Sámedikki 2003’ doaibma

3.2.2 Iešmearrideapmi

Sámediggi bargá sámi iešmearrideami sisdoalu viidásetovddidemiin. Dat movt sámit áddejit iešmearrideami vuođđuduvvá riikkaidgaskasaš normáide ja dan ovdáneapmái mii lea leamaš sihke rievttálaččat ja politihkalaččat riikkaidgaskasaš forain. Sámedikki mielas lea dehálaš ahte sámi iešmearrideamis vuhtto sámi álbmoga iežas árvvut ja eallinvuohki.

Sámediggi gáibida ahte eamiálbmogiid vuoigatvuođat našuvnnalaš ja riikkaidgaskasaš dásis nanosmahttojuvvojit. Ferte joatkit bargguin konkretiseret ja viidásetovddidit Sámedikki vuoigatvuođapolitihka riikkaidgaskasaš riekteovdáneami vuođul, ja daid riekteprinsihpaid vuođul mat gusket eamiálbmotvuoigatvuođaide sihke našuvnnalaččat ja álbmotrievttálaččat.

Daid hástalusaid maid Sámediggi oaidná dan láhkabarggus mii fargga álgá ja mii guoská sámi beroštumiide, ja maid várra ii sáhte maŋidit dassážii go ráđđádallan- ja šiehtadallanortnet lea formaliserejuvvon, ferte geahččat daid geatnegasvuođaid ektui mat Sámedikkis leat, sihke našuvnnalaš ja riikkaidgaskasaš dásis. Dát guoská lágaide nugo finnmárkkuláhka, minerálaláhka, boazodoalloláhka jna.

Okta dain deaŧaleamos hástalusain mat Sámedikkis leat 2004:s lea bargu viidáseappot finnmárkkulágain. Sámediggi deattuha ahte boahtteáiggi finnmárkkuláhka ferte čielgasit vuođđuduvvot álbmotrievttálaš rámmaide. Lágas ferte čielgasit daddjojuvvot ahte álbmotrievtti mearrádusain lea ovdamunni. Lágain ferte čalmmustit ja dohkkehit sámiid vuoigatvuođaid, geavahanvugiid ja riekteárbevieruid. Sámediggi áigu čuovvolit ođđa Sámi vuoigatvuođalávdegotti barggu Romssa, Norlándda ja oarjelsámeguovllu ektui.

Sámiin leat vuoigatvuođat minerálagávdnosiid oktavuođas sámi resurssaguovlluin, mii mearkkaša ahte Sámediggi gáibida vuoigatvuođa leat mielde mearrideamen dáid resurssaid. Danne lea dárbu šiehtadallat movt dáiguin gávdnosiiguin láhttet ja movt daid geavahit dáin guovlluin. Sámediggi gáibida ahte Norga váldá váldoovddasvástádusa maiddái eamiálbmotdimenšuvnna suodjaleames ja ovddideames petroleumadoaimma oktavuođas davvin.

Ii leat doarvái čađahit ráđđádallamiid eaŋkiláššiin Sámedikkiin go dainna ii ollašuhtto álbmotrievtti gáibádus searvvaheami ja iešmearrideami ektui.