2.3 Sámedikki evttohus ja
gulaskuddancealkámuš
Sámediggi lea čakčamánu 19.b. 2002:s
áššemearrádusas 35/02 sámelága ja Sámedikki válgga njuolggadusaid
ođasteami evttohusas, bidjan vuođđun ahte sámelága § 2-4
rievdadusevttohusas ferte áigumuššan dásset veaháš bonjuvuođas mii
lea Sámedikki sohkabeale ovddasteamis ja ahte dássenmandáhtat
várrejuvvojit sohkabeallái mii lea unnitlogus dassážii go goappeš
sohkabeliid ovddasteapmi unnimusat lea 40%. Mearrádusas lea eaktun
ahte dušše listtut mat sámediggeválggas ožžot unnimusat 4% buot
dohkkehuvvon jienain, sáhttet oažžut dássenmandáhtaid.
Sámediggi eaktuda dasto ahte sámelága § 2-4
maŋŋemus lađas galgá leat ná:
«Dasa lassin válljejuvvojit njeallje
dássenmandáhta oktan sadjásaš áirasiiguin. Dáid juohká Sámedikki
válgalávdegoddi sohkabeallái mii lea unnitlogus dassážii go goappeš
sohkabeliid ovddasteapmi lea 40%. Vuolimus rádji lea 4%.»
Sámedikki evttohus ovddiduvvo Sámedikki
válganjuolggaduslávdegotti guorahallanbarggu vuođul.
Sámediggi oaivvilda lea dárbu evttohit
doaibmabijuid mat sáhttet nannet unnitlogu sohkabeale ovddasteami
vejolašvuođaid. Erenoamáš hástalusat mat sámediggeválggas leat,
dahká dárbbašlažžan geahččalit eará doaibmabijuid go mat leat
dábálaččat eará válggain. Rievdadus sáhtášii sihkkarastit buoret
sohkabeale ovddasteami Sámedikkis ja dakko bokte movttiidahttit
eambbogiid čálihit iežaset sámi jienastuslohkui ja oassálastit
sámediggeválgii. Sáhttá leat iešguđetlágan ákkat geavahit
dássenmandáhtaid, muhto dat leat reaidun mat galget vuosttildit
válgavuogádagain boasttuvuođaid. Stuoradiggeválggas galget
ovdamearkka dihte dássenmandáhtat dagahit politihkalaš dássema, ja
daid ožžot dat bellodagat main leat unnit áirasat go mat sis livčče
galgan leat jienastanlogu ektui go geahččá obba riikka ovttas.
Gulaskuddancealkámušas departemeantta
suoidnemánu 5.b. 2004 gulaskuddančállosii čujuha Sámediggi fas
áššemearrádussii 35/02 beaiváduvvon čakčamánu 19.b. 2002 Sámedikki
válganjuolggadusat ja geardduha:
«lea lunddolaš ahte Sámediggi ieš, sámi
álbmotválljejuvvon orgánan, ságastallá ja mearrida daid
čuolbmačilgehusaid maid gávnnahit áigeguovdilin Sámedikki
válganjuolggadusaid oktavuođas. Sámedikki
válganjuolggaduslávdegoddi lea su 2001 raporttas, čuoggáš 7.2
cealkán ahte das lea sáhka vuođđo demokráhtalaš rievttis sámi
álbmogii ahte ieža oassálastit hábmeme iežaset boahtteáiggi. Dat
lea maid deattuhuvvon Vuođđolága § 110a:s. Dát prinsihppa lea
vuođđun Sámedikki bargui ja gullá maiddái válganjuolggadusaid
hábmemii.»
Sámediggi cealká viidáset:
«Sámedikki oaidnu ferte leat hui mávssolaš
válganjuolggadusaid hábmemis. Mii šallošit garrasit go
departemeantta mielas ii leat vuođđu vuhtiiváldit Sámedikki
mearrádusa das ahte várret dássemandáhtaid sohkabeallái mii lea
unnitlogus. Departemeanta iige leat guorrasan Sámedikki evttohussii
ahte leat dušše listtut mat Sámediggeválggas ožžot unnimusat 4%
buot dohkkehuvvon jienain mat sáhttet oažžut dássenmandáhta.
Sámediggái válljet áirasiid lea našuvnnalaš
válljejupmi, ja lea dárbbašlaš oaidnit makkár doarjaga okta
bellodat/listoovddideaddji obbalaččat oažžu. Dássenmandáhtaid
juohkimis berrejit dušše dat bellodagat/listoovddideaddjit geat
leat olahan vissis mutto doarjaga oažžut dássenmandáhtaid.»
Sámediggi bisuha dasto ovdalaš áššemearrádusa
35/02 dássenmandáhtaid dáfus ja evttohusa mot áigot rievdadit
sámelága § 2-4.
Sámediggi evttoha maiddái ahte «čađahuvvo
ollislaš guorahallan Sámedikki válgaortnega birra mas erenoamážit
deattuha válgabiirriid čoahkádusa, vuogi mot Sámediggeválggat
organiserejuvvojit, dasa gullá nugo informašuvdna, jienastuslogu
eavttut, jienastuslogu organiseren, vuolimusrájit ja juohku gaskal
sohkabeliid mas lea erenoamáš dehálaš oažžut vástádusaid manin
Sámedikki nissonoassi ii leat dohkálaš. Dan oktavuođas nammaduvvo
viiddis čoahkkáibiddjon lávdegoddi mas leat politihkkarat ja
fágaolbmot. Dán lávdegotti bargu ja evttohus galgá leat vuođđun
ságastallamiidda ja mearrádusaide mot rievdadit Sámedikki
válgaortnega 2009 rádjái».
