15.1 Plána- ja huksenláhka
Gielda- ja guovlodepartemeanta, Eanadoallodepartemeanta ja Birasgáhttendepartemeanta
leat searválaga addán johtočállosa
areálageavaheami ja huksendoaibmabijuid birra boazoguohtunguovlluin.
Johtočálus válddaha gažaldagaid
dan oktavuođas go boazodoalloberoštusat
galget meannuduvvot plánen- ja huksenáššegieđahallamis
plána- ja huksenlága vuođul.
Johtočálus čilge maiddái boazodoallorievtti
ja huksehusaid ja rusttegiid gieđahallama boazodoallolága
vuođul.
Plána- ja huksenláhka lea deaŧalaš váikkuhangaskaoapmin
go hábme ja organisere fysihkalaš birrasiid,
ja áimmahuššan
dihtii lagasbirrasa kvalitehtaid. Láhka láhča
vuođu vuogádahkii mas galgá dahkkojuvvot
ollislaš plánen stáhta, fylkkagielddaid
ja gielddalaš doaimmaid bealis.
Gielddalaš plánemis sáhttá leat
dettolaš mearkkašupmi sámi
kultuvrra, ealáhusaid ja servodateallima luondduvuđđosa
váfisteamis. Plánaproseassaid čielggasmahttin
ja nana geatnegasvuohta plánaeiseválddiide ahte
galget láhčit dili vai sámi organisašuvnnat
ja sámi veahkadat besset leat mielde váikkuheamen,
leat buori bohtosa deaŧalaš ovdehussan.
Deaŧalaš lea maiddái gárgedit
areálapolitihka mii váfista ahte sámi beroštusat
fuolahuvvojit plánavuogádaga bokte.
Boahttevaš boazodollui lea mearrideaddji ovdehussan
váfistit boazodoalloareálaid. Lassin dan suodjalussii
mii boazodoallolágas addojuvvo, lea plánen plána-
ja huksenlága vuođul buorre váikkuhangaskaoapmi
man vuođul sáhttá árvvoštallat
ja váfistit amaset árvvolaš guovllut geavahuvvot
eará ulbmiliidda.
Galgá árvvoštallojuvvot
mo, ja guđiin surggiin, sáhttá leat
heivvolaš geavahit riikkapolitihkalaš njuolggadusaid,
omd. areálaide, eanadagaide ja luondduburiide boazodoalloguovlluin
ja sámi kultuvrra guovlluin. Riikkapolitihkalaš njuolggadusaid áigumuššan
lea čielggadit ja konkretiseret riikkagottálaš juksanmeriid
plánenbarggu sisdoalu ja áššemeannudeami
hárrái. Gielda- ja guovlodepartemeanta áigu
geavahit riikkapolitihkalaš njuolggadusaid gaskkustan dihtii
sámi beroštusaid plánabarggus
plána- ja huksenlága vuođul,
vrd. § 17, 1. lađđasa. Bargu
dahkkojuvvo ráđđálagaid
Birasgáhttendepartemeanttain, Eanadoallodepartemeanttain
ja Sámedikkiin, ja bálddalastojuvvo go ráđđehus čuovvola
plánaláhkalávdegotti evttohusa.
Ráđđehus lea
St. dieđ. nr. 31s (2000–2001) Kommune,
fylke, stat – en bedre oppgavefordeling (Gielda, fylka,
stáhta á buoret bargojuohku) evttohan iešguđet
doaimmaid, maid ulbmil lea čohkket ja nannet guovlluguovdasaš ovddidanovddasvástádusa.
Stuorradikki eanetlohku lea dorjon, ahte fylkkagieldii sirdojit
doaimmat ja ovddasvástádus, maiguin gárgedit
dan rolla ovdánahttin, vrd. Árv. S. Nr. 307 (2000–2001).
Evttohuvvui earret eará sirdit fylkkagildii mearridanválddi vuostecealkagiin,
mat bohtet gielddaid areálaplánaid vuostá.
Stuorradiggi doarjjui evttohusa. Sámedikki vuostálastinvuoigatvuohta
gielddaid areálaplánaid hárrái
ii rievdaduvvo St. dieđ. nr. 31 čuovvumuššan.
Ráđđehus bargá viidáseappot
daid rámmaid ráhkademiin, mat čatnasit vuostecealkkaválddi
sirdimii fylkkagildii, ja guorahallá dan olis maid Sámedikki
rolla.
15.1.1 Plánaláhkalávdegoddi
Plánaláhkalávdegoddi bargá dan
ala ahte plána- ja huksenláhka (PBL) šaddá buoret
váikkuhangaskaoapmin mainna vuhtiiváldá biologalaš eatnatgeardáivuođa.
Seammás lea dát deaŧalaš váikkuhangaskaoapmin
luondduvuđđosa váfisteapmái,
maiddái sámi beroštusaid luondduvuđđosii.
Plánaláhkalávdegoddi lea jagis 2001 ovddidan
iežas vuosttas raportta, NOU 2001: 7 «Bedre kommunal
og regional planlegging etter plan- og bygningsloven» (Buoret
gielddalaš ja guovlluguovdasaš plánen
plána- ja huksenlága vuođul),
mas sámi beroštusat leat válddahuvvon čuoggás
16.3.17.
Plánaláhkalávdegoddi galgá mandáhtas
mielde árvvoštallat moanaid dettolaš gažaldagaid
boazodoalu ektui. —ielggadeapmi evttoha ulbmilparagráfa
viiddidit vai nammejahkii dadjá ahte láhka earret
eará galgá fuolahit luonddubirrasa gáhttema
oppalaččat, ja sámi kultuvrra ja ealáhusaid luondduvuđđosa.
Lávdegoddi lea maiddái árvvoštallan
ja hábmen vejolašvuođaid
mo čielgaseabbundahkat ja rievdadit areálageavahuskategoriija «eanadoallo-,
luonddu- ja olgodaddanguovllut», ulbmiliin ahte molsašuhttit
dán areálageavahuskategoriija. Earret eará hábmejuvvo vejolašvuohta
dasa ahte vásedin boazodoalloguovllut galget gielddaplána
areálaoasis sáhttit váfistuvvot ovdamunni
guovlluide gos lea máŋggageavahus.
Viidáseappot lea lávdegoddi cuigen dárbbu
buorebut bálddalastit boazodoallolága ja plána-
ja huksenlága, ee. boazodoalu plánendárbbu
ektui rastá gieldda- ja fylkkarájáid
ja bálddalastit ealáhusa orohatplánaid
ektui. Lávdegoddi bargá ain ovddasguvlui dáiguin
gažaldagaiguin earret eará áigumušain
ahte vásedin boazodoalloguovllut buorebut galget váfistuvvot areálaplánain.
Lávdegotti bargu bistá jagi 2002 lohppii.