Sámepolitihka birra

7.7 Almmolaš informašuvdna sámegillii

Eiseválddiin lea čielga geatnegasvuohta, sámelága ja riikkaidgaskasaš šiehtadusaid vuođul maidda Norga lea guorrasan, bálvalit sámi veahkadaga sámegillii. Dat ahte informašuvdna vuoigatvuođaid birra ja oppalaš servodatinformašuvdna lea olámuttus, leat demokratiija ovdehussan ja ovdehussan ovttaskasaid vejolašvuhtii fuolahit iežaset priváhta vuoigatvuođaid ja iežaset vuoigatvuođaid servodatmiellahttun. Sámegielat veahkadahkii lea stuorra mearkkašupmi ovdamearkka dihtii das mii guoská iežaset riektesihkarvuhtii, ahte stáhtalaš informašuvdna mii guoská sidjiide, buvttaduvvo ja ovdanbuktojuvvo sámegillii ja maiddái biddjojuvvo nu ahte dan geahppasit gávdná. Dábálaš ja nuvttá beassanláhki – ja áddenláhki – vuoigatvuođain ja servodatdieđuin, lea mearrideaddjin almmolaš sártnodeami kvalitehttii, ja dasa mo ovttaskas olmmoš dovdá leat iežas eallinkvalitehta ja ovttaárvosašvuođa. Geavaheddjiin leat iešguđetlágan dárbbut ja ovdehusat gávdnat ja áddet informašuvnna. Dát galgá leat buotlágan informašuvnna ráhkadeami ja gaskkusteami vuođusin.

Stáhtalaš dieđihanpolitihkas leat golbma juksanmeari mo stáhtalaš institušuvnnat galget dieđihit ja gulahallat, ja bidjat láidestusaid dasa mainna lágiin informašuvdna- ja kommunikašuvdnadoaibma berre dahkkojuvvot. Riikka ássiin, ealáhusain ja organisašuvnnain galgá leat

• – ovttalágan ja dábálaš beassanláhki oassálastit doaimmalaččat demokráhtalaš prosessii

• – oažžomassii informašuvdna iežaset vuoigatvuođaid, geatnegasvuođaid ja vejolašvuođaid birra

• – duohta beassanláhki informašuvnii almmolaš doaimmaid birra

Dát golbma juksanmeari gusket maiddái sámegielat servodatmiellahtuide nu mo veahkadaga earáge oassái.

7.7.1 Almmolaš sámi dieđihanbálvalusaid kárten

Sámi instituhtta lea Gielda- ja guovlodepartemeantta ovddas jagis 2001 dahkan almmolaš sámi dieđihanbálvalusaid kártema – makkár almmolaš informašuvdna gávdno sámegillii, mii dárbbašuvvo ja geas lea ovddasvástádus dasa ahte addojuvvo informašuvdna. Projeavtta juksanmearrin lea oažžut mearridanvuđđosa dan várás ahte gárgedit almmolaš sámi informašuvnna sámegillii ja sámi dilálašvuođaid birra. Barggu vuolggasadjin ledje sámelága giellanjuolggadusaid gáibádusat das ahte dihto šlájat almmolaš informašuvdna galgá leat gávdnamis sámegillii.

Kárten čájeha ahte almmolaš sámi informašuvnna mearri lea oalle unni. Leat unnán lágat, láhkaásahusat ja skovit jorgaluvvon. Oanehitčállojuvvon almmolaš diehtojuohkinneavvut dárogillii sámi dilálašvuođaid birra eai báljo leat oažžumis. Dákkár informašuvdna ferte váldosaččat vižžojuvvot almmolaš áššegirjjiin. Interneahtta lea vuosttain unnán geavahusas. Projeakta evttoha moanaid čuovvolandoaibmabijuid, earret eará buoret dagaldusaid almmolaš ásahusaide, das mii guoská jorgaleapmái, olggosaddimii, gilvimii ja sisdollui ja almmolaš sámegielat informašuvnna kvalitehta dárkkisteapmái.

Dasa lassin lea Gielda- ja guovlodepartemeanta dahkan kártema das movt stáhtalaš eiseválddiid dieđiheapmi sámiide ja sámiid birra doaibmá, ja lea iskkadan mo dákkár dieđiheami galgá organiseret boahtte áiggis. Kártema ulbmilin lea guhkit áigái oažžut ásahuvvot buoret diehtojuohkindagaldusaid stáhtalaš hálddaheamis sámi álbmoga ektui. Ráđđehus dáhttu hálddaheamis loktet dihtomielalašvuođa das makkár dieđuid berre jorgalit, ja mo informašuvdnagaskkusteapmi berre dahkkojuvvot. Juksanmearrin lea ahte almmolaš hálddaheapmi sajáiduhttá dagaldusaid árvvoštallat man muddui lágaid, láhkaásahusaid, skoviid, brošyraid, johtočállosiid, almmuhusaid jna. galgá jorgalit sámegillii.

Kártema bohtosat čájehit ahte eanaš departemeanttain/vuollásaš etáhtain leat muhtun muddui sámegielat neavvut, muhto leat stuorra erohusat. Eanaš departemeanttat oidnet dárbbašlažžan jorgalit skoviid, lágaid, láhkaásahusaid, dieđihangihppagiid jna. Eanaš dáhpáhusain eai gávdno bissovaš jorgalandagaldusat. Sámi informašuvnna juohkin dáhpáhuvvá sámi aviissaid, gielddaid (erenoamážit sámi giela hálddahanguovllus), fylkkagielddaid, iežas etáhta, organisašuvnnaid js. bokte – sorjavaš das makkár iešvuohta informašuvnnas lea.

Gielda- ja guovlodepartemeanta áigu virgádit sámi giella- ja informašuvdnakonsuleantta 2001. Su bokte galgá ee. gárgedit informašuvdnastrategiijat ja veahkehit eará departemeanttaid ráđiiguin/oaivadusain gažaldagain mat čatnasit dieđiheapmái sámegillii ja dilálašvuođaid birra mat gusket sámiide erenoamážit.