Finnmárkkulága váldosisdoallu
Finnmárkkulága ulbmil lea lágidit diliid nu, ahte
Finnmárkku eatnamat ja luondduvalljodagat hálddahuvvojit dássedis
ja ekologalaččat suvdinnnávccalaš vuogi mielde fylkka ássiide
buorrin ja earenoamážit sámi kultuvrii, boazodollui,
meahcásteapmái, ealáhusdoaimmaheapmái ja servodateallimii
vuođusin.
Dál hálddaha stáhtafitnodat
Statskog SF sullii 95 proseantta Finnmárkku eatnamiin. Dát areala,
mii lea badjel 45.000 km2, sirdojuvvo báikkálaš eaiggátvuhtii
Finnmárkkuopmodaga (Finnmarkseiendommen) bokte.
Finnmárkkuopmodat lea ovttaskas
(priváhta) eanaoamasteaddji, mas lea seamma gaskavuohta almmolaš
eiseválddiide go eará eanaoamasteddjiinge. Finnmárkkuopmodaga galgá
jođihit stivra, mas leat guhtta olbmo: Golbma Sámedikki nammadan ja
golbma Finnmárkku fylkkadikki nammadan stivrralahtu.
Finnmárkkuláhka nanne, ahte sámit
leat eatnamiid ja čáziid guhkes geavaheami bokte rábidan
vuoigatvuođaid Finnmárkku eatnamii. Maiddái Finnmárkku eará ássit
sáhttet leat rábidan dakkár vuoigatvuođaid. Galgá ásahuvvot
komišuvdna dáid vuoigatvuođaid gártemii. Galgá maiddái ásahuvvot
sierraduopmostuollu, mii mearrida soahpameahttunvuođaid dakkár
vuoigatvuođaid alde.
Buot Finnmárkku ássit ožžot
vuoigatvuođa ávkkástallat luondduvalljodagain Finnmárkkuopmodaga
eatnamiin, earret eará bivdit, guolástit ja lubmet. Man stuorra
vuoigatvuođa olmmoš oažžu, lea dan duohken man lagas čatnašumit sus
leat valljodagaide. Ovdamearkan oažžu olmmoš stuorát vuoigatvuođa
ávkkástallat valljodagain dan gielddas gos son ássá. Maiddái sii
geat ásset fylkka olggobealde, ožžot lobi bivdit smávvafuđđožiid,
oaggut ja lubmet iežaset ruovttudollui.
Finnmárkkuláhka lea čearddalaččat
bealátkeahttá dainna lágiin, ahte ovttaskas olbmo riektedilli ii
leat sorjavaš das, leago sápmelaš, dáža, kveana dahje gullágo eará
veahkadatjovkui. Áššiin meahcceeatnamiid nuppástuvvan geavaheamis
galget sihke almmolaš eiseválddit ja Finnmárkkuopmodat
árvvoštallat, mo nuppástupmi váikkuha sámi beroštusaide. Sámediggi
sáhttá addit válddahusaid (rávvagiid, háltelinjáid), mat galget
adnojuvvot dán árvvoštallama vuođđun, muhto válddahusat eai čana
vihkkedallama sámi beroštusaid ja eará deasttaid gaskkas.
Finnmárkkuláhka ii atte
njuolggadusaid mearraguolásteami birra. Stuorradiggi dagai danne
mearrádusa geassemánus 2005, mas bivdá Ráđđehusa farggamusat
guorahallat sámiid ja earáid vuoigatvuođa guolásteapmái Finnmárkku
mearas, ja ovddidit čuovvoleaddji ášši dás Stuorradiggái. Ráđđehus
lea čuovvoleamen Stuorradikki mearrádusa.
Almmuhan: 14.09.05