3.1.1 Gulaskuddanevttohusa
evttohusat
Sámelága § 3-1:s čilgejuvvo mat suohkanat
sámegiela hálddašanguvlui gullet. Jus hálddašanguvlui searvan
šaddagoahtá áigeguovdilin eará suohkaniidda, de ii leat
láhkateknihkalaččat heivvolaš lágas presiseret suohkannamaid. Danne
evttohii departemeanta rievdadusa vai ieš láhka ii šat mearrit
guđet suohkanat sámegiela hálddašanguvlui galget gullat, muhto ahte
Gonagas mearrida dan láhkaásahusas. Gulaskuddanevttohusas
evttohuvvo ođđa § 3-1 mii čuodjá ná: "Sámegiela hálddašanguovllus
galget juohkehaččas leat sámegielvuoigatvuođat dán kapihttala
mearrádusaid mielde. Gonagas mearrida láhkaásahusa bokte guđet
suohkanat sámegiela hálddašanguvlui gullet".
3.1.2 Gulaskuddanásahusaid
oaivilat
Eanas gulaskuddanásahusat ledje ovttaoaivilis
departemeanttain ásahit láhkaásahusvuođu mas Gonagas mearrida guđet
suohkanat sámegiela hálddašanguvlui gullet.
Oahpahus- ja dutkandepartemeanta čujuha
Geassemánu 17. b. 1996 láhka nr. 61 vuođđoskuvlla ja
joatkkaoahpahusa birra (Oahpahuslága) § 6-1:ii mas «sámi
guovllu» defineren oahpahusoktavuođain, čilgejuvvo sámelága dálá §
3-1 vuođul. Rievdadusárvalus boahtá váikkuhit sámi oahpahusa
hálddašanguvlui.
Oahpahus- ja dutkandepartemeanta dáhttu bisuhit dálá
oahpahuslága ortnega, namalassii ráddjet paragráfa viidodaga dálá
sámi guovllu definišuvdnii. Dalle ferte oahpahusláhka rievdaduvvot
nu ahte njuolggadusat šaddet seammalágánat go sámelága § 3-1 nr. 1
dálá definišuvdna.
Norgga giellaráđđi čujuha gulaskuddancealkámušastis
áššemeannudanváttisvuođaide go ođđa suohkanat galget váldot fárrui,
ja jearrá ii go áššemeannudanváikkuhusaid berre dárkileappot
guorahallat. Norgga giellaráđđi oaivvilda ahte evttohusa mielde
orru šaddame vejolaš ovttain čabu suohkanstivramearrádusain
ovttastahttit suohkana hálddašanguvlui, ja oaivvilda fertet
dárkileappot guorahallat movt dákkár prinsihppa sáhttá váikkuhit go
politihkalaš eanetlohku rievddada. Danne dáidá dán berret
prinsihpalaččat čielggadit, go dás lea sáhka iešguđet dovduičuohcci
oaiviliid birra, ja maiddái danne go ollu ruhta juolluduvvo
hálddašanguovllu suohkaniidda.
Justiisadepartemeanta doarju árvalusa sihkkut § 3-1 nr. 1
suohkaniid namaid mat gullet sámegiela hálddašanguvlui, ja baicca
reguleret dán láhkaásahusa bokte. Departemeanta čujuha ahte ođđa §
3-1 árvalusa vuosttaš čuoggáin orru leame de go gáržžideame
kapihttalii doaibmasuorggi, go muhtun njuolggadusat 3. kapihtalis
sáhttet dagahit v áikkuhusaid sámegiela hálddašanguovllu
olggobealde. Justiisadepartemeanta rávve sihkkut vuosttaš
čuoggá.
Justiisadepartemeanta oaivvilda evttohusa šaddat
vuohkkaseabbon jus ovttastahttá ođđa § 3-1 árvalusa ovddeš §
3-1:ain, vai ii dárbbaš ođđasis nummarastit paragráfaid dahje
bidjat bustávanummariid.
Máŋga gulaskuddanásahusa ovddidedje
mearkkašumiid guovllu viiddideami ekonomalaš váikkuhusaide.
Sámediggi eaktuda ahte hálddašanguovllu viiddideami
oktavuođas, juolluduvvo eanet ruhta guovttegielalašvuođa
doaimmaide, vai dálá sámegiela hálddašanguovllu guđa suohkana
juolludeamit eai unno.
Suohkanat oaivvildit ahte suohkanjuolludeamit fertejit
lassánit, vai dat buorebut sáhttet ođđasis ealáskahttit
sámegiela.
Davvi-Trøndelága fylkkaráđđi oaivvilda fertet eaktudit
ahte guoskevaš bealit ovttasráđđádallet, jus ođđa guovllut
ovttastahttojuvvojit hálddašanguvlui láhkaásahusa bokte.
3.1.3 Deapartemeantta
árvvoštallan ja árvalus
Ággan ođđa § 3-1 sierra láhkaásahusvuođu
ásaheapmái, lea čalmmustahttit láhkaásahusvuođu sierra
njuolggadussan, ja ahte láhkaásahusvuođđu ii gula
láhkateknihkalaččat definišuvdnanjuolggadussii, vrd. dálá lága §
3-1 nr. 1 - 4. Gulaskuddancealkámušastis lohká
Justiisadepartemeanta leat dohkálažžan mearridit láhkaásahusvuođu
definišuvdnaparagráfii. Departemeanta doarju Justiisadepartemeantta
oaiviliid, ja árvala ovttastahttit ođđa § 3-1 árvalusa dálá §
3-1:ain. De ii dárbbaš ođđasis nummarastit čuovvovaš paragráfaid ja
bidjat bustávanummariid. Dasto čujuha Justiisadepartemeanta ahte
ođđa § 3-1 árvalusa vuosttaš čuokkis gáržžida kapihttala
doaibmasuorggi, danne go muhtun njuolggadusat váikkuhit sámegiela
hálddašanguovllu olggobeallái. Árvalusa ulbmil ii leat gáržžidit
kapihttala doaibmasuorggi, dat galgá baicca čilget oppalaččat
makkár gielalaš vuoigatvuođat ássiin leat go šaddet sámegiela
hálddašanguvlui. Departemeanta doarju dattege
Justiisadepartemeantta oaiviliid ja árvala sihkkut vuosttaš
čuoggá.
Ođđa suohkaniid ovttastahttinohcamušaid
meannudettiin, lea departemeanta atnán vuođđun ahte iešguđet
suohkanat galget álggos ieža mearridit searvat giellaguvlui, ja
dasto ságastallojuvvo dát Sámedikkiin. Sámelága § 2-2 mielde
berrejit "eará almmolaš ásahusat addit Sámediggái vejolašvuođa
iežas oainnu čilget ovdalgo mearridit maidege áššiin mat gullet
Sámedikki bargosurggiide". Sámedikki bargosuorgái gullet buot áššit
mat erenoamážit váikkuhit sámi álbmogii, vrd. sámelága § 2-1.
Sámediggi ferte árvvoštallat gažaldaga, ja dasto ođđasis mearridit
galgá go sámegiela hálddašanguovlu viiddiduvvot. Giellaráđi
mearkkašumi dáfus, čujuha departemeanta danne ahte lea Sámediggi
mii ovddida evttohusa Kultur- ja girkodepartementii viiddidit
sámegiela hálddašanguovllu. Dasto boahtá departemeanta čuovvolit
dan evttohusa, ja árvvoštallagoahtit galgá go sámegiela
hálddašanguovllu láhkaásahusevttohus rievdaduvvot.
Láhkaásahusa rievdadusaid mearrida Gonagas,
danne go viiddideapmi čuozašii ekonomalaččat máŋgga departementii.
Hálddašanguovllu viiddideapmi láhkaásahusa bokte, ferte dahkkot
Guovvamánu 10. b. 1967 hálddahusáššiid meannudanvuogi lága
njuolggadusaid mielde (hálddašanlága), kap. 7 Láhkaásahusaid,
áššečielggadeami geatnegasvuođa, gulaskuddama ja hápmegáibádusaid
birra.