3.14 Árbediehtu
Čujuhuvvo Sámedikki
jahkedieđáhusa
kapihttalii 2.13.6.
Std. dieđ. Nr. 28 (2007 – 2008) Sámepolitihkka
válddahallá Ráđđehusa
eavttuid áŋgiruššat
sámi árbedieđuin
ja -máhtuin. Ráđđehus
lea ovttasráđiid Sámedikkiin
juolludan ruđaid Sámi allaskuvlii
jagi 2008 rájes golmmajahkásaš pilohttaprošektii
mas lea ulbmil čohkket vásáhusaid prošeaktabarggus
sámi guovlluin. Jahkái
2010 lea juolluduvvon 1,4 milj. ruvnno prošektii.
Ulbmil lea leamaš čađahit prošeavtta
ovttas sámi báikegottiiguin.
Sámi allaskuvla lea oaččohan áigái
ovttasbarggu doaibmiiguin báikegottiin
oarjelsámi, davvisámi
ja julevsámi álbmogiin.
Dakkár prošeaktaguovllut
leat válljejuvvon gos báikkálaš sámi ásahus sáhttá doaibmat
prošeavtta doaibmaguoibmeásahussan,
ja nu váikkuhit dasa ahte
báikegottit sáhttet
searvat, váikkuhit ja veahkehit
dieđuiguin pilohttaprošeavtta čađaheapmái.
Dan láhkai lea vejolaš juksat
ulbmila ahte sámiid árbedieđuid
ja -máhtuid čohkkejuvvon
duođašteami sáhttá dat
báikegoddi hálddašit
ja geavahit mii lea duođaštan
dieđuid.
Dutkanásahusaid, báikkálaš ásahusaid,
báikegottiid ja árbediehttiid
gaskasaš
doaibmaguoibmevuođadutkama málle
lea riikkaidgaskasaš álgoálbmotdutkama
váikkuheapmi, ja dat lea
bures doaibman eará álgoálbmotguovlluin.
Dáinna bargovugiin háliida
Sámi allaskuvla erenoamážit
deattuhit diđolašvuođa
dain dutkanetihkalaš čuolbmačilgehusain
mat čatnasit árbedieđu
seailluheapmái ja geavaheapmái
sámi báikegottiin. Árbediehtu-prošeakta galgá:
Ovddidit metodologiija duođaštit, seailluhit,
suodjalit ja vurket árbedieđuid.
Earret eará galgá ráhkaduvvot
metodagirji, dieđalaš čoakkáldat,
tool-kit (reaidokássa)
gulahallama várás báikegottiiguin,
ja vel etihkalaš láidagat
duođaštanbarggu várás.
Buot doaibmaguoimmit, dutkit, eará áššedovdit
ja árbediehttit galget ovttasráđiid
buvttadit dáid ávdnasiid.
Prošeavttas galget oktasaš čoavdagat
ja gáibádusaiddostahttimat árvvoštallojuvvot
dieđuid vurkema várás.
Ovddidit máhtu ja
návcca árbedieđuid
duođašteapmái
ja seailluheapmái. Bargu
galgá addit stuorát
diđolašvuođa
ja máhtu bargat sámi árbedieđuiguin.
Evttohit oppasámi
prográmma man vuođus
leat vásáhusat prošeavttas,
teorehtalaš proseassaid ja
vásáhusaid
guorahallan ja vuđolaš analysa,
geavatlaš oahppu eará guovlluin álgoálbmotmáilmmis,
ja vel metodat mat ovddiduvvojit ja geahččaluvvojit
suorggis.
Prošeavtta doaibmaguoimmit
leat Sámi allaskuvla, Saemien
Sijte, RiddoDuottarMuseat, Árran
ja Mearrasámi gelbbolašvuođaguovddáš.
Oktavuohta lea maid ásahuvvon
Romssa universitehta Fávllis
nammasaš dutkanfierpmádagain
ja Gálduin, álgoálbmotvuoigatvuođaid
gelbbolašvuođaguovddážiin
Guovdageainnus. Prošeavtta
ruovttusiidu, www.arbediehtu.no, geavahuvvo árjjalaččat
juohkin dihtii dieđuid prošeavtta
doaimmaid birra ja gaskkustan dihtii gaskaboddasaš bohtosiid.
Ruovttusiiddus lea maiddái
intraneahtta maid doaibmaguoibmeásahusat
geavahit gulahallan dihtii gaskaneaset.
