13.1.3 Agenda 21 – bistevaš gárgedeami ofelaš
Agenda 21 lea ON-konfereanssa deaŧalaš loahppaáššegirji
birrasa ja gárgedeami birra Rio de Janeiros jagis 1992.
Agenda 21 lea doaibmaplána mii galgá veahkkin
oččodit servodatgárgedeami sosialalaččat,
ekonomalaččat ja ekologalaččat
guoddinnávccalažžan. Doaibmaplána ávžžuha
buot ráđđehusaid ráhkadit
riikkagottálaš strategiijaid guoddinnávccalaš gárgedeami
várás. Agenda 21 bidjá njuolggadusaid
dasa mo sáhttá olahit bistevaš dássedeattu
golaheami ja veahkadatlassáneami gaskkas ja eatnama ekologalaš cuokka
gaskkas.
Kap. 26, čuokkis (č.) 3
Guovddáš oassádalliid nannen
máinnaša
eamiálbmogiid rolla. Das daddjojuvvo ee. ahte ráđđehusat
berrejit dovddastit ahte eamiálbmogiid eatnamat dárbbašit
gáhttejuvvot birasvahágahtti doaibmabijuid vuostá.
Eamiálbmogiid vuoigatvuođat ja geatnegasvuođat
berrejit lahttuduvvot riikkagottálaš lágaide.
Riikkat sáhttet maiddái mearridit lágaid
ja njuolggadusaid vai seailluhuvvojit vieruiduvvan vuoigatvuođat
ja eamiálbmogiid ráđđenvuoigatvuohta
eatnamiid, jurdagiid ja dieđu badjel. Mearrádus
deattuha sakka álbmotlaš govdadis oassálastima
ja joavkkuid oassalastinvuoigatvuođa dakkár
proseassain mat váikkuhit sin iežaset dili. Dát
mearkkaša ahte eiseválddit vuordimis
váldet fárrui guovdilis servodatjoavkkuid, ja ásahit
gulahallangaskaoami singuin. Dát guoská maiddái
eamiálbmogiid fárrui váldimii ja singuin
gulahallamii.
Kapihttalis 28 daddjojuvvo ahte báikkálaš eiseválddit
berrejit ráhkadit báikkálaš Agenda
21 (LA 21), ovttasráđiid ássiiguin
ja ealáhusaiguin ja organisašuvnnaiguin.
Norggas leat sullii 250 gieldda ja buot fylkkagielddat ovdanbuktán
dáhtu bargat dákkár gažaldagaiguin
dan bokte go servet «Fredrikstaderklæringen»-nammasaš julggaštussii.
Birasgáhttendepartemeanta lea áigodagas 1997–2001
ovddasvástidan sierra movttiidahttinprográmma
mas doarju ja movttiidemiin duvdá gielddaid, organisašuvnnaid
ja ealáhusaid sin LA 21 bargguin. Dán prográmma olis
lea maiddái dahkkojuvvon golmmajagáš ovttasbargošiehtadus
Sámedikkiin geahččaladdat sámi čuolbmadusbáikki
LA 21.
Sámediggi lea mearridan strategiijaplána iežas LA
21 bargui, ja dáinna lágiin háliida leat
mielde doaibmevaččat gávnnahit geainnuid
bistevaš gárgedeapmái fylkkain
ja gielddain. Sámi čuolbmadusbáikki geahččaladdama
galgá Norsk institutt for by- og regionforskning (NIBR – Norgga
gávpot- ja guovlodutkama instituhtta) loahppaárvvoštallat. Loahppaárvvoštallan álggahuvvui
jagis 2000 ja bistá jagi 2002 lohppii. Loahppaárvvoštallan
huksejuvvo sihke dan viiddis dutkamii mii máŋggaid jagiid
lea dahkkojuvvon sámi servodatdilálašvuođaid
birra ja eará dutkamii báikkálaš Agenda
21 vuođul NIBR olis.
