1.3.6.1 Mánáidgárddit
Mánáidgárdesuorggis
lea eanemusat bargojuvvon kvalitehtaáŋgiruššamiin
ja fierpmádagaid ásahemiin sámi mánáidgárddiin miehtá
riikka. Leat doallan guokte mánáidgárdekonfereanssa sámi mánáidgárddiid váste,
Snoasas ja Guovdageainnus. Juogaduvvui doarjja 48 sámi mánáidgárdái
ja/dahje ossodahkii, ruđat eatnigiela oahpahussii
7 mánáidgárddis
ja ruđat 23 geahččalan-
ja ovddidanprošektii sámi mánáidgárddiin. Eanaš
prošeavttaid ulbmilin lea nannet sámegiela
mánáid gaskkas, ja ovddidit giellaovddidan
vugiid. Leat maiddái juolluduvvon ruđat sámihápmásaš olgostoahkanbirrasa
ovddideapmái mánáidgárddiin.
Sierra doarjja galgá geavahuvvot daid liigegoluide mat
mánáidgárddiin leat sámi
giela ja kultuvrra gaskkusteames.
Lea stuorra dárbu oaivadit ja juohkit dieđuid
Sámi mánáidgárddiide,
erenoamážit pedogogalaš ávdnasiid,
vugiid, sámi sisdoalu, sámegiela
nannema, sámi kultuvrra gaskkusteami ja prošeavttaid
birra. Dasa lassin bohtet ollu jearaldagat mánáidgárddiid eaiggádiin,
gielddain ja váhnemiin, geat háliidit
dieđuid sámi mánáidgárdeáššiid
birra. Sámediggi lea galledan sámi mánáidgárddiid guđa
gielddas hálddašanguovllus ja dan
olggobealde, ja das leat leamaš čoahkkimat
gielddaid ovddasteaddjiiguin sihke politihkalaš
ja hálddahuslaš dásis.
1.3.6.2 Oahpahus
Sámi oahpahusa čielggadus olggobealde
sámegiela hálddašanguovllu
lea vuođđun Sámedikki
politihka hábmemii. Sámediggi áigu
joatkit bargguin ahte oahpahusláhka rievdaduvvo
nu ahte buot sámi mánáide, beroškeahttá ássamis, sihkkarastojuvvo
vuoigatvuohta oahpahussii sámegillii.
Ođastusa 94 evalueren sámi joatkkaskuvllain
lea maiddái deattuhuvvon 2002:s. Dego čuovvoleapmin áigu Sámediggi
loahpalaččat meannudit sámi
joatkkaoahpahusa prinsihpaid ja njuolggadusaid, ja sámi
joatkkaskuvllaid oktavuohtahámiid.
Sullii 400 joatkkaskuvla oahppi, geat lohket sámegiela
ožžot stipeandda Sámedikkis.
Ortnega ulbmilin lea movttiidahttit nu ollugiid go vejolaš váldit
oahpu lassin vuođđoskuvlii, seammás go
ortnet galgá doaibmat váikkuhangaskaoapmin
sámegiela ovddideames.
Sámedikkis lei stuorra ovttamielalašvuohta
stuorradiggedieđáhusa nr 34 (2001–2002),
alit sámi oahpahusa ja dutkama
kvalitehtaođastusa birra
, meannudeamis. Stuorradiggi
ii čuovvolan ollus Sámedikki árvalusaid
ja mearkkašumiid go meannudii ášši.
Oahpahus- ja dutkandepartemeanta álggahii ođđa rámmaplánaid
ovddidanbarggu dábálašoahpaheaddji-, ovdaskuvlaoahpaheaddji-,
fágaoahpaheaddji- ja geavatlaš pedagogalaš
oahpu váste. Sámediggi oaččui
bargun ráhkadit rámmaplána
sámegielas ja duojis. Sámediggi
oaivvilda ahte rámmaplánat fertejit
deattuhit sámi perspektiivva goziheami iešguđet
fágain, ja ahte sámi oahpaheaddjioahppu
ja oahpaheaddji oahppu muđui heivehuvvo studeanttaid várás
geat bohtet Suomas, Ruoŧas ja Ruoššas.
Sámediggi geavaha ollu áiggi oaivadit
ja doarjut oahpaheaddjiid geat addet oahpahusa sámi
oahppiide vuođđoskuvllain ja joatkkaskuvllain.
Dát guoská oahppiide ja oahpaheaddjiide
eará Norgga skuvllain, ja veahkki lea addojuvvon
dárbbu mielde. Sámi oahpponeahtta
lea ásahuvvon neahttaportálan sámi
oahpahusa váste ja diehtojuohkingáldun
ja resurssan skuvllaide, mánáidgárddiide
ja vánhemiidda.
Sámedikkis leat máŋga ovttasbargoprošeavtta
eará eiseválddiiguin oahpahusa siskkobealde. Sámi
skuvlakonfereanssas Guovdageainnus meannuduvvui fáddá Guovttegielalašvuohta – mihttomearri
vai gaskaoapmi? Oahpahusdoaibmabijut leat oassin maiddái
Romssa fylkkagieldda ovttasbargošiehtadusas. Hui
unnán vánhemat váldet
oktavuođa vuođđoskuvlla vánhenlávdegottiin
(FUG). Danne váillahage Sámediggi
sámi ovddastusa dán lávdegottis. Sámedikkis
leat jahkásaš ovttasbargočoahkkimat Sámeskuvlastivrrain
Ruoŧa bealde ja Sámedikki skvulaáššiid čállingottiin Suoma
bealde. Sámediggi attii fágalaš
veahki Rávisolbmuidoahpahusinstituhttii dihtoroahpahus-CD
ja Dill@ almmuheamis. CD almmuhuvvui Oslos, Bergenis ja
Guovdageainnus.
Erenoamášpedagogalaš
fágasuorggis leat dál ollu iešguđet
oasálaččat. Sámedikkis
lea ovddasvástádus oahpponeavvoovddideames
ja das lea mieldeovddasvástádus
gelbbolašvuođa ovddideames. Danne
leatge ásahuvvon buorit ovttasbargolinját iešguđet
oasálaččaid gaskka
mat barget suorggis. Sámedikkis lea leamaš
ovddastus lahttun Davvi-Norgga ráđđeaddi
orgánas, mii lea oassi riikkaviidosaš stáhtalaš
erenoamášpedagogalaš
doarjjavuogádagas. Guovddážis lea
leamaš gelbbolašvuođa ovddideapmi
sámi geavaheaddjiide.
17 studeantta leat ožžon oahppostipeandda
váldit lassioahpu erenoamášpedagogihkas.
Dasa lassin lea addojuvvon doarjja 4 sierra geahččalan-
ja ovddidanprošektii, main leat deattuhuvvon sámegiel mánáid čállinváttisvuođat, sámegiel
mánáid giellaovdáneapmi,
máŋggagielat mánáid
giella- ja gulahallanváttisvuođat,
sámi mánáid ja nuoraid sosiálalaš
ja emošuvnnalaš váttisvuođat sámi
oktavuođas dahje máŋggakultuvrralaš
oktavuođas.
1.3.6.3 Oahpponeavvoovddideapmi
Lea juolluduvvon ruhta dábálaš,
GDT ja sierra láhččojuvvon
oahpponeavvuid ovddideapmái sámegillii.
Oktiibuot leat gárvvistuvvon 43 oahpponeavvu, 26
dain davvisámegillii, 9 julevsámegillii
ja 8 oarjelsámegillii. Sámi oahpponeavvoguovddážis
leat oktiibuot 8 000 girjetihttala ja 418 videoprográmma.
2600 gearddi leat dat luoikkahuvvon 2002:s. Sámediggi
lea álggahan barggu doaibmabijuid ovddidemiin, ahte
beavttálmahttit buvttadusa ja buoredit girječálliid
rekrutterema. 10 studeantta ožžo
stipeandda váldit lassi oahpu oahpponeavvopedagogihkas
Sámi allaskuvllas. Dasto lea Sámediggi
doallan logaldallamiid sámi oahpponeavvobuvttadusa
iešguđet beliid birra studeanttaide
geat váldet oahpponeavvopedagogihka Sámi
allaskuvllas.