Sámepolitihka birra

8.1.1 Miellaguoddoguorahallamat

Miellaguottut sámiide ja sámi vuoigatvuođaide

Gielda- ja guovlodepartemeantta ovddas lea Romssa universitehta Sámi dutkamiid guovddáš (SESAM) 2001 guorahallan miellaguottuid sámi veahkadaga, kultuvrra ja giela hárrai nugo dat bohtet ovdan viđa aviissas Aftenposten, Nordlys (Romssa gávpogis), Finnmark Dagblad (Hámmarfeasttas), Altaposten (Álttás) ja Finnmarken (—áhcesullos). Raporta lea ráddjejuvvon áigodah­kii 1996–2000. Guorahallan siskkilda reportášaid, doaimmahuslaš kommeanttaid, kronihkaid, de-báhttačállosiid ja NTB-artihkkaliid.

Projeavtta ulbmilin lei govvidit makkár miellaguottut bohtet albma válljašuvvan aviissain sámiid ja sápmelašvuođa hárrái, ja dainna lágiin addit eiseválddiide vuđđosa hábmet dieđihanstrategiijaid ja miellaguottuid ávdnejeaddji barggu sámi gažaldagaid birra.

Guorahallan čájeha ahte beroštupmi lea suorámus mađe davvelii olmmoš boahtá, ja buot stuorámus Finnmárkkus. Positiivvalaččamus máinnašumi oažžu kategoriija «giella ja skuvla», ja boazodoallu lea rapoartta mielde máinnašuvvo fas mearkkašahtti negatiivvalaččat buot aviissain maid guorahallan siskkilda.

Miellaguoddoguorahallan – guovttegielat almmolaš bálvalus (NIBR, 2000: 17)

Gielda- ja guovlodepartemeantta ovddas čađahii

Norsk institutt for by- og regionsforskning (NIBR – Norgalaš gávpot- ja guovlodutkama instituhtta) 1999 ja 2000 guorahallama sámegiela hálddahanguovllus almmolaš bálvalusa birra (sámi ja dáru), vrd. kap. 7. Guorahallan siskkildii maiddái gažaldagaid sámegiela geavaheami birra. Maiddái informánttaid reakšuvnnat guorahallamii čujuhedje makkár miellaguottut čatnasit fáddái guovttegielatvuohta.

Lagabui 60 pst. sis geat leat vástidan oaivvildit ahte lea deaŧalaš deavdit gielddalaš virggiid guovttegielat bargiiguin ja dainna berrejit sii geain lea dákkár gelbbolašvuohta válljejuvvot ovdalii juos ohccit muđui leat ovtta dásis.

Birrasiid 70 pst. vástideddjiin Kárášjogas ja Guovdageainnus vástidit ahte sámegiella galgá leat bákkolaš oahpahangiellan vuođđoskuvllas, ja Deanu, Poršáŋggu ja Gáivuona gielddas fas vástidit dán gažaldahkii gaskal 25 ja 49 pst. ahte ii galgga leat bákkolaš.

Bures badjel bealli vástideddjiin vástidit ahte lea hui deaŧalaš dahje deaŧalaš ahte almmolaš kantuvrrat geavahit sihke sámegiela ja dárogiela iešguđet duovdagiin, ovdamearkan njálmmálaš oktavuođas olbmuiguin, iešdieđáhusa nevvodeamis ja oaju ohcanskoviin.

Leat stuorra erohusat miellaguottuid hárrái dán guđa gieldda gaskkas mat leat mielde guorahallamis. Jeavda leat Kárášjoga ja Guovdageainnu vástideaddjit positiivvalaččabut sámegiela geavaheapmái go duoid eará gielddaid ássit. Informánttain vuollel 50 jagi leat dábálaččat positiivvalaččat miellaguottut go sis geat leat badjel 50.