7.2.1 Sámelága giellakapihtal
Sámelága kapihtal 3 vuođđuduvvá vuođđojurdagii
ahte sámegiella ja dárogiella leat ovttaárvosaš gielat
ja galget leat dássálaga lagabui čilgejuvvon
guovllus, gč. ot. prp. nr. 60 (1989–90).
Ulbmilin lea láhčit dili vai sámegiella sáhttá ovdánit
ja geavaheapmi lassánit. Láhka galgá ássiide
váfistit vuođđovuoigatvuođaid mat
gusket sámegiela geavaheapmái. Lea giellanjolggadusaid
oppalaš čilgehus ráhkaduvvon,
ee. st. dieđ. nr. 52 (1992–93)
Norgga sámepolitihka birra (Om norsk samepolitikk).
Sámegiela hálddahanguovlu fátmmasta
gielddaid Kárášjoga, Guovdageainnu,
Unjárgga, Porsáŋggu ja Deanu
Finnmárkkus ja Gáivuona Romssas. Sámegiela
hálddahanguovllu ásaheami duogážin
lea háliidus dahkat sierra njuolggadusaid gustojeaddjin
sámegiela geavaheami hárrái guovlluin
gos sámi giella lea nannoseamos. Dán gáibádusa
vuođusin lei dat ahte sámegiella galgá leat čadnojuvvon
sámi guovddášguvlui, juos
das galgá leat ceavzinvejolašvuohta.
Kultuvradepartemeanta deattuhii dattege ahte hálddahanguovllu ásaheapmi
ii mávsse dan ahte sámegiella ii galgga nannejuvvot
gielddain olggobealde dán guovllu.
Sámelága giellakapihttala eanaš mearrádusat leat
ráddjejuvvon sámegiela hálddahanguvlui, muhto
fas earáin ii leat dákkár geográfalaš ráddjejupmi.
Muhtun mearrádusat mannet njulgestaga gielddaide, muhto
fas earát gustojit maiddái stáhtalaš ja
guovlluguovdasaš eiseválddiide. Maiddái
stáhtalaš ja guovlluguovdasaš almmolaš orgánat
leat geatnegahttojuvvon, ovdamearkka dihtii lea viiddiduvvon riekti
geavahit sámegiela riekteeiseválddit ovddas, ja
lágat ja láhkasásahusat mat erenoamážit
gusket visot dahje muhtun oássái sámi álbmogis
galget jorgaluvvot sámegillii.
Deaŧalaš lea fuomášit
ahte sámelága giellakapihttala mearrádusat
leat aivvefal vuolimusdási gáibádusat.
Dat mielddisbuktá ahte almmolaš orgánat ávžžuhuvvojit
vuhtiiváldit sámegiela geavaheddjiid, maiddái
viidábut go láhkamearrádusat gáibidit.
Ráđđehus áigu
informašuvdnadoaibmabijuid álggahit
dainna ulbmiliin ahte buoridit dieđu njuolggadusaid
hárrái mat gusket sámegillii ja gielladásseárvui
almmolaš orgánain (geahča
maiddái kapihttala 7.4).
Sámelága § 3–11
dadjá ahte juos almmolaš organa ii čuovo
kapihttala 3 mearrádusaid sáhttá sáddet
váidaga lagamus bajit orgánii dahje fylkkamánnái
dalle go váidda gusto gielddalaš ja
fylkkagielddalaš orgánaide. Dássážii
leat oalle unnán váidagat logahallojuvvon. Finnmárkku
fylkkamánni lea dattege vuostáváldán
ovtta ášši mii guoskkai
lágalašvuođa dárkkisteapmái.
Dat guoskkai Deanu gieldda virgáibidjannjuolggadusaide,
mas gáibiduvvui sihke sámegiela ja dárogiela
máhttu virgáibidjamis gielddalaš virggiide. Justiisadepartemeanta árvvoštalai ášši
ja oaivvildii ahte virgáibidjannjuolggadusat eai leat vuostálaga
bargobiraslágain § 55 A, 2. lađas.
