1.1 Proposišuvnna
váldosisdoallu
Kultur- ja girkodepartemeanta bidjá dán
proposišuvnnas ovdan lága nuppástusaid birra lágas geassemánu 12.
1987 nr. 56 Sámedikki ja eará sámi vuoigatvuoðaid birra (sámeláhka)
§ 3-12. Láh-kanuppástusa evttohus mearkkaša ahte bargu sámi gielaid
ovddas oažžu oðða organiserema. Láhkaevttohus nuppástuhttá
gustojeaddji rievtti nu ahte ii leat šat skihkkejuvvon atnit sierra
giellaorgána, muhto bidjá Sámedikki háldui mearridit mii lea
buoremus vuohki barggu organiseret. Nuppástusa ulbmil lea láhčit
dilálašvuoðaid nu ahte barggu sámi giela ovddas organisere orgána
mas lea buoremus diehtu sámi dilálašvuoðain ja mii dovdá dárbbuid
buoremusat.
Sámelága § 3-12 nuppástuhttinevttohusa geažil
lea dárbbašlaš nuppástuhttit láhkaásahusa sámelága
giellanjuolggadusaide oððajagemánu 30. 1992 nr. 79 má.gga čuoggás.
Kultur- ja girkodepartemeanta lea danne ráhkadan oðða
láhkaásahusevttohusa sámelága giellanjuolggadusaide mii lea leamaš
sáddejuvvon gulaskuddamii oktan láhkanuppástusa evttohusain.
1.2 Láhkaevttohusa duogáš
Proposišuvdna lea osohahkii čuovvoleapmin
Stuorradiggedieðáhussii nr. 55 (2000-2001) Sámepolitihka birra, ja
heiveheapmin Sámedikki oðða organisašuvdnahámádahkii mii
biddjojuvvui fápmui oððajagemánu 1. 2001.
Stuorradiggedieðáhus nr. 55 (2000-2001) čilge
proseassa mii lea leamaš das rájes go Sámediggi ásahuvvui 1989s,
addin dihtii sámiide lasi válddi ja váikkuhanfámu dan bokte ahte
Sámediggi nannejuvvo sámi servodaga gárgedeami ovddasvástideaddji
orgánan. Dát lea ee. mielddisbuktán ahte Sámediggái lea dál
biddjojuvvon hálddahanovddasvástádus dihto hálddahuslaš
dilálašvuoðain, omd. ekonomalaš doarjagiid juohkimis ja
ovddasteddjiid nammadeamis iešguðetlágan almmolaš orgánaide.
Dieðáhusas daddjojuvvo ahte áigu «addit Sámediggái stuorát
váikkuhanfámu ja lasi mearridanválddi áššiin main sámi veahkadagas
leat erenoamáš beroštumit», vrd. St.dieðáhusain nr. 55 (2000-2001)
s. 39. Dáinna lágiin háliidit ollašuhttit juksanmeari ahte sámi ja
dáža kultuvrras galget leat ovttaárvosaš eavttut ja ahte sámi
gielas ja kultuvrras galget leat buorit eavttut gárgeduvvat
Norggas. Viidáseappot daddjojuvvo dieðáhusas ahte dahkamušaid mat
váldosaččat leat oaivvilduvvon sámi álbmogii, berre Sámediggi
áimmahuššat «vai mearrádusat dahkkojuvvojit dan orgánas mii
buoremusat diehtá sámi dilálašvuoðaid birra ja buoremusat dovdá
dárbbuid», vrd. St.dieðáhusain nr. 55 (2000-2001) s. 40.
Miessemánu 25. 2000 mearridii Sámediggi ahte
dikki vuollálas ráðit, daid gaskkas Sámi giellaráðði, galge
oððasisorganiserejuvvot ja biddjojuvvot Sámedikki vuollái
oððajagemánu 1. 2001 rájes.
Sámedikki mearrádusa vuoððun lea njukčamánu 23.
2000 mano čielggadus «Ovddasvástádus ja hálddahus».
Oððasisorganiserema vuoððun lea čielggadusa evttohus «ovttaiduhttit
suorgeovddasvástideaddji ossodathámádaga». Dát mearkkaša ahte Sámi
giellaráðði heaittihuvvo ja molsojuvvo Sámi giellastivrrain mii
gieðahallá ja mearrida buhtes giellafágalaš gažaldagaid, omd.
čállinvugiid ja terminologiijaid. Giellastivrra hálddahus lea
biddjojuvvon Sámedikki oðða giellaossodahkii. Oððasisorganiseren
mearkkaša ahte buhtes giellafágalaš dahkamušat biddjojuvvojit
sierra giellastivrii, ja hálddahuslágan dahkamušat fas gullet
hálddahussii direktora bokte ja fágapolitihkalaš dahkamušat
Sámediggái.
Kultur- ja girkodepartemeanta lea Sámedikkiin
váldán ovdan gažaldaga makkáraš čuvvosat Sámedikki mearrádusas leat
sin oainnu mielde sámelága § 3-12 hárrái oktan láhkaásahusaiguin.
«álašemiid ja čoahkkima maŋŋá Sámedikkiin celkkii departemeanta
čuovvovaččat girjjis Sámediggái geassemánu 20. 2001:
«Kulturdepartemeanta lea árvvoštallamisttis ášši
gávnnahan ahte Sámedikkis ii leat váldi dálá gustojeaddji
njuolggadusčállosa siskkabealde dahkat mearrádusa mii mearkkaša
ahte láhkanannejuvvon orgána heaittihuvvo ja oððasisorganiserejuvvo
nu go čuovvu mearrádusas áššis 23/00 nr. 6, vrd. nr. 4.
Kulturdepartemeanttas eai leat vuolggasajis makkárge ákkat
mearrádusa duoðalašvuoða vuostá. Departemeanta atná fuola das ahte
dilálašvuoðat láhččojuvvojit buoremus lági mielde bargui sámi giela
ovddas, ja áigu ráhkadit evttohusa nuppástuhttit sámelága
kapihttala 13 oktan láhkaásahusaiguin.»
1.3 Bargu proposišuvnnain
Oððajagemánu 25. 2002 sáddii Kultur- ja
girkodepartemeanta mearkkastusa, mas lei evttohus nuppástuhttit
sámelága § 3-12 oktan láhkaásahusaiguin, gulaskuddamii čuovvovaš
instánssaide ja institušuvnnaide:
Sámediggi
Sámediggeráðði
Norgga Sámiid Riikkasearvi
Sámiid Ædnamsærvve
Sámiid Álbmotlihttu
Norgga Boazosápmelaččaid Riikkasearvi
Njávdáma nuortasámit
Norgga Golttát
Sámi Giellalávdegoddi
Sámi Instituhtta
Boazodoallohálddahus
Finnmárkku fylkkagielda
Romssa fylkkagielda
Nordlándda fylkkagielda
Davvi-Trøndelága fylkkagielda
Lulli-Trøndelága fylkkagielda
Finnmárkku fylkkamánni
Romssa fylkkamánni
Nordlándda fylkkamánni
Davvi-Trøndelága fylkkamánni
Lulli-Trøndelága fylkkamánni
Buot departemeanttat
Romssa universiteahtta
Sámi allaskuvla
Norgga giellaráðði
Ája giellaguovddáš
Sámi giellaguovddáš Porsáŋggus
Sámi giellaguovddáš Skániin/Evenáššis
Sámi giellaguovddásj Árran, Ájluovttas
Divtasvuonas
Isak Saba guovddáš Unjárggas
Deanu gielda
Guovdageainnu suohkan
Kárášjoga gielda
Porsáŋggu gielda
Unjárgga gielda
Gáivuona suohkan
Báhcavuona gielda
Fálesnuori gielda
Álttá gielda
Mátta-Várjjaga gielda
Čáhcesullo gielda
Várggáid gielda
Bearalvági gielda
Gáŋgaviikka gielda
Davvesiidda (Leaibbessiidda) gielda
Muosáid gielda
Davvenjárgga gielda
Hámmarfeastta gielda
Ák.oluovtta gielda
Láhpi gielda
Ivgu gielda
Ráissa gielda
Skiervvá gielda
Omásvuona gielda
Báhccavuona gielda
Bearddu gielda
Birggi gielda
Bjarkøy gielda
Gálssa gielda
Leaŋgáviikka gielda
Málatvuomi gielda
Doaskku gielda
Ránáid gielda
Návuona gielda
Romssa gielda
Divrráid gielda
Rivttága gielda
Harstad gielda
Ivvárstáðiid gielda
Giehtavuona gielda
Loabága gielda
Siellaga gielda
Skániid gielda
Ráisavuona gielda
Ándda gielda
Evenášši gielda
Lodegiid gielda
Suorttá gielda
Narviikka (Áhkánjárgga) gielda
Dieldanuori gielda
Vestvågøy gielda
Vågan gielda
Iksnášši gielda
Bállaga gielda
Báidára gielda
Budejju suohkan
Fuoskku suohkan
Oarjeli-Báidára suohkan
Hábmera suohkan
Meløy gielda
Sáláha gielda
Skerrestátte gielda
Oarjeli-Foaldda suohkan
Divtasvuona suohkan
Brønnøy gielda
Dønna gielda
Gála gielda
Aarborte gielda
Hemnes gielda
Høylandet gielda
Leksvik gielda
Levoŋka gielda
Malvik gielda
Muorahká gielda
Aajrie gielda
Naamsos gielda
Naamsvuomie gielda
Nærøy gielda
Ruovada gielda
Rennebu gielda
Rissa gielda
Snåase gielda
Plassje gielda
Ravrvihke gielda
Selbu gielda
Steinkjer gielda
Stjørdal gielda
Roanddin gielda
Tydal gielda
Vaapste gielda
Verdal gielda
Verran gielda
Vikna gielda
Bindelie gielda
Bievát (Viesttirálas) gielda
Flakstad gielda
Válafierdda suohkan
Herøy suohkan
Leirfjord gielda
Lurøy gielda
Moskenes gielda
Nesna gielda
Rávddá gielda
Røsta gielda
Stáiggu gielda
Sømna gielda
Træna gielda
Vega gielda
Flatanger gielda
Fosnes gielda
Frosta gielda
Kroaŋggá gielda
Inderøy gielda
Leka gielda
Liirrá gielda
Mosvik gielda
Overhalla gielda
Agdenes gielda
Bjugn gielda
Frøya gielda
Hemne gielda
Hitra gielda
Holtålen gielda
Klæbu gielda
Meldal gielda
Melhus gielda
Midtre Gauldal gielda
Oppdal gielda
Orkdal gielda
Osen gielda
Roan gielda
Skaun gielda
Snillfjord gielda
Ørland gielda
Åfjord gielda
Dábálaš gulaskuddanáigemearrin lei biddjojuvvon
njukčamánu 7. seamma jagi. Sámediggi oaččui vejolašvuoða cealkit
evttohusa birra nuppiid gulaskuddancealkámušaid vuoðul ovdal
cuo.ománu 18. 2002. Lassin čujuhuvvon gulaskuddaninstánssaide leat
buohkat geat leat sihtan, ožžon gulaskuddanmearkkastusa sáddejuvvot
vai besset buktit vejolaš cealkámuša.
Bohte oktiibuot 27 gulaskuddancealkámuša
mearkkastussii. Čuovvovaš instánssain leat leamaš
duoðalašvuoðamearkkašeamit gulaskuddanmearkkastussii: Sámediggi,
Boazodoallohálddahus, Gielda- ja guovlodepartemeanta, Romssa
universiteahtta ja Norgga Boazosápmelaččaid Riikka- searvi.
Gulaskuddancealkámušaid sisdoallu gieða-hallojuvvo maŋŋelis
proposišuvnnas láhkaevttohusa iešguðet čuoggá oktavuoðas, muhto
oppa-laččat sáhttá dadjat ahte eanaš gulaskuddaninstánssat
guorrasit gulaskuddanmearkkastusa evttohusaid váldosisdollui.