Sámepolitihka birra

11.3 Bálvalusfálaldagaid viidáset gárgedeapmi, dutkan ja oahppu

Sámi dearvvasvuođadutkama guovddáš galgá vuoruhit suorggi dálá gelbbolašvuođa duođaštusaid ráhkadeami. Seammás dárbbašuvvo stuorát sámi dearvvasvuođa- ja eallindilleguorahallan. Dát lea dál plánejuvvomin, ja galgá čađahuvvot ovttasbarggus Stáhta dearvvasvuođaiskkademiiguin (Statens helseundersøkelser) Romssa ja Finnmárkku dearvvasvuođaguorahallama oktavuođas. Maiddái dárbbašuvvojit guorahallamat sámi geavaheddjiid duhtavašvuođas dearvvasvuođa- ja sosiálabálvalusaide. Boahtte lávki lea oažžut oahppoinstitušuvnnaid ja mearrideddjiid geavahit dán dieđu.

Sámediggi sávvá ruđaid sierra dutkanprográmmii dákkár ulbmiliidda. Ráđđehus atná vuođđun ahte Sámi dearvvasvuođadutkama guovddáža ruhtadeamis leat dutkanveahkkevárit čadnojuvvon virggiide. Projeavttat nugo bajábealde máinnašuvvon, ruhtaduvvojit vásedin ruđaiguin mat čatnasit bargguide Sosiála- ja dearvvasvuođadepartemeantta ovddas. Dáid lassin ferte guovddáš ieš ohcat Norgga dutkanráđis ruđaid dutkanprojeavttaide.

Dássážii lea dušše silolaš dearvvasvuođasuddjema siskkabealde ahte Sosiála- ja dearvvasvuođadepartemeanta lea láhčán bálvalusfálaldagaid riikkagottálaš doaimmaide sámi veahkadaga várás. Duođalaš gelbbolašvuođasirdindárbbut fágabirrasiin, erenoamážit Sis-Finnmárkkus, eará geográfalaš guovlluide gávdnojit maiddái eará bálvalusaid siskkabealde. Departemeanta áigu vuos árvvoštallat galgágo somáhtalaš spesiálistadoavtterguovddážis sullii seamma lágan rolla somáhtalaš dearvvasvuođabálvalusaid hárrái. Dát ferte dalle árvvoštallojuvvot gárgedettiin riikkagottálaš elektrovnnalaš dearvvasvuođafierpmádaga oktan teledálkkaslaš bálvalusaiguin. Sosiála- ja dearvvasvuođadepartemeanta lea bargamin riikkagottálaš dulkabálvalusa ja dulkaoahpu čovdosiiguin suorggi várás, ja informašuvdnabálvalusa álggahemiin dearvvasvuođa- ja sosiálabálvalusaid sámi geavaheddjiide. Lávdaduvvon buohccedivššároahpu njuolggadusat ovdehit ahte allaskuvllat vuoruhit fálaldagaid gielddain gos lea stuorámus buohccedivššárváili. Dát mearkkaša ahte ii álggahuvvo ođđa sámegielat buohccedivššárluohkká Sámi allaskuvllas Guovdageainnus. Almmatge lea Kárášjohka gielddaid gaskkas mat šaddet vuoruhuvvot ođđa nevvodanjoavkkuid vuođđudettiin, ja Finnmárkku allaskuvla geavaha sámegiel fálaldaga dovddiidusaid vuođusin. Sosiála- ja dearvvasvuođadepartemeanta ávžžuha universitehtaid bisuhit ja viidáseappot gárgedit earreortnegiid sámi studeanttaide áigeguovdilis oahpuin. Romssa universitehta Medisiinnalaš fakultehtta lea áigumin váldit davviriikkalaš ovddasvástádusa dálkkasteaddjioahpus mas lea sámi profiila, ja dán atná departemeanta hui positiivvalažžan.