3.15 Dásseárvu sohkebeliid gaskka
Mánáid- ja bearašdepartementa
lea duhtavaš Sámedikkibargguin ovddidit
dásseárvvu sohkebeliid gaskka, ja
dán čilgemiin jahkedieđáhusas,
muhto seammás hálidit cuiget ahte sáhttá
leat munni buoridit. Sámediggi lea almmolaš orgána
ja dasto lea Sámediggi dásseárvolága § 1a
mielde geatnegahtton aktiivvalaččat ovddidit
dásseárvvu, sihke dan dihte go lea
bargoaddi (siskkáldasat) ja go lea politihkalaš
ja hálddahuslaš orgána
(olggosguvlui). Departementa hálida lagabuidda ságastallat
Sámedikkiin movt sáhtášii
dárkileappot buktit ovdan vuogas vugiin movt ovddidit dásseárvvu
sohkebeliid gaskka, juogo lassin dahje oassin dan dieđáhusas
mii juohke jagi addojuvvo Gielda- ja guovlodepartementii.
Ođđa Dásseárvo-
ja vealahanáittardeaddji ásaheami
oktavuođas oaivvildii Sámediggi
ahte berre juolludit ruđa sámi birrasii, man
ovddasteaddji lea Senter for urfolks rettigheter (Guovddáš álgoálbmogiid
vuoigatvuođaid várás),
vai sámi birrasis maid fuolahuvvošedje
seammalágan funkšuvnnat. Mánáid-
ja bearašdepartementa ii leat ovttaoaivilis dasa,
dan áigumuša ja duogášbarggu
vuođul mii dahkkui lágain, ja mas
gildojuvvo vealahit čearddalašvuođa,
oskku jna. dihte (vealahanláhka), Od.prp.nr 33 (2004–2005)
ja ođđa lágain Dásseárvo-
ja vealahanáittardeaddji birra (Od.prp. nr. 34 (2004–2005).
Vealahanlága dáfus boahtá čielgasit
ovdan lága ovdabarggus ahte dát
fátmmasta álgoálbmogiid.
Proposišuvnna 88:át siiddus daddjo
ahte doahpagiid našovnnalaš
unnitlogut ja álgoálbmogat,
ii dárbbaš lágas
namuhit sierra sániiguin, dasgo dát
leat mielde čearddalašvuođa-doahpagis,
ja 205:át siiddus nannejuvvo ahte «čearddalašvuohta» galgá
ipmirduvvot seammaládje go doaba «čearddalaš
nálli», earret eará leat
našovnnalaš unnitlogut ja álgoálbmogat váldojuvvon
mielde dás.
Dat ođđa Dásseárvo-
ja vealahanáittardeaddji galgá earret eará
hálddašit dán lága
ja dásseárvolága. Lágas
boahtá ovdan ahte ođđa áittardeaddji galgá
sihke bearráigeahččat
ja váikkuhit vai dát lágat čađahuvvojit,
gč. láhkaevttohusa 9.siiddu: ”Dát doaibma
galgá dasto čađahit dásseárvolága,
vealahanlága, bargobiraslága ovttaárvosaš-gieđahallankapihtala
ja viessolága vealahangildosa, nu maiddái
fuolahit gelbbolašvuođa- ja láidestandoaimmaid jna,
mat veahkkin ovddidit stuorát dásseárvvu
ja ovttaárvosašgieđahallama».
Departementa maid seamma siiddus deattuha ahte Dásseárvo-
ja vealahanáittardeaddji fálaldat galgá
doaibmat riikaviidosaččat, ja galgá
bargojuvvot fálaldaga oažžut
olamuddui báikkálaččat.
Loahpas daddjo 7.kapihtalis ahte gelbbolašvuođa-/láidestanrolla galgá
leat sakka vuoruhuvvon áittardeaddji doaimmas.
Dán vuođul oaivvilda mánáid
ja bearašdepartementa ođđa áittardeaddjis leat
vuođu nu ahte sáhttá fuolahit
maiddái sámi beroštumiid,
iige leat áigeguovdil luvvet sámeáššiid
eret áittardeaddji eará doaimmain.
Muhto seammás mii guorrasit dasa ahte ođđa áittardeaddji dárbbaša
hukset ovttasbarggu áššedovdiiguin
ja diehtobirrasiiguin, nu maiddái sámi
birrasiiguin. Namuhuvvon lea Od.prp. nr. 34, 7. kapihtalis,
ahte dehálaš ovttasbargi lea Gelbbolašvuođaguovddáš álgoálbmogiid
vuoigatvuođaid várás sámi
vuoigatvuođaid áššiin
(siidu 55, nubbi spálta).
