2.8.3 Areálasuodjaleapmi
Sámediggi lea jagi mielde gozihan sámi
kulturmuitoberoštumiid ollu iešguđet
lágan areáladuohtademiid oktavuođas Sámis.
Stuorra areálain rievdaduvvo árbevirolaš
geavaheapmi eret. Vaikko Sámediggi lea vuostálastán Hálkavári
báhčinguovllu viiddideami Finnmárkkus,
ja Meavkki ja Blåtind báhčinguovlluid
oktiičatnama Romssas, de leat dat dál
plánejuvvomin. Guovdageainnu ja Álttá
gaskka galgá huksejuvvot elfápmolinjá
ja miehtá Sámi plánejuvvojit ollu
bieggafápmoprošeavttat. Sámediggi
lea ollu gerddiid čujuhan ahte ferte dahkat ollislaš váikkuhusiskančielggadusaid
buot bieggamillopárkkaid ektui mat leat plánejuvvomin.
Sámediggi deattuha ahte mii prinsihpalaččat eat
leat vuostá eatnamiid ja luondduresurssaid ođđa
geavaheami sámi guovlluin, muhto mii háliidit
váikkuhanfámu boahtteáiggi ovdáneapmái
ja sihkkarastit ahte doaibma dahkkojuvvo sámi eavttuid vuođul.
Dát ii guoskka dušše
bieggafápmui, muhto maiddái minerálaresurssaid
roggamii ja bákteruvkedoibmii sámi guovlluin.
Nubbi eará vuohki movt čatnat areálaid
leat iešguđet lágan
suodjalanplánat, maidda gullá maiddái álbmotmehciid ásaheapmi.
Suodjaleapmi sámi guovlluin sáhttá
leat buorre sámi servodagas, earret eará danne
go dat sáhttá váikkuhit
olgguldas preassa hehttema ja luondduresurssaid suodjaleami vuođđun
kultuvrii. Dát eaktuda dattetge dássásaš
searvi suodjalanproseassa, suodjalansisdoalu ja hálddašanregime
mii ii amasmuhte, muhto nanne sámi kultuvrra ealáhusaiguin
ja servodateallimiin. Suodjaleapmi ii galgga šaddat
hehttehussan sámi kultuvrra ja ealáhusdoaibmama
ovdánahttimii. Sámediggi lea guorahallan
suodjalanproblematihka guovddáš
eiseválddiiguin ollu gerddiid, maŋimustá čakčat
2004 čoahkkimis birasgáhttenministtariin.
Sámedikki beales rávvejuvvui ahte čuovvolit
plánaproseassabarggu Divtasvuona/Hellemo
geavaheami ja suodjaleami ektui ovdamearkan eará
suodjalanplánaide sámi guovlluin.
Sámediggi gáibida ahte suodjalanproseassat
bissehuvvojit dassážii go riektedilli
lea čilgejuvvon, ja Finnmárkkus dassážii
go finnmárkoláhka lea mearriduvvon. Dát
ovddiduvvui erenoamážit dan geažil
go Sievjju álbmotmeahcci ja Várnjárgga álbmotmeahcci
juo leat guovddáš gulaskuddamis.
Dasto lei ovttamielalašvuohta das ahte bargu suodjalanproseassa
njuolggadusaiguin, mat gusket sámi beroštumiide,
galget vuoruhuvvot. Njuolggadusat leat ráhkaduvvomin ja
galget meannuduvvot Sámedikkis jagi 2005 álggus.
Eará duohtademiid gaskkas lea viiddis bartahuksen
stuorra váttisvuohtan dihto guovlluin. Sámediggi
lea sámediggeplánas 2002–2005 árvalan ovdánanvuogi
mainna gozihuvvojit máŋggat beroštumit
ja geavaheaddjijoavkkut. Dán lágan
ortnet gáibida nannejuvvon dialoga sámi
báikegottiiguin ja beroštupmijoavkkuiguin
plánaproseassas. Dáid beliid eai
leat eiseválddit vuhtii váldán
movt ge erenoamážit.
