Sámepolitihka birra

14.1.1 Sis-Finnmárku

Juos váldá ovdamearkka dihtii ovdan Sis-Finnmárkku, de leat muhtun ealáhusain eanemusat smávva doaibmit geain eai leat návccat dahje mokta bargat gárgedemiin. Gávdnojit maiddái ealáhusat mat leat hejot organiserejuvvon. Sis-Finnmárkku ealáhuseallima deaŧalaš mihtilmasvuođat leat:

• ollu smávva fitnodagat/viessodoallodoaibmit, dávjá unnán dienas

• eanašeanas árbevirolaš fitnodagat mii guoská buktagiidda, buvttadanneavvuide ja gávpemárkanii

• ollu «ovttaskas» fitnodagat main leat hárve vejolaš, guovlluguovdasaš ovttasbargoguoimmit

• ollu eahpeformála gelbbolašvuohta (árbevirolaš giehtaduodji ja «oahppan barggu čađa») ja iige nu alla formála gelbbolašvuohta omd. ekonomiijas ja fitnodatdoalus

• nana kultuvrralaš identitehtta

Sis-Finnmárkku oahppodási mihtilmasvuohta lea ahte ollugiin lea alit oahppu, muhto seammás leat ollugat geain ii leat mangelágan oahppu. Nissoniin lea oppalaččat alit oahppu go dievdduin.

Govus 14.1 Proseantalohku – olbmot geain lea alit oahppu, sohkebealit earuhuvvon sámegiela hálddahanguovllus (1999)

Ráđđehusas leat dihtosis eallindiliid dilálašvuođat muhtun guovlluin gos lea sámi veahkadat. Omd. lea Sis-Finnmárkkus bargguhisvuohta ain badjelis go fylkka- ja riikkadásis lea gaskamearálaččat. Erenoamáš allat lea bargguhisvuohta Guovdageainnu suohkanis, gos dat guhká lea leamaš bures badjel 10|SLIS}%. Dárbbašuvvo gárgedit eambbo iešguđetlágan ealáhusaid ja loktet veahkadaga gelbbolašvuođa.Váttisvuođaid galgá dattege čoavdit ee. nannemiin bargomárkanetáhta, oadjoetáhta ja sosiálabálvalusa doaibmabijuid ovttaidahttima. Dárbbašuvvojit maiddái ee. oktagaslačča ektui buoret čovdosat heivehuvvot, mat erenoamážit jukset olbmuid geain lea váilevaš formála gelbbolašvuohta. Dákkár čovdosat gártet mielddisbuktit gáibádusaid oktagassii, dan seammás go doaibmabijut leat miellagiddevaččat geavaheddjiid dovddiidusaid vuođul. Kultur- ja luonddusuodjaleapmi sáhttet leat guovdilis bealit dákkár strategiijas. Erenoamážit berre hukset strategiija mas báikkálaš veahkadat oažžu govttolaš oasi ávkeárvvuin ja ovdduin mat luovvanit. Sosiála- ja dearvvasvuođadepartemeanta ja Gielda- ja guovlodepartemeanta leat juolludan ruđaid jođánitbargi projeaktajovkui, mas lea báikkálaš gullevašvuohta, mii galgá válddahallat Sis-Finnmárkku dili, dovdáhit deaŧalaččamus hástalusaid ja vuoruhit doaibmabijuid. Finnmárkku fylkkagielda jođiha projeavtta masa Sis-Finnmárkku gielddat oassálastet. Sierra bargobijut boazodoalu ektui válddahuvvojit kapihttalis 14.2.

Ráđđehus čujuha muđui eallindiliid buorideami oppalaš doaibmabijuide mat válddahuvvojit Guhkesáiggeprográmmas áigodahkii 2002–2005 (Langtidsprogrammet for 2002–2005), kap. 11, «Plan for økonomisk og sosial trygghet» (Ekonomalaš ja sosiála dorvvolašvuođaplána), ja dieđáhusas st.meld. nr. 50 (1998–1999) Utjamningsmeldinga. Om fordeling av inntekt og levekår i Norge (Dássádahttindieđáhus. Boađuid juogadeapmi ja eallindilit Norggas).