2.3.1 Orrut sámi kultuvrras
Sámediggeráđđi deattuhii
erenoamážit bajásšaddaneavttuid
ja sohkabeali rollaid iežas dásseárvopolitihkalaš čielggadeamis
2004:s. Čielggadeapmi válddii ovdan
kultuvrralaš árvvuid ja norpmaid
sirdima, sámi bártniid bajásgeassima vuođđoealáhusaide,
ja nieiddat fas váikkuhuvvojit váldit
alit oahpu, bargojuogu ruovttus ja bajásgeassima
dan viidáset fievrridit ođđa
buolvvaide. Guorahallamis maid geahčadii váttisvuođaid
gaskal bártniid ja nieiddaid nuorravuođaáiggis
ja sámi servodaga čieguslágan
fáttáid ja daid váikkuhusaid
birra.
Oassi Sámedikki váldoulbmiliin
lea dustet ođđa áiggi
ja ođđa gáibádusaid ollislaš
máhttopolitihkain sámegiela, kultuvrra
ja árvovuođu vuođul.
Dat lea buorrin vuođđun ásahit
saji hutkanattáldagaide ja vásihusaide. Gaskaomiid
geavaheamis leat dán vuoruhan go leat juohkán
doarjagiid iešguđet lágan
doaibmabijuide mánáid ja nuoraid
váste, doaibmabijuide main mánát
ja nuorat leat mielde ja doaibmabijuide main leat mánát
ja nuorat duogábealde. Vásihusat
eatnasiin dain čájehit ahte mis
leat ovddabealde stuora ja deaŧalaš hástalusat
mánáid ja nuoraid ektui. Danin lea
Sámediggi stáhtabušeahta
2005 oktavuođas ovddidan árvalusa
ahte galggašii sierra várrejupmi Sámediggái
ruđain mat leat biddjon Kultuvrralaš
Skuvlasehkkii.
Bohtet maiddái buorit bohtosat Elgå giellaealáskahttinprošeavttas. Dán
rádjái čájehit
mánát buori gielalaš
ovdáneami, sihke ipmárdusa, njálmmálaš
ja čálalaš gálggaid dáfus.
Jagis jahkái lea ovdáneapmi ja oaidnit
ahte lea álkit mánáide
ovdanbuktit oarjelsámegillii. Gáibiduvvo
ollu hutkáivuohta ja mokta ollesolbmuid bealis oažžut
mánáid geavahit sámegiela
danin go sis váilu giellabiras mánáidgárddi
ja skuvlla olggobealde. Lea deaŧalaš
ahte mánát gullet oarjelsámegiela,
ja ahte ásahuvvojit sámi báikkit
gos sámegiella geavahuvvo. Dás leat
giliskuvllat leamaš guovddážis,
muhto dat leat áitojuvvon heaittihuvvot suohkana heajos
ruhtadili geažil.
Sámediggi oažžu
muhtin jearaldagaid sámi mánáid
ja nuoraid dáfus. Sámediggi addá
diehtojuohkima ja bagadallama iešguđet ládje,
ee. Sámi oahpponeahtain ja go almmuha mánáidgárddeáigečállosa «Stullán».
Mánát ja nuorat fertejit vásihit
ahte sámegiella lea giella mii geavahuvvo dain mediain
mat leat sin birra beaivválaččat.
Danin leat fas geahččaleame ráhkadišgoahtit
sámi mánáidbláđi. Sámediggi
addá doarjaga Š-nuoraidbláđđái
ja lea maid ekonomalaččat veahkehan ásahit
neahttavuođđuduvvon nuoraidfálaldaga
Info Nuorra Sápmi ja sámi Klara
Klok. Sámi čállosiid
ekonomalaš dilli lea dohkketmeahttun ja lea leamaš
dan ollu jagiid. Ain lea dárbu nannet sámi čállosiid
almmuhemiid nu ahte daid sáhttá
almmuhit jámmet sávahahtti kvalitehtain
ja lasihit jahkásaš almmuhemiid.
Doarjjaortnet sámi čállosiidda 2004:s
lea viiddiduvvon fátmmastit maid risttalaš
bláđi Nuorttanaste.
2002:s ja 2003:s čađahii Sámediggi
ovttas Sámi Girječálliid
Servviin girjjálašvuođaprošeavtta
nuoraide geat čállet sámegillii. Gávcci
nuorra čálli ožžo
stipeandda. Sihke oarjel-, julev- ja davvisámegielagat
ledje daid searvvis. Stipeandavuostáiváldit čađahedje čállinkurssa mii
bisttii jagi. Prošeavtta ulbmil lea movttiidahttit
ja oččodit ođđa
sámi girječálliid.
Prošeakta lihkostuvai hui bures, ja Sámediggi áigu čađahit
sullasaš prošeavtta farggamusat.
Sihke teáhteroktavuođas ja valáštallama
oktavuođas leat viidáset deattuhan lávdedáidaga
ja lágidemiid main leat leamaš mánát
ja nuorat fárus ja main mánát ja
nuorat leat olahusjoavkun. Čujuhuvvo muđui
kultuvra ealáhussan kapihttalii.