2.9.3 Eamiálbmotjietna našuvnnalaš
ja riikkaidgaskasaš forain
Dán oktavuođas lea Sámediggi
2004:s válljen bargat válljejuvvon
ON-orgánaid ektui, ja dasto davviguovlluid ovttasbarggu
ja EU ektui.
Eamiálbmotáššiid
Bissovaš Forum doalai goalmmát sešuvnna
New Yorkas miessemánus, ja Sámediggi
lei mielde Norgga sáttagottis. Sámediggi
juolludii 2004:s 250 000 ruvnno Bissovaš
Foruma bargui ja attii Sámi Nisson-Forumii 20 000
ruvnno mátkedoarjjan searvat eamiálbmotsešuvdnii
New Yorkas.
Barggus ON eamiálbmotjulggaštusain
lea Sámediggi searvan Norgga sáttagottis
bargojoavkku 10. sešuvdnii Genevas. Bargojoavkku mandáhttan
lea hábmet ON máilmmeviidosaš eamiálbmotjulggaštusárvalusa.
Julggaštusain galgá biddjojuvvot
unnimusstandárda dasa makkár vuoigatvuođat
eamiálbmogiin galggašedje leat riikkain
gos ásset. Bargojoavkkus lea mielde stáhta-
ja eamiálbmotdelegáhtat miehtá
máilmmi. Áigumuššan
lea ahte mearriduvvo julggaštus ovdal go ON eamiálbmotlogijahki
nohká 2004:s. Dán bargui lea Sámediggi
ožžon doarjaga Olgoriikadepartemeanttas.
Sámi parlamentáralaš ráđđi
(SPR) nammada Suoma, Ruoŧa ja Norgga ovddas oktasaš
sámiid ovddasteaddji Barentsovttasbarggu orgánaide. Áigodagas
2004–2005 ovddasta Ruoŧa beale sápmelaš sámiid
eamiálbmogiid Guovlluráđis.
Norgga Sámediggi lea earret eará
searvan hálddahuslaš Guovllukomiteai. Sámedikki
searvamii Barentsovttasbarggus eai leat juolluduvvon sierra resurssat. Vátna
ekonomalaš resurssaid geažil lea
dattetge leamaš positiivvalaš ovdáneapmi
mii guoská eamiálbmotovttasbargui Barentsovttasbarggu
oktavuođas. Norgga Sámedikki ja
Barentsovttasbarggu bargojoavkku álgaga vuođul
lea ásahuvvon bissovaš eamiálbmotkantuvra
Murmánskii. 2004:s lea Sámediggi máksán
kantuvrra doaibmagoluid 150 000 ruvnno ovddas. Dasto lea
juolluduvvon 50 000 ruvnno interneahttasiiddu ásaheapmái
eamiálbmotkantuvrra/eamiálbmotovttasbarggu
váste ja 50 000 ruvnno iešguđet
prošeaktaulbmiliidda.
Barents Guovlluráđđi lea
julggaštan jagi 2005 Barentsovttasbarggu eamiálbmotjahkin.
Dása eai leat várrejuvvon sierra
ekonomalaš resurssat. Juohke regiovdna lea ávžžuhuvvon čađahit
unnimusat ovtta doalu jagis. Eamiálbmot bargojoavku
koordinere barggu. Sámediggi lea 2004:s addán
20 000 ruvnno koordinerenbargui.
Sámediggi searvá Ráđđehusa
Eurohpapolitihkalaš Forumii. 2004:s lea dollojuvvon okta
forum. Sámediggi searvá maiddái
báikkálaš ja guovllulaš
eiseválddiid hálddahuslaš
oktavuohtajovkui Eurohpapolitihkalaš áššiid
hárrái. Sámediggi
oaččui 2003/2004:s ekonomalaš
doarjaga dán bargui. Ruđat leat
geavahuvvon Sámedikki searvamii Forumis ja oktavuohtajoavkkus.
Sámedikki mihttomearrin lea váikkuhit
ahte eamiálbmotdimenšuvdna našuvnnalaš ja
riikkaidgaskasaš forain gozihuvvo, ja ahte áššit
main lea mearkkašupmi eamiálbmogiidda ovddiduvvojit
sihke našuvnnalaččat
ja riikkaidgaskasaččat. Sámediggi
bargá dihto válljejuvvon ON-orgánaid
ektui ja davviguovlluid ovttasbarggu ja EU ektui. Sihke našuvnnalaš
ja riikkaidgaskasaš proseassat bidjet eavttuid ja rámmaeavttuid
sámiide álbmogin ja sámepolitihkalaš
doibmii ollislaččat.
Áŋgiruššamiid mearri
lea lassánan, mii maiddái leamaš
ge Sámedikki ulbmilin. Dađistaga
go Sámediggi lea boahtán eanet oidnosii,
de oaidnit mii maiddái stuorát vuordámušaid Sámediggái
oasálažžan. Fertet šállosit
go mis eai leat dárbbašlaš resurssat
dárbbu ektui. Dát buktá
váttisvuođaid daid ulbmiliid ektui
mat Sámedikkis leat dán barggus
ja daid vuordámušaid ektui maiguin Sámediggi
deaivida sámi servodaga beales ja mieldeoasálaččaid
beales sihke našuvnnalaš ja riikkaidgaskasaš
dásis.
Sámediggi bidjá deattu aktiivvalaš
searvamii sihke rájárastá
ja riikkaidgaskasaš bargui eamiálbmotáššiiguin.
Dán lágan bargu eaktuda ulbmillaš áŋgiruššamiid
iešguđet proseassain ja prográmmain
mat leat relevánta eamiálbmotdillái oppalaččat
ja sámiid dillái erenoamážit. Sámediggái
lea boahtteáiggis dárbu vel ain
eanet fokuseret politihkalaš proseassaid EU politihkalaš
orgánaid siste, ja maiddái dan mii dáhpáhuvvá
EU byrokráhtalaš vuogádagaid
siste. Erenoamáš gelbbolašvuođa
dárbu EU/EEO ektui lassána
dađistaga, ja Sámediggi ferte oažžut resurssaid
deaividit dáiguin hástalusaiguin
maiddái dán suorggis.
Sámedikki dábálaš
bušeahttarámmas stáhtabušeahttakapihttalis
540 ii leat váldojuvvon vuhtii Sámedikki riikkaidgaskasaš áŋgiruššan.
Lea eaktuduvvon ahte gokčat dušše
sierra siskkáldas čoahkkindoaimma Sámedikki
iežas bušeahtas nu ahte áŋgiruššamiid
dien lassin ferte eará láhkai ruhtadit.
Sámediggi lea várren 500 000 ruvnno
iežas riikkaidgaskasaš bargui lassin
Interregii. 150 000 ruvnno dás lea merkejuvvon
eamiálbmotkantuvrra doibmii Murmánskkas,
50 000 ruvnno prošeavttaide Barentsovttasbarggu
oktavuođas mas mielde eamiálbmotjahki,
ja 300 000 ruvnno ON Bissovaš Forumii.
Dáláš bušeahtain
eai leat Sámedikkis makkárge vejolašvuođat dahje
leat gáržžes vejolašvuođat
duohtandahkat ulbmila váikkuhit dan ahte eamiálbmotdimenšuvdna
našuvnnalaš ja riikkaidgaskasaš forain
gozihuvvo. Sámediggi dárbbaša,
go galgá juksat dán ulbmila, ekonomalaš
resurssaid.
