválddit deattuhit láhčit rámmaeavttuid
mat ovddidit buori ovttasbarggu iešguđet
priváhta aktevrraid gaskka. Lea árvoháhkangollosa
iešguđet cehkiid vuođđoovddasvástádus
hábmet doaimmaid ja konkrehtalaččat daid čuovvolit.
Oarje-Finnmárkku boazologuheiveheapmi lea vuoruhuvvon
hui garrasit. Eanandoallo- ja biebmodepartementa lea Stuoradikki áigumušaid
mielde deattuhan eaktudáhtu ja gulahallama. Almmatge čájehuvvo
ahte boazolohku ii leat unnon dohkehahtti mearrái.
Dan dihte ovddidii ráđđehus
miessemánu 27.b. 2005 proposišuvnna mas
evttoha dihto rievdadusaid boazodoalloláhkii (Od.prp.nr. 99
(2004–2005), áigumušain
ahte láhkii oažžut
buoret láhkavuođu man mielde sáhttá heivehit
boazologu.
Sámediggi bidjá gažaldaga
ahte sáhttágo boazologu heivehit
dálá lága vuođul
ja riikkaidgaskasaš geatnegasvuođaid
vuođul mat Norgii gullet. Iešguđetlágan čuovvoleapmi,
mii dahkko lágaid vuođul, galgá
leat daid lágaid vuođul mat leat fámus
iešguđetge áiggi.
Dan seammás galget álbmotrievttálaš
geatnegasvuođat čuvvojuvvot. Dát gáibida
erenoamáš gozešvuođa
dáid proseassaid ektui mas dás lea
sáhka. Muhto dál leat bargojuvvome čiekŋalit
ođastit boazodoallolága. Bargu lea ádjánan go
leat nu olu ja máŋggašlájat
gažaldagat, eandalii go ášši
geahččá dan bealis
ahte Finnmárkkus lea váttis guohtuneanandilli.
3.13.2 Areálagáhtten boazodoalu várás
Boazodoalu guohtuneatnamiid dili (loga kap. 2.9.3) ferte
erenoamážit gozihit
dás
ovddasguvlui. Boazodoallu vásiha garra deattu máŋgga bealis.
Hui stuora hástalussan lea sihkarastit doarvái
guohtuneatnamiid vai bisuhuvvo ceavzilis boazodoallu sámi
boazoguohtuneatnamiin. Dát gažaldagat leat
olu leamaš sáhkavuođđun
iešguđetlágan dilálašvuođain
maŋemus jagiid. Dás čujuhit
St.dieđ. nr. 33 (2001–2002) Om
samepolitikken (Sámepolitihka birra), ja St.dieđ.
nr. 11 (2004–2005) Sámedikki 2003’ doaibma.
Bieggafápmorusttegiid ja gullevaš
vuođđostruktuvrra birra sáhttá
lohkat eambbo St. dieđ. nr. 11 (2004–2005) čuokkis 4.14,
mas dát gažaldagat leat eambbo suokkarduvvon.
Dasa lassin lea Boazodoallohálddahus ja NVE ráhkadan raportta
mii galgá lasihit dieđuid bieggafámu
ja boazodoalu birra Norggas. Raporta lea boađus
lávgadis ovttasbarggus Boazodoallohálddahusa
ja NVE gaskka, vai buktá oidnosii dehálaš
hástalusaid go plánejuvvojit bieggafápmohoiddut guohtuneatnamiidda.
3.13.3 Eanandoallu sámi guovlluin
Eanandoallo- ja biebmodepartementa fuomášuhttá
ahte dat man Sámediggi namuha 2.7.1 čuoggás «riikkalaš árvobuvttadanprográmman»,
lea dat man fas Ráđđehus gohčoda «biebmobuvttadeami árvoháhkanprográmman».
Departementa lea oaidnán ahte Sámediggi bargá
searvvahit sámi eanandoallopolitihkalaš
sona našovnnalaš eanandoalloperspektiivii
ja bargá heivehit váikkuhangaskaomiid
geavaheami eanandollui.
Eanandoallo- ja biebmodepartementa áigu čujuhit
dasa ahte dálá eanandoallopolitihka
ulbmilin lea doalahit regiovnnalaš biebmobuvttadeami
ja árvoháhkama. Vai dán
ulbmila olaha, de leat oallut váikkuhangaskaoamit
sakka geográfalaččat
differensierejuvvon, ja bajimussii vuoruhuvvojit guovllut mat eanasmuddui
leat sámi guovddášguovllut.
Dan dihte oaivvilda departementa ahte lea unnán áigeguovdil ásahit
sierra sámepolitihkalaš sona.
