Sámedikki 2008 doaimma birra

2.10.8 Boraspirehálddašeapmi

Guovvamánus 2008 lágidii Sámediggi seminára boraspiriid birra masa oassálaste buot vihtta boraspireregiovnna mas leat sámi ealáhusberoštusat. áigumuššan dákkár semináraiguin lea gulahallan hálddašeaddjiid ja politihkkaoassálastiid gaskkas, ja ahte čalmmustahttit daid hástalusaid mat čuožžilit go eallit mat guhtot ja ráfáidahttojuvvon boraspiret leat ovttas dakkár guovlluin gos lea sámi eanadoallu ja bozodoallu. Sámedikki áigumuš lea lágidit dákkár semináraid jahkásaččat ja oivvilda deaŧalažžan ahte guoskevaš departemeanttat veahkehit ja oassálastet dán arenas.

Sámediggi nammada ovtta dan viđa áirasis mat lea daid regionála boraspirenammagottiin mat hálddašit boraspiriid guovlluin main leat sámi ealáhusberoštusat, ja mii háliidit buori sámi ovddastusa nammagottiide. Sámedikki lahtut galget nammaduvvot Sámedikki bistevaš áirasiid gaskkas. Spiehkastahkan dat sáhttet nammaduvvot Sámedikki várreáirasiid gaskkas. Sámediggi moáitá dan go oažžu nannadit dušše ovtta lahtu viđa lahtus. Sámediggi dovdá maiddái dan ahte dat gáibádusat mat biddjojuvvojit vuođđun min nammademiide, leat menddo gáržžidit, erenoamážit dasa ahte sáhttá sihkkarastit báikkálaš čatnaseami ja sohkabealdássedeattu nammagottiin. Eat leat ožžon áddejumi dasa Birasgáhttendepartemeanttas.

Jahkásaš boraspirevahágat váikkuhit boazodoalu buvttadeami. Boazodoalu ollislaš rehketdoallu 2007:s čájeha ahte lea stuorra erohus almmuhuvvon ja buhtaduvvon vahágiid gaskkas. Jagiid 2007/2008 almmuhuvvon vahágat ledje 75 proseantta ollislaš vahágiin, ja dušše 21 % das buhtaduvvui. Buhtadusat daid sávzzaid ovddas maid ráfáidahttojuvvon boraspiret goddet, lea stuorát eanadoalus ja sivvan lea earret eará ahte duođaštuvvon oassi lea veaháš stuorát eanadoalus. Sámediggái lea váttis dohkkehit dakkár boraspirehálddašeami, mii dohkkeha stuorra boraspirevahágiid sámi vuođđoealáhusain. Sámediggi lea ovdal čouččuhan ahte Ráđđehus lea čadnojuvvon nationála ja riikkaidgaskasaš geatnegasvuođaide sápmelaččaid ektui álgoálbmogin. Dát guoská Vuođđolága § 110a:ii ja ONa siviila ja politihkalaš vuoigatvuođaid konvenšuvnna 27. artihkkalii. Sámedikki cealkámuš guoske eanadollui sámi guovlluin ja sámi boazodollui, mat goappašagat leat sámi kultuvrra ávnnaslaš vuođut.

Sámediggi oaivvilda ahte ferte guorahallat gustovaš Stuorradiggedieđáhusa boraspiriid biira dainna ulbmiliin ahte rievadit dan. Čavga duođaštangáibádusaid geažil eai oaččo boazodoallit ja eanandoallit buhtaduvvot duohta vahágiid ovddas maid boraspiret dagahit. Dát guoská erenoamážit goaskimiid dagahan vahágiidda, muhto maiddái eará boraspirevahágiidda. Sámediggi čujuha danne ahte livččii deaŧalaš rievdadit dáláš boraspirehálddašeami. Sámedikki mihttomearri lea oažžut duohta váikkuhanfámu nationála boraspirepolitihkkii. Dán mihttomeari ii sáhte ollašuhttit nu guhká go Sámediggi lea nu funet ovddastuvvn regionála boraspirenammagottiin. Dan lassin lea nammagottiid váldi ráddjejuvvon nationála politihka hálddašeapmái. Regionála boraspirenammagottit leat almmolaš hálddašanorgánat mat dahket mearrádusaid mat gusket sámi beroštusaide njuolgga, danne dat leat vuođđun daidda gáibádusaide álgoálbmogiid vuoigatvuođa birra mielmearrádeapmái mii boahtá ovdan ILO-konvenšuvnnas nr. 169 eamiálbmogiid ja čearddalaš álbmogiid hárrái iešmearrideaddji riikkain.

Sámediggi áigu viidáseappot bargat dainna ulbmiliin ahte nationála boraspirepolitihkka ođastuvvo nu ahte boraspiriid mihttolohkku boahtá dakkár dássá ahte vuođđoealáhusaid buvttadanovdáneapmi ii fuono. Boazodoalu ja eanadoalu stuorra vahágat mearkkašit ahte eiseválddit fertejit árvvoštallat geahpedit iešguđet náliid máddodatmihtuid.

Viidáseappot fertet oažžut nu duohta logu juohke šlája čivggain go lea vejolaš vuođđun dasa man ollu boraspiriid sáhttá goddit. Buot boraspirebivdu ja –goddin galgá dahkkojuvvot náliid almmuhuvvon máddodatmihtuid rámmaid siskkobealde, ja maid Stuorradiggi lea mearridan. Sámediggi oaivvilda ahte lea deaŧalaš árvvoštallat geahpedit juohk náli čivggaid máddodatmihtu, muht lea seamma deaŧalaš gozohit máddodagaid nu ahte sáhttá oažžut sihkkaris logu das galle čivgga dat leat. Jus bidjá menddo uhccin čivgaloguid, de lea goddimis uhccán eastadeaddji ávki boraspirevahágiidda.