4.8 Sámi ealáhusat
Sámi ealáhusaid
gieđahaladettiin (káp.
2.2.7.2.), Sámediggi deattuha dárbbu
suodjalit boazodoalu guohtunduovdagiid. Gielddain lea geatnegasvuohta
vuhtiiváldit boazodoalu erenoamáš bálgos-
ja guohtundárbbuid dalle jo go gieldda
guovloplánaproseassa álggahuvvo;
gielddaplánas, divodanplánas
ja hukseplánas. Gielddaid ja boazodoalu
ovttasbargu gieđahallo «Lassedieđáhusas
St.dieđahussii nr. 55 (2001–2002)
Sámepolitihka birra», káp. 14.2.3.
Plána- ja huksenlága vuostáčuoččuhusásahus
doaibmá dorvoreahpinin dallego ja –jos geatnegahtton
stáhtalaš eiseválddit
oaivilddišgohtet ahte gielda duovddaplánastis
ii leat doarvái bures vuhtiiváldán
dehálaš guovllulaš ja
nášuvnála beroštumiid.
Boazodoalu bealis galgá Guovllustivra buktit
cealkagiid boazudoalliid beroštumiin. Vásáhus čajehá ahte
olu eanariiddut leat čovdon gieldda plánaproseassaid
bokte, e.e. dallego boazoealáhusa ovddasteaddjit
leat oasálastán.
Jos ášši ii čovdojuvvo
báikkálaš dásis,
de lágiduvvo Birasdepartementii gos dahkko
loahpalaš mearrádus
das galgá-go lávva
nánnejuvvot. Eanádoallodepartemeanta,
mas lea alimus váldi boazoealáhussii,
addá áššedovdolaš rávvagiid
Birasdepartementii.
Boazoealáhus gillá garra vahágiid
olu guovlluin, e.e. boraspiiriid geažil.
Danne leat birasgáhtten-, boazodoalu hálddáhus
ja ealáhusa ovddasteaddjit álggahan
lagat ovttasbarggu ja nu geahččalit
beaktilahttit goddinlobiid čađaheami.
Dáin rahčamiin
galggašii nagodit geahpedit roasuid maid
borrit dagahit. Muđui galgá dain
doaimmain geahčadit ja vákšut
guovlluid barguvugiid gos dávjá deaividit
speadjamat ja nu viggat garvit manahemiid ja eastadit massimis.
Boazoealhusa boraspireráđđi
lea dáinna ovttasbargoulbmilin ásahuvvon.
Ráđđehus
atná dehálažžan
rahčagoahtit dohko ahte boraspiirid speadjamat unnánivčče,
ja máiddái berrejit
guohtunbálgosat dorvvastuvvot. Návddiid
dahkan vahágiidda lassin buktet maid guohttuneatnamiid
billisteamit ja stuorra ealut váttisvuođaid
maiddái daid bálgosiidda
mat ain livčče
buori.
Ráđđehus
viggá oažžut ávkki
boazoealhusa iežas gealbbus nu ahte dat-ge boađášii
doarjagin ealáhusa hálddášeapmái.
Boazodollui leat dál garra hásatlusat.
Bealis lea ealáhusa ekonomiija geanuheapmi,
bealis fas dat dilli ahte biergu vuvdo reidekeahttá. Ráđđehus
oaivvildda ahte árvodási
loktendoaimbmaprográmma lea dehálaš boazodollui
go dat dorvvastivčče ahtanušši
ovdáneami ealáhussii.
Ođđa stuoradikkedieđáhus
borriid hálddášeamis
gártá válbmejuvvot
jagi 2003 mielde. Boazodoalu boraspiireráđđi
leat 2002 ávžžuhuvvon árvvoštit
máŋggaid dilálašvuođaid
main lea mearkkašupmi dieđáhusa válbmenbargui.
Ráđđi galggašii
jo dieđáhusbarggu álggo-álggu
rájis buktit oainnuidis. Sullasaš vuogi
mielde lea maiddái jođus
ovttasbargoforum sávzadoalu diliin vai
dan-ge bealdi boađášedje fuobmášumit
dieđáhusbargui.
