Sámedikki doaibma 2004

3.5 Sámi mánát ja nuorat

3.5.1 Mánáidgárddit

Loga Sámedikki jahkedieđáhusa 2.4.kapihtalis bajásšaddandili birra. Sámediggái juolluduvvo ruhtadoarjja mii adno sámi mánáidgárddiide, eatnigiela oahpahussii ja diehtojuohkin-, ovddidan- ja bagadallanbargguide mat bargojuvvojit sámi mánáidgárddiin ja mánáidgárddiin gos leat sámi mánát.

Ráđđehus lea ođastan mánáidgárdelága. Odeldiggeproposišuvdna ođđa lága birra mánáidgárddiid várás ovddiduvvui Stuoradiggái cuoŋománu 8.b. 2005 (Od.prp. nr 72 (2004–2005). Stuoradiggi dohkkehii lága geassemánu 14.b. 2005. Lea evttohuvvon ođđa § 2 Mánáidgárddi sisdoallu, ja njealját lađas sisttisdoallá čuovvovaš mearrádusa: « Mánáidgárdi galgá vuhtiiváldit mánáid agi, doaibmandási, sohkabeali, sosiála, čearddalaš ja kultuvrralaš duogáža, dása gullá maid sámi mánáid giella ja kultuvra .» Viidásit lea § 8 Suohkana ovddasvástádus deattuhuvvon, gč. goalmmát lađđasa: « Suohkanis lea ovddasvástádus dasa ahte mánáidgárdefálaldagat sámi mánáide sámi distrivttain huksejuvvojit sámegiela ja kultuvrra vuođul. Eará suohkaniin galget dilálašvuođat láhččojuvvot dasa ahte sámi mánát sáhttet sihkkarastit ja ovddidit gielaset ja kultuvrraset.»

Mánáid- ja bearašdepartementta nammadan bargojoavku geigii suoidnemánu 5.b. 2005 ođastuvvon rámmaplánaevttohusa mánáidgárddiid várás. Sámediggi lei ráđđádallanmieldelahttu bargojoavkkus. Plána, mii lea láhkaásahus mánáidgárdeláhkii, manná gulaskuddamii 2005’ čavčča ovdalgo boahtá fápmui ođđajagimánu 1.b.2006.

Nannen dihtii sámi mánáidgárddiid ovttasbarggu ja oainnosmahttit sámi giellaovdáneami ovdaskuvlaagis, de lágiduvvui davviriikkalaš mánáidgárdekonferánsa Kárášjogas geassemánus 2004. Oasseváldit Ruoššas, Ruoŧas, Suomas ja Norggas lonohalle vásáhusaid rastá riikarájiid. Norgga Sámediggi lei lágideaddjin.

Mánáid- ja bearašdepartementa doallá jámmadit hálddahuslaš čoahkkimiid Sámedikkiin ja digaštallá oktasaš doaimmaid ja hástalusaid. Dan olis leat ásahuvvon nannejeaddji ovttasbargorutiinnat Sámi allaskuvllain doaimmaid várás mat galget buorebut oaččuhit studeanttaid ohppui, ja oažžut sámegielat ovdaskuvlaoahpaheddjiid bissut mánáidgárddiin. Viidásit galget sámi mánáidgárddit bargat mihttomeriiguin mat leat dokumenttas Handlingsplan for likestilling i barnehagene . Dat jorgaluvvo sámegillii.

Geahča vel St. dieđ. nr 11 (2004–2005) kap 4.1.1.

3.5.2 Mánáidsuodjalus

Mánáid- ja bearašdepartementta ja Sámedikki politihkalaš njunnožat dolle čoahkkima 2004’ giđa. Dan čoahkkimis muitalii Sámediggi ahte dárbbašuvvo eambbo oainnosmahttit sámi mánaid ja nuoraid geat leat hearkkes dilis. Viidásit lea dárbu oainnosmahttit ahte doaimmat mat ásahuvvojit sámi mánáid ja nuoraid várás geat váldojuvvojit eret ruovttuin, galget áimmahuššat mánáid giela ja kultuvrra. Mánáid- ja bearašdepartementa čuvgii Sámediggái ahte lea ásahuvvon Mánáid-, nuoraid- ja bearašetáhtta, ja davvi regiovnna Mánáid-, nuoraid- ja bearašetáhtta oassálasti čoahkkimis.

Mánáid- ja bearašdepartementa lea ovdalis jorgalan osiid Váhnenbagadusprográmmas sámegillii. Mánáid- ja bearašdepartementa bargá jorgalit digaštallangihppaga «Åtte temaer for godt samspill», ja árvvoštallá jorgalit fáddágihppagiid iešguđetlágan fáttáiguin, váhnemiid ja earáid várás.

Mánáid- ja bearašdepartementa doarju ain ruđalaččat Barnevernets utviklingssenter i Nord-Norge (Mánáidsuodjalusa ovddidanguovddáš Davvi-Norggas), dakko bokte go addá doaibmadoarjaga. Departementa attii jagis 2003 ruđaid Mánáidsuodjalusa ovddidanguovddážii Davvi-Norggas, vai ráhkada njeallje fáddágihppaga mánáidsuodjalusa birra main lea sámi konteaksta, mat sáhttet adnojuvvot studeanttaid oahpahussii vuođđo- ja viidásitoahpuin ja mánáidsuodjalusa bargiide. Gihppagat galge plána mielde válbmanit 2004’ jagi lohppii, muhto bargu lea maŋŋánan ja gárvána 2005’ čavčča.

Bearašráđđádallan lea metoda man mánáidsuodjalus geavaha go bargá sámi bearrašiiguin. Mánáid- ja bearašdepartementa doarjjui jagis 2004 našovnnalas prošeavtta man bargun lei johtui bidjat, ovddidit ja oahpahit dan metoda. Finnmárkkusuohkaniin lea oahpahuvvon movt bearašráđđádallama galgá geavahit. Prošeakta jotkojuvvo jagis 2005.

Geahča vel St. dieđ. nr 11 (2004–2005) kap 4.1.3.