12.6 Media
12.6.1 Preassa
Sámi aviissat leat leamaš, ja šaddet
ain leat, sierrasajádagas eará aviissaid ektui.
Dát boahtá das go sámit leat veahádat
Norggas geain lea erenoamáš dárbbut
aviissaide sámi dilálašvuođaid
birra, sihke sámegillii ja dárogillii. Aviissat
leat dasa lassin guovdilat sámi gielladikšumis
ja leat eanet go dušše informašuvdnagáldut.
Aviissat leat deaŧalaččat dieđu
gilvimii dálá riektačállimis
ja oktasaš davviriikkalaš čállinnorpmas.
Lohkan- ja čállinmáhttu sámegielas
lea vánis, vrd. kap. 7 ja 10. Dán geažil
lea vuođus beare headju dasa ahte márkan
okto sáhttá ruhtadit sámi aviisadoaimma.
Dasa lassin lea mearkkašahtti divraset buvttadit
sámegiel publikašuvnnaid go dárogiel
publikašuvnnaid, sihke teknihkalaš rusttegiid
investerema dáfus ja goluid dáfus mat čuvvot ávdnasiid
jorgaladdama. Danne lea stáhtalaš doarjja
dárbbašlaš juos
galgá bisuhit sámi preassa. Doarjja sámi
aviissaide vuođustuvvo aviissaid kultuvrralaš árvvuin
ja almmolašvuođa ovddasvástádusain
ekonomalaš rámmain mat váfistit
ealaskas sámi preassa. Doarjja addojuvvo dál bissovaš vuođđodoarjjan
ja molsašuvvi doarjjan. Vuođđodoarjja
lea ovtta stuoris buot ortnega aviissaide ja galgá buohkanassii
dahkat 2/3 juolludusas sámi aviissaide. Molsašuvvi
doarjja galgá luitojuvvot aviissaid olggosaddindávjodaga
1
mielde
ja earuhuvvon máksomeriid mielde siidduid ovddas mat buvttaduvvojit
dárogillii ja sámegillii. Alit máksomearri
sámegiela ovddas galgá ee. atnit deastta sámegiel
aviisabuvttadeami lassegoluin. Lassin ožžot aviissat
biđgendoarjaga mii luitojuvvo doallanpreantalogu
vuođul mii sáddejuvvo Poastalágádusa
mielde ja gusto buot Finnmárkku aviissaide.
Beaivepreassalávdegoddi (Dagspresseutvalget (NOU 2000:
15 Pressepolitikk ved et tusenårsskifte (Preassapolitihkka
duhátjahkemolsumis)) evttohii ahte kvena aviisii Ruijan
Kaikui addojuvvo doarjja seamma poastta bokte ja ahte doarjja dan viđa
aviisii dán poastta vuolde lasihuvvo 9 milj. kruvdnui.
Stáhtabudjeahtas 2001 ovddas lea 2 milj. kruvdnosaš lasiheapmi
2000 ektui
.
12.6.2 Ealligovat
Jahkásaččat lea juolluduvvon kr 250 000
projektii «sámegiella filmmas» Norgalaš filbmainstituhttii. Bargui
gullá kinofilmmaid ja video teksten, mánáidfilmmaid
ja soames oahpahusfilmmaid jietnaveršoneren
sámegillii, doarjja sámegiel teavsttaid kommersiála
videobiđgemii ja doarjja sámi filbmaprojeavttaid
almmuheapmái. Sierra kataloga filmmaid birra lea olggosaddojuvvon.
Kataloga lea biđgejuvvon sámegielhálli
guovlluide.
Geahččalanortnegin golmma jagi áigodahkii lea
várrejuvvon doarjjaruhta sámi filbmabuvttadeapmái.
Doarjja juolluduvvo Davvinorgalaš Filbmaguovddáža
OS (Nordnorsk Filmsenter AS) bokte. Dovddiidusat ortnegiin leat
leamaš positiivvalaččat. Jagi
2000 rájes lea ortnet dahkkojuvvon bissovažžan.
12.6.3 Áibmomedia
Sámi áibmomediafálaldaga hálde
ain NRK Sámi Radio. Lassin gávdnojit moadde ovttaskas
sámi lagasrádiostašuvnna.
Dát doaimmahuvvojit eanaš stáhtalaš doarjagiidhaga,
dasgo lea ovdehussan ahte eará rádio- ja televišuvdna
galgá doaimmahuvvot almmá stáhtalaš doarjagiidhaga.
Báikkálaš rádiot
main leat prográmmat sámegillii sáhttet
almmatge oažžut doarjaga Audiovisuála
buvttadanfoanddas. Juogedettiin ruđaid lagasrádioulbmiliidda
galgá njuolggadusaid mielde adnojuvvot deasta čearddalaš ja
gielalaš veahádagain. 2002 rájes
galgá Stáhta mediahálddahus hálddahit
dán doarjjaortnega.
NRK Sámi Radio sajádat lea nannejuvvon sámi servodagas,
ja sámegiel sáddagat leat šaddan politihkalaš oaivillonohallama
ja sámepolitihkalaš digaštallama
deaŧalaš dáhpáhusguovddážin.
Sámi Radio viiddideapmi ollesárvosaš analoga
sámi rádio- ja TV-fálaldahkan jotkojuvvo 2001
sámi TV-ođassáddagiid álggahemiin.
Dát lei álgovuolggalaččat plánejuvvon
NRK, Ruoŧa SVT:a ja Suoma YLE oktasaš projeaktan.
YLE lea almmatge doaisttážii geassádan
projeavttas, muhto sáddagat álggahuvvojit NRK
Sámi Radio ja Ruoŧa SVT Sámi
TV ovttasbargun.
Davviriikkaláš sámerádiot
leat ovttas ráhkadan Saami Web mii rahppojuvvui kulturministtarčoahkkimis
Gávpehámmanis (København) njukčamánu
5. 1999. Saami Web:a ulbmil lea vuosttažettiin dahkat ođđasiid
ja kulturávdnasiid sámi birrasis dábuhahttin
Interneahtas.