3.1.4 Sámediggeválga
jagi 2009 – ođđa
válgaortnet
Čujuhuvvo Sámedikki
jahkedieđáhusa
kapihttalii 15 Erenoamáš prošeavttat.
Jagi 2009 sámediggeválgii
ledje 13 890 olbmo čálihuvvon
Sámedikki jienastuslohkui.
Dáin ledje 53,1 pst
albmát ja 46,9 pst
nissonat. Jienastuslohkui girjejuvvon olbmuid lohku lei lassánan
1 352 olbmuin (10.8 pst) ovddit válgga
rájes. Jagi 2009 válga čađahuvvui
ođđa válgaortnega
mielde mii lei mearriduvvon sámelága
nuppástuhttimiid vuođul
ja láhkaásahusa
vuođul sámediggeválgga
birra. Válgabiirejuohku
lea rievdaduvvon nu ahte 13 biirre leat ovttastuvvon 7 biiren. Dássenmandáhtaortnet
lea loahpahuvvon, ja mandáhtaid
lohku dikkis lea fas 39. Ulbmil válgaortnega nuppástuhttimiin
lei lassáneaddji jienasteaddjit,
johtilat ja álkit válgačađaheapmi
ja stuorát legitimitehta
Sámediggái,
earret eará mandáhtajuogu
ja jienastagaid oktiiheivvolašvuohta.
Sámediggi, Gielda- ja
guovlodepartemeanta ja Bargo- ja searvadahttindepartemeanta dolle ráđđádallamiid nuppástuhttimiid
birra jagi 2008.
Jagi 2009 válgga maŋŋá čájehii
Sámedikki áirasiid sohkabeallejuohku
19 nissona ja 20 albmá.
Válgaortnega guovdilis
nuppástuhttin jagi 2009
válgga rájes
lea daid gielddaid erohus main unnit go 30 olbmo leat čálihan
iežaset Sámedikki
jienastuslohkui ja main 30 olbmo dahje eanebut leat girjejuvvon
jienastuslohkui. Gielddain main leat unnit go 30 olbmo čálihuvvon
jienastuslohkui, lea jienasteaddjiin dušše
vuoigatvuohta jienastit ovddalgihtii sámediggeválggas.
Sámedikki jienastuslohku
mii geavahuvvui ovddit válggas,
dat mearrida mat gielddaid galget sáhttit
vuostáiváldit dušše
ovddalgihtii jienastagaid válggas,
ja mat gielddaid fas besset sihke ráhkkanit
jienasteapmái válgadikkis ja
vuostáiváldit
ovddalgihtiijienastagaid. Jienasteaddjit riikka 47 gielddas, eanaš davimus
válgabiirriin, jienastedje
válgadikkis válgabeaivvi,
ja jienasteaddjit eará gielddain
dušše
besse addit ovddalgihtiijienastagaid jagi 2009 sámediggeválggas.
Buot gielddat ledje geatnegasat váldit
vuostái ovddalgihtii jienastagaid
sihke sámediggeválggas
ja stuorradiggeválggas.
Daid oassi geat jienastedje, lei 69,3 proseantta oppa riikkas
jagi 2009 válggas. Dat lei
3,3 proseantta unnit go jagi 2005 válggas.
Válgabohtosat čájehit
stuorra rievddaldemiid jienasteaddjiidlogus sierranas válgabiirriin
ja ovddit válgga ektui.
Jienasteaddjiidlohku lea njiedjan eanemusat lulimus válgabiirriin
Lulli-Norggas, Åarjel-Saepmie veeljemegievlie (Trøndelágafylkkain)
ja Viestarmera válggabijrra
(Lulli-Romssa, Davvi-Nordlándda
ja Gaska-Nordlándda suohkaniin). Ođđa
válgaortnega mielde han dáid
válgabiirriin hui unnán
suohkaniin lei jienasteapmi válgadikkis
válgabeaivvi, dat mearkkaša
ahte daid válgabiirriid
eanaš suohkaniid ássit
fertejedje jienastit ovddalgihtii.
Sámediggeválggaid
eai leat válgadutkit dássážii
dutkan systemáhtalaččat.
Sámi dutkanprográmma
Dutkanráđis
lea addán doarjaga máŋggajahkásaš Sámi
válgadutkanprográmmii.
Prográmma galgá čohkket
ja lágidit olámuddui dieđuid
ovddit sámediggeválggain, čađahit
jienasteaddjiidiskkadallama jagi 2009 válggas
ja čađahit
ráddjejuvvon temáhtalaš dutkamiid
mat čatnasit jagi 2009 válgii,
ja erenoamážit
iskat makkár čuovvumušat
leat leamaš ođđa válgaortnegis.
Prográmma lea maiddái
ožžon
doarjaga Bargo- ja searvadahttindepartemeanttas ja Ođasmahttin-,
hálddahus- ja girkodepartemeanttas.
Jagi 2009 juolluduvvui 2,9 milj. ruvnno Sámediggái
jagi 2009 válgga ráhkkaneapmái
ja čađaheapmái.
