8.1.1 Miellaguoddoguorahallamat
Miellaguottut sámiide ja sámi vuoigatvuođaide
Gielda- ja guovlodepartemeantta ovddas lea Romssa universitehta
Sámi dutkamiid guovddáš (SESAM)
2001 guorahallan miellaguottuid sámi veahkadaga, kultuvrra
ja giela hárrai nugo dat bohtet ovdan viđa
aviissas Aftenposten, Nordlys (Romssa gávpogis), Finnmark
Dagblad (Hámmarfeasttas), Altaposten (Álttás)
ja Finnmarken (—áhcesullos). Raporta lea ráddjejuvvon áigodahkii
1996–2000. Guorahallan siskkilda reportášaid,
doaimmahuslaš kommeanttaid, kronihkaid, de-báhttačállosiid
ja NTB-artihkkaliid.
Projeavtta ulbmilin lei govvidit makkár miellaguottut
bohtet albma válljašuvvan aviissain sámiid
ja sápmelašvuođa
hárrái, ja dainna lágiin addit eiseválddiide
vuđđosa hábmet dieđihanstrategiijaid
ja miellaguottuid ávdnejeaddji barggu sámi gažaldagaid
birra.
Guorahallan čájeha ahte beroštupmi
lea suorámus mađe davvelii olmmoš boahtá,
ja buot stuorámus Finnmárkkus. Positiivvalaččamus máinnašumi
oažžu kategoriija «giella ja skuvla», ja
boazodoallu lea rapoartta mielde máinnašuvvo fas
mearkkašahtti negatiivvalaččat
buot aviissain maid guorahallan siskkilda.
Miellaguoddoguorahallan – guovttegielat almmolaš bálvalus
(NIBR, 2000: 17)
Gielda- ja guovlodepartemeantta ovddas čađahii
Norsk institutt for by- og regionsforskning (NIBR – Norgalaš gávpot-
ja guovlodutkama instituhtta) 1999 ja 2000 guorahallama sámegiela hálddahanguovllus
almmolaš bálvalusa birra (sámi
ja dáru), vrd. kap. 7. Guorahallan siskkildii maiddái
gažaldagaid sámegiela geavaheami birra. Maiddái
informánttaid reakšuvnnat guorahallamii čujuhedje
makkár miellaguottut čatnasit fáddái guovttegielatvuohta.
Lagabui 60 pst. sis geat leat vástidan oaivvildit ahte
lea deaŧalaš deavdit gielddalaš virggiid guovttegielat
bargiiguin ja dainna berrejit sii geain lea dákkár
gelbbolašvuohta válljejuvvot ovdalii juos
ohccit muđui leat ovtta dásis.
Birrasiid 70 pst. vástideddjiin Kárášjogas
ja Guovdageainnus vástidit ahte sámegiella galgá leat bákkolaš oahpahangiellan
vuođđoskuvllas, ja Deanu,
Poršáŋggu ja Gáivuona
gielddas fas vástidit dán gažaldahkii
gaskal 25 ja 49 pst. ahte ii galgga leat bákkolaš.
Bures badjel bealli vástideddjiin vástidit
ahte lea hui deaŧalaš dahje
deaŧalaš ahte almmolaš kantuvrrat
geavahit sihke sámegiela ja dárogiela iešguđet
duovdagiin, ovdamearkan njálmmálaš oktavuođas
olbmuiguin, iešdieđáhusa
nevvodeamis ja oaju ohcanskoviin.
Leat stuorra erohusat miellaguottuid hárrái dán
guđa gieldda gaskkas mat leat mielde guorahallamis.
Jeavda leat Kárášjoga ja Guovdageainnu
vástideaddjit positiivvalaččabut sámegiela geavaheapmái
go duoid eará gielddaid ássit. Informánttain
vuollel 50 jagi leat dábálaččat
positiivvalaččat miellaguottut go sis geat leat
badjel 50.
Boksa 8.15 Gielda- ja guovlodepartemeantta doarjja
sámi ulbmiliidda
Gielda- ja guovlodepartemeanta hálddaha doarjjaortnega
sámi ulbmiliidda (stáhtabudjeahta kap 541, poasta
70) Doarjja sámi ulbmiliidda). Ortnega ulbmilin lea doarjut doaimmaid
mat sáhttet veahkehit seailluhit, gárgedit ja
ovddidit dieđu sámi identitehta, kultuvrra
ja servodateallima birra. Doarjja sáhttá addojuvvot
institušuvnnaide, organisašuvnnaide
ja gielddalaš doaimmaide. 2001 lea departemeanta
vuoruhan ohcamiid mat gustojit giella- ja dieđihandoaibmabijuide
sámegillii ja sámi dilálašvuođaid birra.
Lassin leat vuoruhuvvon doaibmabijut mat nannejit oarjelsámi,
julevsámi, nuortasámi/goltásámi
ja mearrasámi servodagaid.