Lága guovvamánu 10. b. 1967
hálddašanáššiid meannudanvuogi birra (hálddašanlága) jorgalus
lea ođasmahttojuvvon oktan rievdadusaiguin mat leat lága bokte
mearriduvvon borgemánu 1.b. 2003 nr. 86.
Gč. lágain geassemánu 19. b. 1969 nr. 54
(fápmuiboahtin jna.), geassemánu 19. b. 1970 nr. 69
(almmolašvuohta).
Kapihtal I. Lága viidodat.
Definišuvnnat.
§ 1. (lága oppalaš
doaibmaviidodat).
Láhka gusto dan doibmii maid
hálddašanorgánat doaimmahit, jus eará ii leat lágas dahje dan olis
mearriduvvon. Hálddašanorgánan lohkko dán lágas juohke stáhta ja
gieldda orgána. Priváhta riektesubjeakta lohkko hálddašanorgánan
áššiin main dahká eaŋkilmearrádusaid dahje gárvvista
láhkaásahusa.
Rievdaduvvon lágain miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b.
1995).
§ 2. (definišuvnnat).
Dán lágas oaivvilduvvo:
- mearrádus, mearrádus mii dahkko almmolaš válddi doaimmadettiin,
ja mii oppalaččat dahje konkrehta lea mearrideaddjin ovttaskas
olbmo (eaŋkilolbmuid dahje eará priváhta riektesubjeavttaid)
vuoigatvuođaide dahje geatnegasvuođaide;
- eaŋkilmearrádus, mearrádus mii guoská ovtta dahje máŋgga dihto
olbmo vuoigatvuođaide dahje geatnegasvuođaide;
- láhkaásahus, mearrádus mii guoská mearritkeahtes olmmošlogu
dahje mearritkeahtes olmmošjoavkku vuoigatvuođaide dahje
geatnegasvuođaide;
- almmolaš virgeolmmoš, ámmátolmmoš dahje eará olmmoš gii lea
barggus stáhta dahje gieldda bálvalusas;
- bealli, olmmoš geasa mearrádus čuohcá dahje geasa ášši muđui
njuolga guoská.
- dokumeanta: logalaš ráddjejuvvon diehtomearri mii lea muhtun
ávdnasii vurkejuvvon maŋit áigái lohkamii, guldaleapmái,
ovdanbuktimii dahje sirdimii.
- čálalaš: maiddái elektrovnnalaš diehtu go dán sáhttá geavahit
maŋit áiggis ge;
- merkejupmi, čállin, ja beavdegirječállin; maiddái
elektrovnnalaš merkejupmi go dát deavdá merkejumi deasttaid seamma
bures go báhpárii merkejupmi.
Almmolaš virgeolbmo virgáibidjama,
eretcealkima, suspenšuvnna, lihccuma dahje sirdima mearrádus,
lohkko eaŋkilmearrádussan. Seamma guoská mearrádussii
ortnetráŋggáštit almmolaš virgeolbmo dahje sutnje mieđihit
penšuvnna. Diliin main lea eahpádus sáhttá Gonagas mearridit mii
dán lađđasa mielde galgá lohkkot eaŋkilmearrádussan, dahje ahte
eará áššit almmolaš virgediliin lohkkojuvvojit
eaŋkilmearrádussan.
Eaŋkilmearrádussan lohkkojuvvojit
maid mearrádusat hilgut ášši dahje geavahit erenoamáš bággoomiid
čađahit mearrádusa.
Hálddašanorgána dássiduvvo priváhta
riektesubjeavttain vuosttas lađđasa mielde, jus orgánas lea áššái
seamma beroštupmi dahje sajádat go priváhta beliin sáhttet
leat.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40, juovlamánu 15. b. 2000 nr.
98 (fámus cuoŋománu 1. b. 2001 njukčamánu 2. b. 2001 nr. 179 res.
mielde), juovlamánu 21. b. 2001 nr. 117 (fámus ođđajagimánu 1. b.
2002 juovlamánu 21. b. 2001 nr 1475 res. mielde).
§ 3. (lága dihto mearrádusaid
viidodat).
IV-VI kapihttaliid mearrádusat
adnojuvvojit dušše eaŋkilmearrádusa áššiin, ja VII kapihttala
mearrádusat dušše láhkaásahusaid áššiin.
Eaŋkilmearrádusaid dáfus nugo
namuhuvvon 2. § nuppi lađđasis, sáhttá Gonagas mearridit ahte IV-VI
kapihttalat eai galgga ollásit dahje belohahkii gustot dihto
almmuhuvvon áššiin dahje dihto virgeolbmuide. Virgáibidjanáššiid
mearrádusat spiehkastit buot háviid vuođusteami njuolggadusain 24.
- 25. §§:in, váidinnjuolggadusain 28. – 34. §§:in ja
rievdadannjuolggadusain 35. §` goalmmát lađđasis, jus guoskevaš
hálddašanorgána ii mearrit eará. Eretcealkima dahje lihccuma
mearrádusa maid gieldda dahje fylkkagieldda orgána dahká,
spiehkasta váidinjuolggadusain 28.– 34. §§:in.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40, ođđajagemánu 6. b. 1995 nr.
2 (fámus guovvamánu 1. b. 1995), ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4
(fámus cuoŋománu 1. b. 1995).
§ 4. (spiehkastat dihto almmolaš
ásahusaide ja dihto áššiide jna.).
Jus eará ii leat sierra
mearriduvvon, de ii gusto láhka
- duopmostuolu doibmii, masa gullet logahallan- ja
notarialdoaimmat ja sullasaččat maid duopmárkantuvrras
doaimmahit,
- áššiide maid hálddašanorgána ieš meannuda dahje mearrida
diggedikšolágaid (ráŋggáštanproseassaláhka, duopmostuolloláhka,
nággoláhka, bággočađahanláhka, árvvoštallanláhka) dahje lágaid olis
mat gusket dáidda lágaide (reastaluvvanláhka, juohkinláhka ja
vealgeortnetláhka) dahje eananjuohkinláhkii dahje
diggedivatláhkii.
Go mearrádusa maid vuosttas lađas
siskkilda sáhttá váidit departementii, gusto láhka dattetge
departemeantta meannudeapmái váidináššis.
Láhka gusto Svalbardii jus Gonagas
ii mearrit eará.
Láhka ii gusto Stuorradiggái,
Riikkarevišuvdnii, Stuorradikki hálddašanáittardeaddjái ja
Stuorradikki eará orgánaide.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, juovlamánu 12. b. 1975 nr. 59, miessemánu 27. b. 1977 nr.
40, suoidnemánu 17. b. 1992 nr. 99, ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4
(fámus cuoŋománu 1. b. 1995).
§ 5. (Gonagasa vejolašvuohta addit dihto
mearrádusaid lága viidodaga hárrái).
Jus lea eahpádus sáhttá Gonagas
mearridit mo 2. § vuosttas lađđasa definišuvnnat galget adnojuvvot
dihto áššesuorggis. Jus lea eahpádus sáhttá son maid mearridit mii
galgá lága atnimis lohkkojuvvot hálddašanorgánan, ja mii galgá
lohkkojuvvot duopmostuollun. Son sáhttá mearridit ahte lága
njuolggadusat eaŋkilmearrádusaid dahje láhkaásahusaid dáfus, galget
gustot ollásit dahje belohahkii mearrádusaide mat eai leat
mearrádusat 2. § mielde.
Go riika lea soađis dahje lea
soahtevárra dahje lea riikka iehčanasvuođa- dahje
sihkkarvuođavárra, sáhttá Gonagas mearridit ahte dát láhka dahje
eará mearrádusat áššemeannudeami hárrái eai galgga ollásit dahje
eai galgga belohahkii gustot. Láhka juovlamánu 15. b. 1950 nr. 7,
3. ja 4. §§ gustojit vástideaddji láhkai.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40.
Kapihtal II. Bealátvuođa birra.
Bajilčála rievdaduvvon lágas miessemánu
27. b. 1977 nr. 40.
§ 6. (bealátkeahtesvuođagáibádus).
Almmolaš virgeolmmoš lea bealát
láhčit vuođu mearrádussii dahje mearridit hálddašanáššis
- go ieš lea áššái gulli bealli;
- go lea áhččebealli, eadnebealli, nieidabealli, bárdnebealli,
sivjjot, máhka, mannji, vivva, vuoni dahje vuohppa áššái gulli
beallái;
- go lea dahje lea leamaš náitalan dahje lea lohpádallan dahje
lea biebmoáhčči, biebmoeadni dahje biebmománná ovttage áššái gulli
beallái;
- go son lea ovttage áššái gulli beali opmodatfuolaheaddji dahje
doaimmaheaddji áššis dahje lea leamaš ovttage áššái gulli beali
opmodatfuolaheaddji dahje doaimmaheaddji maŋŋil go ášši
álggahuvvui;
- go son lea jođiheaddji dahje sus lea jođiheaddjedoaibma, dahje
lea ovtta gávpevuođđudusa stivrra dahje fitnodatčoahkkima
miellahttu mii lea áššis bealli ja maid stáhta dahje gielda ii
ollásit oamas, dahje miellahttu searvvis, seastinbáŋkkus dahje
vuođđudusas mii áššis lea bealli.
Son lea maid dalle bealát go leat
eará sierra dilit mat sáhttet heajosmahttit su bealátkeahtesvuođa
luohttámuša; earret eará galgá deattuhuvvot sáhttá go ášši
mearrádus mearkkašit erenoamáš ovdamuni, massima dahje hehttehusa
sutnje alcces dahje earáide geaiguin sus lea lagaš persovnnalaš
oktavuohta. Galgá maid deattuhuvvot lea go oktage áššái gulli
bealli ovddidan bealátvuođačuoččuhusa.
Jus bajit virgeolmmoš lea bealát,
de ii sáhte seamma hálddašanorgána njuolgga vuollásaš virgeolmmoš
ge mearridit ášši.
Bealátvuođanjuolggadusat eai adno
jus lea čielggas ahte virgeolbmo oktavuohta áššái dahje áššái gulli
beliide ii váikkut su oaivila eaige almmolaš eai ge priváhta
beroštumit dagahivčče su guođđit saji.
Nuppi ja njealját lađđasa viidodat
sáhttá dárkileappot mearriduvvot Gonagasa addin láhkaásahusain.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40.
§ 7. (gaskaboddosaš mearrádus).
Vaikko leažžá virgeolmmoš bealát,
de sáhttá son meannudit dahje dahkat gaskaboddosaš mearrádusa
áššis, jus ii sáhte maŋidit ášši almmá mearkkašahtti hehttehusa
dahje vahátváikkuheami haga.
§ 8. (bealátvuođagažaldaga
mearridit).
Virgeolmmoš mearrida ieš lea go son
bealát. Jus oktage áššái gulli bealli gáibida dan ja dat sáhttá
dahkkojuvvot almmá mearkkašahtti áigegolu haga, dahje virgeolmmoš
muđui ieš gávnnaha dan, de galgá gažaldaga ovddidit iežas lagamus
bajit virggálačča mearrideapmái.
Kollegiála orgánain mearrida orgána
dan ieš, almmá guoskevaš miellahtu oassálastima haga. Jus ovtta ja
seamma áššis jerrojuvvo máŋgasa bealátvuođas, de ii sáhte oktage
sis leat mielde mearrideame iežas dahje eará miellahtu bealátvuođa,
eará go jus orgánas muđui ii livčče mearridanváldi gažaldagas.
Maŋimus ovdamearkkas galget buot boahtán miellahtut
oassálastit.
Miellahttu galgá buori áiggis
dieđihit diliid birra mat dahket dahje sáhttet su dahkat bealáhin.
Ovdal go ášši mearriduvvo, de berre várreolmmoš dahje eará sadjásaš
gohččojuvvot čoahkkimii ja oassálastit mearrádusas, jus dan sáhttá
dahkat almmá mearkkašahtti áigegolu dahje golu haga.
Rievdaduvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40.
§ 9. (sadjásačča nammadit).
Go virgeolmmoš lea bealát, de
galgá, jus dárbbašuvvo nammaduvvot dahje válljejuvvot sutnje
sadjásaš.
Jus lea sakka hehttehus nammadit
sadjásačča, de sáhttá Gonagas dan ovttaskas ášši mearridit sirdit
buohtalas dahje bajit hálddašanorgánii.
Rievdaduvvon lágas geassemánu 19. b. 1969
nr. 54.
§ 10. (geasa gustojit
bealátkeahtesvuođamearrádusat).
Earret almmolaš virgeolbmuide
gustojit dán kapihttala mearrádusat vástideaddji láhkai buohkaide
earáide geat bálvalit dahje doibmet hálddašanorgána ovddas.
Mearrádusat eai gusto stáhtaráđđái go son doaibmá
ráddehusmiellahttun.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b.
1995).
Kapihtal III. Dábálaš njuolggadusat
áššemeannudeami birra.
§ 11. (oaivadangeatnegasvuohta).
Hálddašanorgánain lea iežaset
áššesurggiin dábálaš oaivadangeatnegasvuohta. Oaivadeami ulbmil
galgá leat addit áššái gulli beliide ja eará berošteddjiide
vejolašvuođa áimmahuššat dárbbuideaset dihto áššiin buoremus lági
mielde. Oaivadeami viidodat galgá liikká heivehuvvot juohke
hálddašanorgána dillái ja návccaide váldit badjelasas dákkár
doaimma.
Hálddašanorgánat mat meannudit
ovtta dahje moatti ovttaskas áššái gulli beliid áššiid, galget
iešoaivválaččat árvvoštallat beliid oaivadandárbbu. Áššái gulli
beali jearrama vuođul ja muđui go ášši lea dakkár dahje beali
dilálašvuođa vuođul, galgá hálddašanorgána oaivadit:
- guoskevaš áššesuorggi gustojeaddji lágaid ja láhkaásahusaid
dábálaš geavadagaid, ja
- áššemeannudannjuolggadusaid, erenoamážit beliid vuoigatvuođaid
ja geatnegasvuođaid birra hálddašanlága mielde. Jus vejolaš, de
berre hálddašanorgána maiddái čujuhit diliide mat dan dihto áššis
sáhttet váikkuhit bohtosa.
Beroškeahttá das lea go áššiin
bargame, de lea hálddašanorgána geatnegas áššesuorggistis oaivadit
nugo namuhuvvon nuppi lađđasis, su gii jearrá vuoigatvuođaidis ja
geatnegasvuođaidis birra dihto dilis mii sutnje guoská.
Jus muhtun váldá oktavuođa boasttu
eiseválddiin, de galgá dat hálddašanorgána čujuhit su rivttes
orgánii, jus dan sáhttá. Jus gulahallamis mii lea boahtán
hálddašanorgánii leat boasttovuođat, boasttoáddejumit,
dárkilmeahttunvuođat dahje eará váillit maid sáddejeaddji ferte
divvut, de galgá orgána dan birra dieđihit, jus dárbbašuvvo. Orgána
berre seammás bidjat áigemeari divvut váilli ja vejolaččat oaivadit
mo dán sáhttá dahkat.
Gonagas sáhttá dárkileappot
mearridit oaivadangeatnegasvuođa viidodaga ja mo galgá
oaivadit.
Rievdaduvvon lágas ođđajagimánu 12. b.
1995 nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b. 1995 ođđajagimánu 12. b. 1995 nr.
22 res. mielde).
§ 11a. (áššemeannudanáigi, gaskaboddosaš
vástádus).
Hálddašanorgána galgá ráhkkanahttit
ja mearridit ášši almmá dárbbašmeahttun áigegollama haga.
Jus navdojuvvo ahte gollá govttohis
guhkes áigi ovdal go sáhttá vástidit áššái, de galgá dat
hálddašanorgána mii válddii vuostá ášši, jođánepmosit addit
gaskaboddosaš vástádusa. Vástádusas galgá čilget ártta manne ášši
ii sáhte ovdal meannudit, ja jus vejolaš, de dieđihit goas sáhttá
vuordit vástádusa. Ii dárbbaš gaskaboddosaččat vástidit, jus dan
atná čielgasit dárbbašmeahttumin.
Eaŋkilmearrádussii guoski áššiin
galgá addojuvvot gaskaboddosaš vástádus nuppi lađđasa mielde, jus
ii sáhte ášši vástidit ovtta mánu sisa, maŋŋil go dan lea vuostá
váldán.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40 (ovddeš 22. §), rievdaduvvon lágas ođđajagimánu 12. b. 1995
nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b. 1995).
§ 11b. (Gonagasa vejolašvuohta mearridit
áigemeriid).
Gonagas sáhttá dihto surggiin
mearridit hálddašanmeannudeami áigemeriid eaŋkilmearrádusa áššiin.
Gonagas sáhttá láhkaásahusain addit dárkileabbo njuolggadusaid mo
áigemeriid meroštit.
Lasihuvvo lágas geassemánu 25. b. 1999 nr.
47 (fámus čakčamánu 8. b. 2002 čakčamánu 8. b. 2000 res. nr. 898
mielde).
§ 11c. (Gonagasa vejolašvuohta
lávdegottiide bidjat njuolggadusaid).
Gonagas sáhttá addit njuolggadusaid
stáhta lávdegottiid (stivrraid, ráđiid ja eará kollegiála
hálddašanorgánaid) nammademiid ja čoakkádusaid hárrái, dása gullet
njuolggadusat bálvalangeatnegasvuođa birra, doaibmaáiggi birra ja
ámmáhis beassama birra. Gonagas maid sáhttá addit njuolggadusaid
lávdegottiid áššemeannudeami hárrái ja váldesirdima hárrái
lávdegotti siskkobealde dahje lávdegotti čállingoddái.
Váldesirdimis sáhttet maid addot njuolggadusat iešguđet
lávdegoddái.
Gonagasa váldi vuosttas lađđasa
mielde gusto dušše gažaldagaide mat eai leat ollislaččat lágas
muddejuvvon.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, rievdaduvvon lágain čakčamánu 25. b. 1992 nr. 107,
geassemánu 25. b. 1999 nr. 47 (ovddeš 11 b §, fámus čakčamánu 8. b.
2000 čakčamánu 8. b. 2000 nr. 898 res. mielde).
§ 11d. (njálmmálaš konferánssat ja
dieđuid čállin).
Dan muddui go virgedoaibma diktá,
de galgá bealli geas lea áššái gullevaš árta, oažžut vejolašvuođa
njálmmálaččat gulahallat dan hálddašanorgána virgeolbmuin, gii
meannuda ášši. Jus áššái gulli bealli lea vuolleahkásaš ja su
ovddasta suodjár, guoská dát maid vuolleahkásažžii.
Jus njálmmálaš šiehtadallamiin,
konferánssain dahje telefonságastallamiin bohtet áššái gulli
bealis ođđa dieđut dahje mearkkašumit mat leat mávssolaččat ášši
mearrideapmái, de galget dat dan muddui go vejolaš merkejuvvot
dahje beavdegirjái čállojuvvot. Seamma gusto go virgeolmmoš fuomáša
juoidá go lea geahčadeame jna.
Lasihuvvon lágas ođđajagimánu 12. b. 1995
nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b. 1995), rievdaduvvon lágas geassemánu
25. b. 1999 nr.47 (ovddeš 11 c §, fámus čakčamánu 8. b. 2000
čakčamánu 8. b. 2000 nr. 898 res. mielde), borgemánu 1. b. 2003 nr.
86 (fámus gollgotmánu 1. b. 2003 borgemánu 1. b. 2003 nr. 991 res.
mielde).
§ 12. (advokáhta dahje eará
doaimmaheaddji).
Áššái gulli bealis lea
vuoigatvuohta váldit veahkkin advokáhta dahje eará doaimmaheaddji
juohke dásis áššemeannudeamis.
Doaimmaheaddjin sáhttá leat
válddálaš olmmoš dahje searvi mas áššái gulli bealli lea
miellahttu. Hálddašanorgána sáhttá datte hilgut su gii almmá
advokáhta virggi haga, ohcá dietnasa go earáid ovddasta
hálddašanáššiin, muhto ii áššiin main sus lea vuoigatvuohta fállat
riekteveahki duopmostuollolága 218. § mielde. Virgeolmmoš gii bargá
dan hálddašansuorggi hálddašanorgánas masa ášši gullá, ii sáhte
leat doaimmaheaddji.
Buot gulahallamat áššis sáhttet
leat doaimmaheaddji bokte, ja bealis lea vuoigatvuohta váldit
mielde doaimmaheaddji go ieš boahtá hálddašanorgána ovdii. Buot
dieđiheamit ja jearaldagat hálddašanorgánas galget dahkkot áššái
gulli beali doaimmaheaddjái jus fápmudus dan gokčá. Go gávnnahuvvo
leat ávkkálažžan, de sáhttá maid beallái njuolga dan dieđihit.
Bealli sáhttá gáibidit ahte áššis dieđihuvvo sihke sutnje ja
doaimmaheaddjái, dahje dušše sutnje.
Doaimmaheaddji gii ii leat
advokáhta, galgá ovddidit čálalaš fápmudusa. Advokáhta ii dárbbaš
ovddidit čálalaš fápmudusa, jus hálddašanorgána ii dasa gávnnat
ártta.
Rievdaduvvon lágain miessemánu 13. b. 1988
nr. 26, suoidnemánu 4. b. 1991 nr. 44.
§ 13. (jávohisvuođageasku).
Buohkat geat bálvalit dahje barget
hálddašanorgána ovddas, geatnegahttojuvvojit hehttet earáid oažžut
vejolašvuođa oaidnit dahje oažžut dieđuid dan birra maid bálvalusas
dahje barggus besset diehtit:
- muhtuma persovnnalaš diliin, dahje
- teknalaš áđain ja ovddidanvugiin ja doaibma- dahje gávpediliin
maid ferte gilvaleami geažil čiegusin doallat su fuolas geasa
dieđut gusket.
Persovnnalaš dillin ii lohkko
riegádanbáiki, riegádanbeaivi ja personnummir, riikkavulošdilli,
siviiladilli, ámmát, ássanbáiki ja bargobáiki, jus dákkár dieđut
eai almmut klieantadili dahje eará diliid maid ferte atnit
persovnnalažžan. Gonagas sáhttá muđui addit dárkilet láhkaásahusaid
dasa makkár dieđut galget lohkkot persovnnalažžan, makkár orgánat
sáhttet ovttaskas olbmuide dieđuid addit nugo namuhuvvon ovddit
cealkagis ja dieđuid juohkehačča persovnnalaš stáhtusis muđui, ja
makkár eavttuid vuođul sáhttá addit dákkár dieđuid.
Jávohisvuođageasku gusto maid
maŋŋil go bargi lea heaitán bálvalusas dahje barggus. Nugo
namuhuvvon dán paragráfas de son ii ge sáhte geavahit dieđuid iežas
doaimmas dahje earáid bálvalusas dahje barggus.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, rievdaduvvon lágas geassemánu 11. b. 1982 nr.
47.
§ 13a. (jávohisvuođageaskku ráddjehusat
go ii dárbbašuvvo suodjalus).
Jávohisvuođageasku 13. § mielde ii
heađuš ahte:
- dieđut dieđihuvvojit sidjiide geaidda dát njuolga gusket, dahje
earáide dan muddui go sii geain lea jávohisvuođagáibádus, mihtet
dasa,
- dieđut adnojuvvojit go leat addojuvvon statistihkalaš hámis
dahje ovttaskas olbmo dovdomearkkat leat guđđojuvvon eará láhkai nu
ahte suodjalusdárbu adno leat doahttaluvvon, ja
- dieđut geavahuvvojit go ii guhtege vuoigaduvvon beroštupmi
dagahivčče ahte dat dollojuvvojit čiegusin, omd. go dat leat muđui
albmosis dahje dábálaččat fidnemis eará báikkiin.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b.
1977 nr. 40.
§ 13b. (jávohisvuođageaskku ráddjehusat
priváhta dahje almmolaš beroštumiid dihtii).
Jávohisvuođageasku 13. § mielde ii
heađuš ahte:
- dieđut dieđihuvvojit áššái gulli beliide dahje sin
ovddasteddjiide,
- dieđut geavahuvvojit juksat daid ulbmiliid maidda dat leat
addojuvvon dahje háhkkojuvvon, ee. sáhttá geavahit áššeráhkkaneami,
mearrideami, mearrádusa čađaheami, čuovvoleami ja goziheami
oktavuođas,
- dieđut leat fidnemis orgána dahje etáhta eará virgeolbmuide dan
muddui go dárbbašuvvojit ávkkálaš bargo- ja arkiivaortnegii, ee.
eará áššiid oaivadeami atnui,
- dieđut geavahuvvojit statistalaš bargguide, čielggadan- ja
plánenbargguide, hálddašeami revišuvdnii dahje eará
goziheapmái,
- hálddašanorgána addá eará hálddašanorgánaide dieđuid muhtuma
oktavuođaid birra orgánain ja mearrádusaid birra ja muđui dakkár
dieđuid maid dárbbaša addit vai addiorgána ovddida bargguid lágaid,
bargonjuolggadusaid dahje nammadanvuođu mielde,
- hálddašanorgána váidá dahje addá dieđuid (gč. vel nr. 5)
láhkarihkkumiid birra áššečuoččaldahttineiseválddiide dahje guoski
gozihaneiseváldái, go dat lea sávahahtti álbmoga fuolaid geažil
dahje go láhkarihkkuma čuovvuleamis lea lunddolaš gullevašvuohta
addiorgána doaimmaide, ja
- hálddašanorgána addá eará hálddašanorgánii dieđuid
(ovttastahttin) nu go Oppgaveregistera láhka eaktuda.
Áššái gulli bealli dahje beali
ovddasteaddji geasa dieđihuvvojit dieđut 1. nr. vuosttas lađđasa
mielde, sáhttá geavahit dieđuid dušše dan muddui go dan dárbbaša
ášši beali dárbbuid doahttaleapmái. Hálddašanorgána galgá sutnje
fuomášuhttit dán. Seammaláhkai sáhttá hálddašanorgána váguhit
jávohisvuhtii go vihtanat js. ožžot jávohisvuođageatnegas dieđuid
dan oktavuođas go sii orgánii muitalit juoidá. Jávohisvuođageaskku
rihkkun dán lađđasa mielde sáhttá ráŋggáštuvvot ráŋggáštanlága 121.
§ mielde, jus sutnje lea fuomášuhtton ahte rihkkun sáhttá ná
čuohcat.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, rievdaduvvon lágas geassemánu 6. b. 1997 nr. 35 (fámus
skábmamánu 1. b. 1997).
§ 13c. (jávohisvuođageaskku birra
dieđut, jávohisvuođageatnegas dieđuid rádjan).
Guoskevaš hálddašanorgána galgá
fuolahit ahte jávohisvuođageaskku birra dieđihuvvo sidjiide geaidda
dat gusto, ja orgána sáhttá gáibidit čálalaš julggaštusa ahte sii
dihtet njuolggadusaid birra ja áigot daid doahttalit.
Dokumeanttaid ja eará ávdnasiid
main leat jávohisvuođageatnegas dieđut, galgá hálddašanorgána
rádjat dohkálaš láhkai.
Gonagas sáhttá dárkilet
njuolggadusaid addit das mo dokumeanttat ja eará ávdnasat mat leat
jávohisvuođageatnegasat galget ráddjojuvvot, mo duššadit
dokumeanttaid dahje ávdnasiid ja mo jávohisvuođageasku nohká maŋŋil
vissis áiggi. Jávohisvuođageasku nohká 60 jagi maŋŋil, jus eará ii
leat mearriduvvon ovddit čuoggá olis.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40.
§ 13d. (dieđut dutkama atnui).
Go orru govttolaš iige leat
mearkkašahtti hehttehussan eará beroštumiide, de sáhttá
departemeanta mearridit ahte hálddašanorgána sáhttá dahje galgá
addit dieđuid dutkamii, ja ahte orgána jávohisvuođageasku 13. §
mielde ii galgga hehttet dan.
Mearrádusaide namuhuvvon vuosttas
lađđasis, sáhttet biddjot eavttut. Eavttut sáhttet omd. mearridit
gii galgá ovddasvástidit dieđuid ja gii galgá daid beassat
geavahit, mo vurkkodit ja máhcahit luoikkahuvvon ávdnasiid, mo
nubbehusčállosiid duššadit, ja galget go dutkit beassat váldit
oktavuođa dahje viežžat lagat dieđuid sin birra geaidda dieđut
gusket, ja mo dieđuid muđui geavahit.
Gonagas sáhttá addit dárkilet
láhkaásahusaid mearrádusaid birra dán paragráfa mielde.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40.
§ 13e. (dutkiid
jávohisvuođageasku).
Buohkat geat leat bálvalusas dahje
doaimmas duktanbarggu oktavuođas maid muhtun hálddašanorgána lea
dorjon, dohkkehan dahje masa lea addán jávohisvuođageatnegas
dieđuid, leat geatnegasat hehttet earáid oažžut vejolašvuođa
oaidnit dahje oažžut dieđuid:
- jávohisvuođageatnegas dieđuid birra maid dutki oažžu
hálddašanorgánas
- dan maid dutkanbarggu oktavuođas lea ožžon priváhta olbmuin
jávohisvuođalohpádusain, ja
- olbmuid birra geat leat sorjasat dan ásahussii (skuvla,
buohcceviessu, ásahus, fitnodat, almmolaš eiseváldi jna.) mii lea
gaskkustan sin oktavuođa dutkiin.
Dieđuid sáhttá geavahit dušše nu go
daid dárbbaša dutkanbargui ja daid eavttuid mielde mat ležžet
mearriduvvon 13 d § nuppi lađđasa mielde. Jus dutkanbargguid
bohtosiid galgá almmuhit dahje geavahit earáláhkai, de gusto
13 a § nr. 1 ja 2 vástideaddji láhkai.
Jávohisvuođageaskku dahje 13 d §
nuppi lađđasa eavttuid rihkkun, ráŋggáštuvvo ráŋggáštanlága 121. §
mielde. Departemeanta dahje guoskevaš hálddašanorgána galgá
dieđihit dutkái ja su mielbargiide jávohisvuođageaskku ja
ráŋggáštanmearrádusa birra, gč. vel 13 c § vuosttas
lađđasa.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40.
§ 13f. (eará lágain jávohisvuođa- ja
dieđihangeatnegasvuođa jna. mearrádusaid birra).
Jus oktage gii bálvala dahje bargá
hálddašanorgánas, lea váguhuvvon jávohisvuođageskui eará lága,
láhkaásahusa dahje bargonjuolggadusa mearrádusa mielde priváhta
beroštumiid geažil, de gustojit §§ 13 - 13 e dievasmahtti
njuolggadussan, go eará ii leat mearriduvvon lágas dahje lága
olis.
Eará lága mearrádus mii muitala
diehtoaddinvuoigatvuođa dahje -geatnegasvuođa birra ii ráddje
láhkamearriduvvon jávohisvuođageaskku, jus guoskevaš mearrádus ii
mearrit dahje čielgasit eaktut ahte jávohisvuođageasku ii galgga
gustot.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, rievdaduvvon lágas miessemánu 16. b. 1986 nr.
21.
§ 14. (áššeráhkkaneapmi ja váidda
dieđuid addima váguheamis).
Jus soames lea váguhuvvon addit
dieđuid, de galgá váguheami láhkavuođđu dieđihuvvot. Sus lea
vuoigatvuohta váidit váguheami, jus oaivvilda ahte son ii leat
geatnegas dahje sus ii leat lágalaččat lohpi addit dieđuid. Sutnje
galgá váidinvejolašvuohta fuomášuhttot váguheami oktavuođas.
Váidaga, mii sáhttá leat njálmmálaš, ferte dalán ovddidit go son
geasa váguheapmi guoská lea das, ja muđui golmma beaivvi sisa. Jus
guoskevaš hálddašanorgána mielas orru hui dárbbašlaš, vai sáhttá
barggus doaimmahit lága mielde, de sáhttá dat gáibidit ahte dieđut
addojuvvojit ovdal go váidinášši lea mearriduvvon. Muđui gustojit
VI kapihttala vástideaddji mearrádusat dan muddui go heivejit.
Rievdaduvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40.
§ 15. (suokkardallama js.
čađaheapmi).
Suokkardallamis, maiddái
viessoiskamis ja girjedárkkistusas, mii ii dahkko almmolaš
kantuvrras iige eará dihto virgebáikkis, galgá doaimma jođiheaddji
ávžžukeahttá legitimeret iežas, muitalit doaimma áigumuša ja
dieđihit dan láhkavuođu. Dát ii datte gusto go son geasa doaibma
čuohcá, dovdá su iige gáibit dan.
Sus geasa doaibma čuohcá, galgá
leat vuoigatvuohta atnit vihtana. Sutnje galgá dát vuoigatvuohta
fuomášuhttot, jus dát ii oro čielgasit dárbbašmeahttun. Sin namat
geat leat das, dat mii iskkaduvvo, ulbmil ja láhkavuođđu galget
merkejuvvot dahje beavdegirjái čállojuvvot.
Vuosttas ja nuppi lađđasa
mearrádusat gustojit dušše dalle go daid sáhttá čađahit almmá sakka
hehttehusaid haga dahje jus doaimma ulbmila ii bilit.
Sus geasa doaibma čuohcá, lea
vuoigatvuohta váidit doaimmaovddidanmearrádusa. Váidaga, mii sáhttá
leat njálmmálaš, ferte dalán ovddidit go son geasa dat čuohcá lea
das, ja muđui golmma beaivvi sisa. Jus guoskevaš hálddašanorgána
mielas orru hui dárbbašlaš vai sáhttá barggus doaimmahit lága
mielde, de sáhttá doaimma čađahit ovdal go váidinášši lea
mearriduvvon. Muđui gustojit VI kapihttala vástideaddji mearrádusat
dan muddui go heivejit.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40.
§ 15a. (elektrovnnalaš gulahallan).
Gonagas sáhttá addit láhkaásahusa
elektrovnnalaš gulahallama hárrái gaskal hálddahusa ja olbmuid ja
elektrovnnalaš áššemeannudeami ja gulahallama hálddahusas, dása
gulli dárkilet njuolggadusaid
- das makkár elektrovnnalaš čujuhus dahje diehtojuohkinbálvalus
galgá adnot,
- vuolláičállima, luohtehahttivuođa, integritehta váfisteami ja
guovttigaskasašvuođa hárrái,
- elektrovnnalaš dieđuid vuostáváldima duhtosiid birra,
- gáibádusaide daidda buktagiidda, bálválusaide ja dásiide mat
sáhttet adnot,
- hálddahusa vuoigatvuhtii caggat geavaheddjiid geat boastut
atnet dieđuid mat leat oaivvilduvvon vuolláičállimii,
luohtehahttivuhtii, integritehta váfisteapmái ja
guovttigaskasašvuhtii, ja das mii lohkkojuvvo leat
boasttoatnu.
Lasihuvvon lágas juovlamánu 21. b. 2001
nr. 117 (fámus ođđajagimánu 1. b. 2002 juovlamánu 21. b. 2001 nr.
1475 res. mielde).
Kapihtal IV. Eaŋkilmearrádusaid
áššeráhkkaneami birra.
§ 16. (ovddalgihtii dieđiheapmi).
Áššái gulli beallái gii ii leat juo
ohcamis dahje eará láhkai ovddidan čealkámuša áššái, galgá
dieđihuvvot dan birra ovdal go mearrádus dahkkojuvvo ja addojuvvot
liiba ovddidit cealkámuša ovdal dihto áigemeari. Jus badjel 15
jahkásaš vuolleahkásaš lea áššis bealli ja su ovddasta suodjár, de
gusto dát maid vuolleahkásažžii alcces. Áigemearri álgá dan beaivvi
rájes go diehtu lea sáddejuvvon, go eará ii leat čielgasit
daddjojuvvon.
Ovddalgihtii dieđiheapmi galgá
čilget mii lea ášši ja muđui dan birra mii gáibiduvvo vai bealli
dohkálaččat sáhttá áimmahuššat dárbbuidis. Dábálaččat addojuvvo
ovddalgihtii diehtu čálalaččat. Čálalaš ovddalgihtii diehtu sáhttá
addojuvvot elektrovnnalaš gulahallamiin go vuostáváldi čielgasit
lea dása miehtan ja lea almmuhan elektrovnnalaš čujuhusa mii dákkár
áššiide galgá adnot. Jus leaš hui váttis čálalaččat almmuhit, de
sáhttá njálmmálaččat dahje eará láhkai almmuhit.
Ovddalgihtii dieđiheami sáhttá
diktit orrut jus:
- dákkár dieđiheapmi ii leat geavatlaččat vejolaš dahje sáhttá
hehttet mearrádusa čađaheami,
- ii dieđe áššái gulli beali čujuhusa ja su ohcat gáibida eanet
áiggi dahje barggu go dan mii lea govttolaš áššái gulli beali
beroštumi ja dieđiheami mávssolašvuođa ektui,
- áššái gulli bealli juo eará láhkai diehtá ahte sáhttá dahkkot
mearrádus ja sutnje lea leamaš govttolaš vuođđu ja áigi ovddidit
cealkámuša dasa, dahje dieđiheapmi eará árttaid geažil adno
čielgasit dárbbašmeahttumin.
Rievdaduvvon lágain miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, cuoŋománu 8. b. 1981 nr. 7, juovlamánu 21. b. 2001 nr. 117
(fámus ođđajagimánu 1. b. 2002 juovlamánu 21. b. 2001 nr. 1475 res.
mielde), borgemánu 1. b. 2003 nr. 86 (fámus golggotmánu 1. b. 2003
borgemánu 1. b. 2003 nr. 991 res. mielde).
§ 17. (hálddašanorgána čielggadan- ja
dieđihangeatnegasvuohta).
Hálddašanorgána galgá gozihit ahte
ášši lea nu bures čuvgehuvvon go vejolaš ovdal go mearrádus
dahkkojuvvo. Hálddašanorgána galgá gozihit ahte vuolleahkásaš áššái
gulli beliin lea leamaš vejolašvuohta buktit ovdan oainnuideaset,
dan muddui go sii ieža sáhttet oaivvildit ášši birra.
Vuolleahkásaččaid oainnuid galgá deattuhit sin agi ja rávisvuođa
ektui.
Jus áššeráhkkanettiin oažžu dieđuid
áššái gulli beali dahje dan doaimma birra maid bealli jođiha dahje
pláne, ja bealis 18. § gč. 19. § mielde lea vuoigatvuohta beassat
diehtit dáid dieđuid, de galgá daid ovddidit sutnje cealkámuššii.
Dát ii datte gusto go
- dieđut nannejit dan maid bealli ieš lea ovddidan dahje gozihan
ášši oktavuođas dahje go ii dieđe beali ássanbáikki,
- ášši ferte jođánit mearridit eará beliid dahje almmolaš
beroštumiid geažil,
- dieđuin ii leat mearrideaddji mearkkašupmi mearrádussii dahje
dieđiheapmi eará árttaid geažil lea dárbbašmeahttun dahje
ávkkeheapme beallái alcces, ovdamearkka dihtii go son beassá
diehtit daid birra go mearrádus dieđihuvvo.
Áššái gulli beliide berre muđui
dieđihit mávssolaš dieđuid maidda ferte vuordit ahte sis lea vuođđu
ja beroštupmi ovddidit cealkámuša, ja maid bealis 18. § gč. 19. §
mielde lea vuoigatvuohta beassat diehtit. Árvvoštallamis galgá
deattuhit ahte dáhttu go jođánis mearrádusa ja lea go bealli
doarvái bures doahttaluvvon eará láhkai, ovdamearkka dihtii go
sutnje lea dieđihuvvon vuoigatvuohta 18. § gč. 19. § mielde oaidnit
ášši báhpáriid.
Jus vuolleahkásaš badjel 15 jagi
lea áššái gulli bealli, ja su ovddasta suodjár, galget dieđut nu go
namuhuvvon nuppi ja goalmmát lađđasis maid addojuvvot
vuolleahkásažžii alcces, jus son ieš ii leat cealkán dan
dárbbašmeahttumin.
Rievdaduvvon lágas miessemánu 27 b 1977
nr. 40, borgemánu 1. b. 2003 nr. 86 (fámus golggotmánu 1. b. 2003
borgemánu 1. b. 2003 nr. 991 res. mielde)
§ 18. (áššái gulli beliid vejolašvuohta
diehtit ášši báhpáriin).
Áššái gulli bealis lea
vuoigatvuohta diehtit ášši báhpáriin jus eará ii čuovo dán
paragráfa dahje 19. § njuolggadusain. Jus vuolleahkásaš badjel 15
jagi lea áššái gulli bealli, ja su ovddasta suodjár, guoská dát
maid vuolleahkásažžii. Dát gusto maid maŋŋil go áššis lea mearrádus
dahkkon. Vuolleahkásažžii vuollel 15 jagi eai galgga addojuvvot
lágas mearriduvvon jávohisvuođageatnegas dieđut.
Áššái gulli bealis ii leat
vuoigatvuohta diehtit dokumeanttas maid hálddašanorgána lea
ráhkadan iežas siskkáldas áššeráhkkaneapmái. Son ii ge sáhte
gáibidit diehtit siskkáldas áššeráhkkaneami dokumeanttain maid leat
ráhkadan
- vuolit orgánat,
- sierra ráđđeaddit dahje áššedovdit,
- departemeanta eará departemeantta atnui.
Ovddit čuoggá mearrádus siskkilda
maid dokumeantta mii guoská dokumeantta viežžamii nugo namuhuvvon
a, b dahje c bustávain.
Vaikko dokumeanta lea čuldojuvvon
nuppi lađđasa njuolggadusain, lea áššái gulli bealis vuoigatvuohta
diehtit daid osiid birra main leat duohtadieđut dahje
čoahkkáigeassu dahje eará čállosat duohtadili birra. Dát eai datte
guoskka duohtadieđuide mat leat mearkkašmeahttumat mearrádussii
eaige go dieđuid dahje čállosa sáhttá gávdnat eará dokumeanttas
maid bealli sáhttá oaidnit.
Nubbi lađas ii gusto
áššeovddideapmái mildosiiguin mii addojuvvo gieldda dahje
fylkkagieldda albmotválljen orgánii.
Rievdaduvvon lágain miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, geassemánu 11. b. 1982 nr. 47, čakčamánu 25. b.
1992 nr. 107, juovlamánu 15. b. 2000 nr. 98 (fámus
ođđajagimánu 1. b. 2001 juovlamánu 15. b. 2000 nr. 1259 res.
mielde), ođđajagimánu 25. b. 2002 nr. 2, borgemánu 1. b. 2003
nr 68 (fámus golggotmánu 1. b. 2003 borgemánu 1. b. 2003 nr. 991
res. mielde).
§ 19. (gáržžiduvvon vejolašvuohta dihto
dieđuide).
Áššái gulli bealis ii leat gáibádus
diehtit dokumeantta dieđuin
- mat leat mávssolaččat riikka sihkarvuhtii, vierrostáhtaid
gaskavuođaide dahje riikka suodjalussii,
- mat gusket teknalaš áđaide, buvttadanvugiide, gávpeanalysaide
ja rehkenastimiidda ja gávpečiegusvuođaide muđui, go dat leat
dakkárat ahte earát daid sáhttet geavahit iežaset ealáhusdoaimmas,
dahje
- mat su dearvvasvuođa dahje su lagašolbmuide gaskavuođaid
geažil, eai adno heivvolažžan sutnje dieđihit; liikká nu ahte
dieđut ávžžuhusa mielde galget dieđihuvvot áššái gulli beali
ovddasteaddjái go sierra árttat eai leat dan vuostá.
Jus áššái gulli beallái ii leat hui
mávssolaš, de son ii ge sáhte gáibidit diehtit dain dieđuin
dokumeanttas mat gusket
- eará olbmo dearvvasvuođadillái, dahje
- eará diliide mat sierra árttaid geažil eai galggaše earáide
muitaluvvot.
Gonagas sáhttá addit láhkaásahusaid
mat dihto áššesurggiin devdet dahje dárkileappot mearridit mo 18.
ja 19. §§ galget geavahuvvot. Go leat garra árttat dása, de sáhttet
láhkaásahusat maid spiehkastit dáin paragráfain.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40.
§ 20. (áššedokumeanttaid geahččan ja
luoikan).
Hálddašanorgána mearrida dohkálaš
áššemeannudeami ektui mo dokumeanttat galget áššái gulli beliide
leat fidnemis. Jus áššái gullu beali geahččan sáhttá heađuštit
vejolašvuođa ášši čielggadit, de sáhttá mearriduvvot ahte bealis ii
galgga leat vejolašvuohta dokumeanttaid oaidnit nu guhká go leat
iskkadeame. Son gii čađaha eksámena dahje sullasaš geahččaleami,
sáhttá biehttaluvvot oaidnimis eksámenvástádusaid ja sullasaš
geahččalemiid, gitta dassái go árvvoštallan lea loahpahuvvon.
Avžžuhusa mielde galgá beallái
addit dokumeanttas nubbehusčállosa, čállosa dahje kopiija.
Advokáhta gii doaibmá beali doaimmaheaddjin, galgá oažžut
luoikkasin dokumeanttaid jus eai leat erenoamáš ákkat dan vuostá.
Luoikkaheapmái berre bidjat áigemeari. Jus áššedokumeanttat eai
máhcahuvvo hálddašanorgánii rivttes áigái, de lea máhcahangáibádus
sierra bággovuođđu bággočađahanlága 13. kap. mielde.
Jus áššái gulli beliin lea
vuoigatvuohta oaidnit dokumeantta osiid, de sáhttá dieđuid sidjiide
addit osiid mielde jus hálddašanorgána mielas orru dat ávkkálaš.
Nubbehusčállosiid, čállosiid ja
kopiijaid galgá addit nuvttá. Gonagas sáhttá datte addit
láhkaásahusaid nubbehusčállosiid, čállosiid ja kopiijaid mávssu
hárrái.
Go áššái gulli bealli lea dáhtton
diehtit dokumeanttain maid son 18. § mielde beassá oaidnit, de
galgá sutnje biddjojuvvot áigemearri goas galgá cealkámuša
ovddidit, jus eará áigemearri ii leat biddjojuvvon 16. § olis dahje
mearriduvvon áigi ii oro doarvái. Dát ii datte gusto jus dehálaš
almmolaš dahje priváhta beroštumiid geažil ii berre maŋidit
áigemeari.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40, geassemánu 11. b. 1982 nr.
47, juovlamánu 17. b. 1982 nr. 86, geassemánu 26. b. 1992 nr. 86,
ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b. 1995),
juovlamánu 21. b. 2001 nr. 117 (fámus ođđajagimánu 1. b. 2002
juovlamánu 21. b. 2001 nr. 1475 res. mielde).
§ 21. (váidda go biehttaluvvo diehtimis
dokumeanttain).
Jus ávžžuhus diehtit dihto
dokumeanttain dahje dieđuin biehttaluvvo, de galgá beallái
fuomášuhttit dan mearrádusa mii dasa lea vuođđun, ja čuvgehuvvot
ahte sáhttá váidit nuppi lađđasa mielde.
Son gii lea gáibádusa ovddidan,
sáhttá váidit biehttaleami VI kap. njuolggadusaid mielde.
Fylkkamánni lea váidinásahus go gieldda dahje fylkkagieldda orgána
lea biehttalan ávžžuhusa.
Lasihuvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, rievdaduvvon lágain geassemánu 11. b. 1993 nr. 85,
ođđajagimánu 10. b. 1997 nr. 7 (fámus njukčamánu 1. b.
1997).
§ 22. (Fámuhuhttejuvvon lágas ođđajagimánu 12. b.
1995 nr. 4).
Kapihtal V. Mearrádusa birra.
§ 23. (eaŋkilmearrádusaid hámit).
Eaŋkilmearrádus galgá leat
čálalaččat jus dat ii šatta hui váttisin hálddašanorgánii geavatlaš
ákkaid geažil.
§ 24. (goas eaŋkilmearrádus galgá
vuođustuvvot).
Eaŋkilmearrádus galgá vuođustuvvot.
Hálddašanorgána galgá dan vuođustit seammás go mearrádus
dahkkojuvvo.
Eará áššiin go váidináššiin ii
dárbbaš hálddašanorgána seammás vuođustit jus dat mieđiha ohcamii
iige leat ágga navdit ahte oktage bealli lea duhtameahttun
mearrádusain. Seamma gusto dalle go juohká lobiid dahje eará
ovdamuniid máŋgga beali gaskkas. Áššái gulli bealli sáhttá liikká
gáibidit vuođustusa maŋŋil go mearrádus lea dahkkojuvvon.
Vuođustusa ferte gáibidit váidináigemeari sisa dahje – jus ii leat
váidináigemearri – maŋimustá 3 vahku maŋŋil go bealli oaččui
mearrádusa dieđiheami. 29., 30. ja 31. §§ mearrádusat gustojit
seamma láhkai.
Ii dárbbaš vuođustit jus vuođustusa
ii sáhte addit almmá almmutkeahttá dieđuid maid bealis ii leat
vuoigatvuohta diehtit 19. § mielde. Daid háviid go dat lea 19. §
vuosttas lađđasa c bustáva mielde, de galgá vuođustus ávžžuhusa
mielde addojuvvot beali ovddasteaddjái go dihto ákkat eai oro leame
dan vuostá, liikká nu ahte sáhttá njálmmálaččat dieđihit dan sadjái
go čálalaččat vuođustit.
Gonagas sáhttá sierra áššesurggiin
addit mearrádusaid ahte ii dárbbaš vuođustit, go dihto
dilálašvuođaid geažil lea dárbbašlaš. Seammaláhkai sáhttá Gonagas
mearridit ahte dihto mearrádusat mat gullet vuosttas lađđasii
galget vuođustuvvot nuppi lađđasa njuolggadusaid mielde, dahje ahte
dihto mearrádusat mat gullet nuppi lađđasii galget vuođustuvvot
vuosttas lađđasa njuolggadusaid mielde.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40, ođđajagimánu 12. b. 1995 nr.
4 (fámus cuoŋománu 1. b. 1995).
§ 25. (vuođustusa sisdoallu).
Vuođustusas galgá čujuhuvvot daidda
njuolggadusaide mat leat mearrádusa vuođđun, jus bealli ii dieđe
dáid njuolggadusaid birra. Vai áššái gulli bealli ádde mearrádusa,
de galgá vuođustus dan muddui go lea dárbbašlaš maid almmuhit
njuolggadusaid sisdoalu dahje dan čuolmma mii lea mearrádusa
vuođđun.
Vuođustusas galget vel namuhuvvot
dat duohtadilit mat leat mearrádusa vuođđun. Jus bealli ieš lea
duohtadiliid válddahallan dahje dat leat dakkár dokumeanttas mii
lea beallái dieđihuvvon, de lea doarvái čujuhit ovddit
ovdanbuktimii. Dalle galgá beali almmuheapmái bidjat mielde
ovdanbuktima kopiija.
Dat váldodeasttat mat leat leamaš
mearrideaddjin hálddahuslaš árvvoštallamii, berrejit namuhuvvot.
Jus leat addojuvvon njuolggadusat árvvoštallamii, de lea dábálaččat
doarvái čujuhit njuolggadusaide.
Rievdaduvvon lágain miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b.
1995).
§ 26. (Fámuhuhttejuvvon lágas čakčamánu 25. b.
1992 nr. 107).
§ 27. (mearrádusa almmuheapmi).
Dat hálddašanorgána mii lea dahkan
mearrádusa, galgá fuolahit ahte áššái gulli beliide almmuhuvvo
mearrádus nu jođánit go vejolaš. Jus vuolleahkásaš badjel 15 jagi
lea áššái gulli bealli, ja su ovddasta suodjár, de galgá
hálddašanorgána máid almmuhit mearrádusa vuolleahkásažžii alcces.
Dat hálddašanorgána mii lea dahkan mearrádusa galgá almmuhit dan,
jus dihto ákkaid geažil ii sirdojuvvo eará orgánii. Dábálaččat
almmuhuvvo čálalaččat. Čálalaš diehtu sáhttá addojuvvot
elektrovnnalaš gulahallamiin go vuostáváldi čielgasit lea miehtan
dasa ja lea almmuhan elektrovnnalaš čujuhusa mii dákkár áššiide
galgá adnojuvvot. Jus lea hui váttis hálddašanorgánii čálalaččat
almmuhit, dahje jus lea hoahppu áššiin, de sáhttá almmuhit
njálmmálaččat dahje eará láhkai. Dalle sáhttá áššái gulli bealli
gáibidit mearrádusa duođaštuvvot čálalaččat. Ii dárbbaš
oppanassiige almmuhit mearrádusa, jus almmuheapmi adno čielgasit
dárbbašmeahttumin ja mearrádus ii moktege vahágahte dahje hehtte
guoskevaš beali.
Dain áššiin main vuođustus 24. §
mielde galgá addojuvvot mearrádusain oktanaga, berrejit árttat
dieđihuvvot almmuheamis. Daid háviid go dán ii sáhte čađahit dihto
diliid geažil, ja seamma dalle ge go áššái gulli bealit sáhttet
gáibidit vuođusteami 24. § nuppi lađđasa mielde, de galgá
almmuheamis dan sadjái almmuhit man láhkai beliide sáhttá vuođustus
dieđihuvvot.
Almmuheamis galgá dasto dieđihit
váidinvejolašvuođa, váidináigemeari, váidinásahusa ja váidagiid
dárkilet ovddidanvuogi birra, ja vuoigatvuođa oaidnit ášši
dokumeanttaid 18. §, gč. 19. § mielde. Jus mearrádusa čađaheapmi
sáhttá vahágahttit beali ovdal go váidinášši lea mearriduvvon, de
galgá maid fuomášuhttot ahte lea vejolaš bivdit čađaheami
maŋiduvvot, gč. 42. § vuosttas lađđasa. Jus lea nággolága 437. §
vuosttas lađđasa dahje eará láhkamearrádusa mielde eaktun
áššečuoččaldahttimii ahte váidinvejolašvuohta lea geavahuvvon,
dahje jus lea 437. § nuppi lađđasa dahje eará láhkamearrádusa
mielde eaktun dárkkisteapmái duopmostuolus ahte áššečuoččaldahttin
geavvá dihto áigemearis, de galgá beallái maid fuomášuhttot dán
birra ja man guhkki áigemearri lea.
Lassin oaivadeapmái goalmmát
lađđasa mielde, de galgá eaŋkilmearrádusa almmuheapmi ášši gulli
beliide dieđihit čuovvovačča, go dili árttat leat nu:
- vejolašvuođa ohcat nuvttá diggeráđi,
- hálddašanorgána oaivadangeatnegasvuođa 11. § mielde ja
láhkaásahusaid birra mat leat addojuvvon dan olis, ja
- vejolašvuođa oažžut buhtaduvvot áššegoluid 36. § mielde.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40, ođđajagimánu 12. b. 1995 nr.
4 (fámus cuoŋománu 1. b. 1995), juovlamánu 21. b. 2001 nr. 117
(fámus ođđajagimánu 1. b. 2002 juovlamánu 21. b. 2001 nr. 1475 res.
mielde), borgemánu 1. b. 2003 nr. 86 (fámus golggotmánu 1. b. 2003
borgemanu 1. b. 2003 nr. 991 res. mielde).
§ 27a. Jus eará ii leat mearriduvvon, de sáhttá
Gonagas addit láhkaásahusaid, das mo máksit juolludan-, lohpe-,
autorisašuvdna- js. ohcanmeannudemiid ovddas maid hálddašanorgána
addá. Ovdalis mearrádusaid atteasta dahje duođaštus addojuvvo
nuvttá. Máksingáibádus dán mearrádusa mielde lea bággobearrama
vuođđu.
Lasihuvvon lágas juovlamánu 17. b. 1982
nr. 86, rievdaduvvon lágas geassemánu 26. b. 1992 nr.
86.
Kapihtal VI. Váidaga ja rievdadeami
birra.
§ 28. (mearrádusa maid sáhttá váidit,
váidinásahus).
Áššái gulli bealli dahje eará geas
áššái lea rievttálaš váidinberoštupmi sáhttá váidit
eaŋkilmearrádusa dan hálddašanorgánii (váidinásahussii) mii lea
dakka bajábealde hálddašanorgána mii lea dahkan mearrádusa
(vuolitásahus).
Daid eaŋkilmearrádusaide maid dahká
dakkár hálddašanorgána mii lea ásahuvvon gielddaid ja
fylkkagielddaid lága olis, lea gielddastivra dahje fylkkadiggi daid
váidinásahus, dahje dáid orgánaid mearrádusaid mielde, ovdagoddi
dahje fylkkalávdegoddi dahje gielddastivrra dahje fylkkadikki
nammadan okta dahje eanet sierra váidinlávdegottit. Departemeanta
lea liikká váidinásahus go gielddastivra dahje fylkkadiggi lea
dahkan mearrádusa. Guoskevaš stáhta orgána lea váidinásahus go lea
dahkkojuvvon mearrádus dan válddi mielde maid stáhta
hálddašanorgána lea dasa sirdán.
Jus Gonagas ii mearrit eará láhkai,
de ii sáhte váidinásahusa mearrádusa váidináššis váidit.
Váidinásahusa mearrádusa hilgut váidaga sáhttá datte váidit, earret
go:
- vuolitásahus ge mearridii hilgut ášši,
- vuolitásahus lea meannudan hilgungažaldaga ja gávnnahan ahte
leat duohtagieđahallaneavttut,
- Gonagas lea váidinásahus,
- iehčanas váidingoddi lea hilgon váidaga.
Jus lea riekti váidit
hilgunmearrádusa mas váidinásahus lea suohkan- dahje
fylkkasuohkanorgána, de manná váidda fylkkamánnii.
Dihto áššesurggiide sáhttá Gonagas
mearridit váidinnjuolggadusaid mat devdet dahje spiehkastit dán
kapihttala njuolggadusain. Dakkár láhkaásahusa mii ráddje
váidinvuoigatvuođa dahje mii muđui mearkkašahtti láhkai
nuppástuhttá njuolggadusaid nu ahte vahágahttá bealleberoštumiid,
sáhttá addit dušše go leat dasa dettolaš ákkat.
Rievdaduvvon lágain geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, miessemánu 27. b. 1977 nr. 40, čakčamánu 25. b. 1992 nr.
107, ođđajagimánu 10. b. 1997 nr. 8 (fámus njukčamánu 1. b. 1997),
geassemánu 27. b. 2003 nr. 66 (fámus borgemánu 1. b. 2003
geassemánu 27. b. 2003 nr. 773 res. mielde).
§ 29. (váidináigemearri).
Áigemearri váidit lea 3 vahku dan
rájes go mearrádusa almmuheapmi lea joavdan áššái gulli beallái.
Jus almmuhuvvo almmolaččat, de álgá váidináigi gollat dan beaivvi
rájes go mearrádus vuosttas geardde almmuhuvvui.
Sutnje gii ii leat ožžon mearrádusa
almmuheami, álgá váidináigi gollat dan rájes go lea ožžon dahje
berre leat háhkan dieđuid mearrádusa birra. Dakkár mearrádusain
main soapmásii juolluduvvo vuoigatvuohta, nohká váidináigi earáide
liikká maŋimustá go lea gollan 3 mánu dan rájes go mearrádus
dahkkojuvvui.
Jus okta bealli lea gáibidan
diehtit mearrádusa vuođustusa 24. § nuppi lađđasa mielde, de
gaskkalduvvo váidináigi. Ođđa váidináigi gollagoahtá dan rájes go
vuođustusa dieđiheapmi lea joavdan sutnje dahje son lea eará láhkai
diehtevassii ožžon dan.
Guoskevaš vuolitásahus dahje
váidinásahus sáhttá dihto háviid guhkidit váidináiggi ovdal go dat
lea nohkan.
§ 30. (goas váidda ferte leat
ovddiduvvon).
Vai váidda galgá leat ovddiduvvon
áiggil, de lea doarvái ahte julggaštus ovdal áiggi nohkama lea
addojuvvon poastadoaimmahahkii mii galgá fuolahit sáddaga
hálddašanorgánii, almmolaš virgeolbmui geas lea fápmudus váldit
vuostá julggaštusa dahje lea joavdan dan elektrovnnalaš čujuhussii
maid hálddašanorgána lea almmuhan elektrovnnalaš váidagiid
vuostáváldimii. Jus julggaštus ii joavdda gosa galgá, de ferte dat
ođđasit lágiduvvot vahku sisa maŋŋil go son lea ožžon dan
diehtevassii dahje berre leat ádden dan dahje – jus álgoáigemearri
lea oanehat – seamma guhkes áigái go dát áigemearri. Áigemearri
lohkkojuvvo duopmostuollolága 148. ja 149. §§ njuolggadusaid
mielde.
Rievdaduvvon lágain ođđajagimánu 9. b.
1998 nr. 5, juovlamánu 21. b. 2001 nr. 117 (fámus ođđajagimánu 1.
b. 2002 juovlamánu 21. b. 2001 nr. 1475 res. mielde).
§ 31. (váidináigemeari rihkkun).
Vaikko váidi lea rihkkon
váidináigemeari, de sáhttá meannudit váidaga jus
- áššái gulli bealli dahje su doaimmaheaddji ii sáhte
sivahallojuvvot go lea rihkkon áigemeari dahje go lea healbadan
váidaga maŋŋil, dahje
- dihto árttaid geažil lea govttolaš ahte váidda
meannuduvvo.
Árvvoštaladettiin ahte berre go
váidda meannuduvvot, galgá vel deattuhuvvot sáhttá go mearrádusa
nuppástupmi moktege vahágahttit dahje šaddat hehttehussan
earáide.
Ii sáhte váidaga meannudit
váidináššin jus lea gollan badjel jahki dan rájes go mearrádus
dahkkojuvvui.
Rievdaduvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40.
§ 32. (váidaga čujuhus, hápmi ja
sisdoallu).
Váidaga julggaštus(a) galgá:
- ovddidit dan hálddašanorgánii mii lea dahkan mearrádusa; jus
njálmmálaš váidda lea lobálaš, galgá guoskevaš hálddašanorgána
čállit julggaštusa;
- čállán vuollái váidi dahje su doaimmaheaddji dahje leat
luohtehahtti nu go mearriduvvon láhkaásahusas, dahje láhkaásahusa
olis, gč. § 15 a;
- namuhit mearrádusa maid váidá, ja jus gáibiduvvo addit dieđuid
váidinvuoigatvuođa árvvoštallamii ja lea go váidináigemearri
dollojuvvon;
- namuhit dan nuppástusa maid dáhttu mearrádusas maid váidá.
Julggaštusain berrejit maid
namuhuvvot dat árttat maid vuođul váidá.
Jus váidinjulggaštusas leat
meattáhusat dahje váillit, de bidjá hálddašanorgána oanehis
áigemeari divvumii dahje deavdimii.
Váidinjulggaštusa sáhttá ovddidit
elektrovnnalaš gulahallamiin jus dat hálddašanorgána mii galgá
vuostá váldit váidaga, lea láhčán dili dasa.
Rievdaduvvon lágas juovlamánu 21. b. 2001
nr. 117 (fámus ođđajagimánu 1. b. 2002 juovlamánu 21. b. 2001 nr.
1475 res. mielde).
§ 33. (áššeráhkkaneapmi
váidináššis).
Váidináššiid ráhkkaneamis jna.
gustojit IV ja V kapihttalat vástideaddji láhkai, go eará ii čuovo
dán paragráfa njuolggadusain.
Vuolitásahus galgá váidaga vuođul
iskat dan mii orru leame dárbbašlaš. Dat sáhttá fámuhuhttit dahje
rievdadit mearrádusa jus gávnnaha váidaga leat vuođustuvvon. Jus
eai leačča eavttut meannudit váidaga, de galgá vuolitásahus hilgut
ášši, gč. datte 31. §.
Go soames adno áššis leat
vuostebeallin, de galgá vuolitásahus dieđihit sutnje dan birra nu
jođánit go vejolaš, gč. liikká 16. § goalmmát lađđasa. Seammás
galgá biddjojuvvot áigemearri ovddidit cealkámuša. Jus
váidinvuostebeallái dieđihuvvo reivviin, de galgá váidaga kopiija
biddjojuvvot mielde jus juo 19. § mielde ii sáhte beali biehttalit
dan beassat oaidnimis.
Jus ii dahkkojuvvo mearrádus nugo
namuhuvvon nuppi lađđasis, de galget ášši báhpárat sáddejuvvot
váidinásahussii nu jođánit go ášši lea láhččojuvvon. Jus
vuolitásahus addá váidinásahussii cealkámuša maid áššái gulli
bealit sáhttet gáibidit beassat oaidnit almmá 19. § hehttehusa
haga, de galgá dat sáddet kopiija beliide jus juo Gonagas ii leat
váidinásahus.
Váidinásahus galgá gozihit ahte
váidda lea nu bures čuvgehuvvon go vejolaš ovdal go mearrádus
dahkkojuvvo. Dat sáhttá váguhit vuolitásahusa dárkileappot ášši
guorahallat jna.
Rievdaduvvon lágas miessemánu 27. b. 1977
nr. 40.
§ 34. (váidinásahusa váldi).
Jus eai leačča eavttut devdojuvvon
meannudit váidaga, de galgá váidinásahus hilgut ášši, gč. datte 31.
§. Váidinásahus ii leat čadnon dasa ahte vuolitásahus atná
eavttuid devdojuvvon.
Jus váidda meannuduvvo, de sáhttá
váidinásahus árvvoštallat buot beliid áššis ja maid vuhtii váldit
ođđa diliid. Dat galgá árvvoštallat daid oaiviliid maid váidi
ovddida, ja sáhttá maid árvvoštallat diliid maid váidi ii leat
guoskkahan. Go stáhta orgána lea váidinásahus gielddaid dahje
fylkkagielddaid dahkan mearrádusaide, de galgá váidinásahus
deattuhit gieldda iešstivrejumi deastta dan friddjaárvvoštallama
geahččalettiin.
Mearrádusa ii sáhte rievdadit
vahágin váidái, eará go jus su beroštumit orrot dárbbašeame
garvojuvvot eará priváhta olbmuid dahje almmolaš beroštumiid
geažil. Dákkár rievdadeami dieđiheapmi ferte leat sáddejuvvon
váidái 3 mánu sisa, maŋŋil go vuolitásahus válddii vuostá váidaga.
Vuosttas ja nuppi čuoggá ráddjehusat eai liikká gusto jus
mearrádusa lea vel eará váidi váidán, ja su váidda gávnnahuvvo leat
vuođustuvvon.
Váidinásahus sáhttá ieš áššis ođđa
mearrádusa dahkat dahje dan fámuhuhttit ja máhcahit ášši
vuolitásahussii ollislaš dahje belohahkii ođđa meannudeapmái.
Rievdaduvvon lágain miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b.
1995), ođđajagimánu 10. b. 1997 nr. 7 (fámus njukčamánu 1. b.
1997), geassemánu 26. b. 1998 nr. 46.
§ 35. (mearrádusa rievdadit váidaga
haga).
Hálddašanorgána sáhttá rievdadit
iežas mearrádusa váiddekeahttá jus
- rievdadeapmi ii vahágahte ovttage geasa mearrádus guoská dahje
njuolga boahtá ávkin dahje
- mearrádusa almmuheapmi ii leat joavdan guoskevažžii ii ge
mearrádus leat almmolaččat almmuhuvvon, dahje
- mearrádusa ferte atnit lágaheapmin.
Jus eavttut ležžet vuosttas lađđasa
mielde, de sáhttá maiddái váidinásahus dahje eará bajit orgána
rievdadit mearrádusa.
Jus eará priváhta olbmuid dahje
almmolaš beroštumiid deasttat dan dagahit, de sáhttá váidinásahus
dahje bajit eiseváldi rievdadit vuolit orgána mearrádusa vahágin
dasa geasa mearrádus guoská dahje njuolga boahtá ávkin, vaikko dasa
eai leat eavttut vuosttas lađđasa b dahje c bustáva mielde. Diehtu
dan birra ahte mearrádus dárkkistuvvo, ferte dalle sáddejuvvot
sutnje golbma vahku sisa dan rájes go mearrádusa birra sáddejuvvui
diehtu, ja diehtu ahte mearrádus lea rievdaduvvon ferte sáddejuvvot
sutnje golmma mánu sisa seamma áiggi rájes. Jus lea váidinášši
mearrádusa dárkkisteamis sáhka, de ferte diehtu ahte mearrádus lea
rievdaduvvon liikká sáddejuvvot sutnje golmma vahku sisa.
Nubbi ja goalmmát lađas eai gusto
gieldda, fylkkagieldda eai ge stáhta orgánaide mat leat
váidinásahussan 28. § nuppi lađđasa vuosttas dahje nuppi cealkaga
mielde. Stáhta váidinásahusat sáhttet datte fámuhuhttit
mearrádusaid mat adnojit leat lágaheapmin.
Mearrádusa rievdadanvejolašvuođaid
gáržžideamit mat leat eaktuduvvon vuosttas, nuppi ja goalmmát
lađđasis, eai gusto go rievdadanvejolašvuohta čuovvu eará lágas,
alddis mearrádusas dahje dábálaš hálddašanrievttálaš
njuolggadusain.
Rievdaduvvon lágain miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, čakčamánu 25. b. 1992 nr. 107.
§ 36. (áššegolut).
Go mearrádus rievdaduvvo áššái
gulli beallái buorrin, de galget sutnje buhtaduvvot mearkkašahtti
golut mat leat leamaš dárbbašlažžan rievdadit mearrádusa, earret
dalle jus rievdadeapmi lea beali iežas dili dahje dakkár diliid
geažil maidda bealli dahje hálddašeapmi eai sáhte váikkuhit, dahje
jus eará erenoamáš dilit eai oro leame dan vuostá.
Dakkár áššis mii mealgadii lea
beliid gaskasaš nággu, sáhttá dat bealli mii lea gáibidan
mearrádusrievdadeami, muhto geasa áššis ii leat mieđihuvvon
mearkkašahtti láhkai, váguhuvvot buhtadit nuppi beallái ollásit
dahje belohahkii daid erenoamáš áššegoluid maid gáibádus dagahii.
Galgá deattuhuvvot lea go sus leamaš dievaslaš ágga gáibidit
rievdadit mearrádusa, ja lea go govttolaš váguhit
golloovddasvástádussii ášši lágášvuođa ja vuostebeali dili
ektui.
Váidinásahus mearrida galgá go
beallái buhtadit áššegoluid, muhto vuolitásahus jus dat lea áššis
ođđa mearrádusa dahkan. Dat orgána mii dahká mearrádusa,
ovddasvástida ahte almmolaš golut vuosttas lađđasa mielde
buhtaduvvojit, muhto jus golloovddasvástádusa vuođđu lea váili
mearrádusas dahje áššeráhkkaneamis, de sáhttá mearriduvvot ahte
ovddasvástádus ollásit dahje belohahkii gullá dan dahje daid
mearridanorgánaide mat ovddasvástidit váilli. Gáibádusa ferte
ovddidit 3 vahku sisa, maŋŋil go ođđa mearrádusa diehtu lea joavdan
guoskevažžii, datte gustojit 29. § njealját lađas ja 30 – 32 §§
vástideaddji láhkai. Mearrádusa sáhttá váidit dán kapihttala
njuolggadusaid mielde, jus Gonagas ii leat eará mearridan. Dihto
áššesurggiide sáhttá Gonagas mearridit váidinnjuolggadusaid mat
devdet dahje spiehkastit dáin njuolggadusain, masa gullá váidin go
gielddastivraorgána lea mearrádusa dahkan nugo namuhuvvon 28. §
nuppi lađđasis. Áššegoluid maid lea mieđihan ovtta beallái nuppi
lađđasa njuolggadusaid mielde, sáhttá bággobearrat
duopmonjuolggadusaid mielde.
Jus mearrádus lea rievdaduvvon, de
galgá beallái fuomášuhttojuvvot vuoigatvuohta gáibidit áššegoluid
buhtaduvvot, jus ii leat jáhkkemeahttun ahte sus leat leamaš
mearkkašahtti áššegolut dahje navdojuvvo ahte son dahje su
doaimmaheaddji diehtá vuoigatvuođa birra. Jus eará háviid orru
govttolaš ahte áššegoluid buhtadanášši árvvoštallo, de berre
beallái oaivaduvvot dárbbu mielde.
Lasihuvvon lágas geassemánu 19. b. 1969
nr. 54, rievdaduvvon lágain miessemánu 27. b. 1977 nr. 40,
ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b.
1995).
Kapihtal VII. Láhkaásahusaid birra.
§ 37. (čielggadangeatnegasvuohta,
ovddalgihtii dieđiheapmi ja berošteddjiid cealkámušat).
Hálddašanorgána galgá gozihit ahte
ášši lea nu bures čuvgehuvvon go vejolaš ovdal go mearrádus
dahkkojuvvo.
Daid dienastusaid, fágaid dahje
beroštusjoavkkuid almmolaš ja priváhta ásahusat ja organisašuvnnat
maidda láhkaásahus galgá gustot dahje gusto dahje jus beroštumit
erenoamážit guoskkahuvvojit, galget oažžut vuogasvuođa ovddidit
cealkámuša ovdal go láhkaásahus gárvvistuvvo, rievdaduvvo dahje
fámuhuhtto. Dan muddui go dárbbašuvvo vai ášši buotbeallásaččat
čuvgehuvvo, de galgá maid geahččalit cealkámuša bivdit earáin.
Hálddašanorgána mearrida man láhkai
galgá ovddalgihtii dieđihit ja sáhttá bidjat áigemeari
cealkámušovddideapmái.
Ii dárbbaš ovddalgihtii dieđihit,
jus:
- dan ii sáhte geavatlaččat čađahit, dahje
- sáhttá váddudit láhkaásahusa čađaheami dahje láivudit dan
beavttu, dahje
- adno čielgasit dárbbašmeahttumin.
Cealkámušaid galgá čálalaččat
addit. Hálddašanorgána sáhttá iešguđet áššis mieđihit ahte
cealkámuš addojuvvo njálmmálaččat. Go áššái lea heivvolaš, de
sáhttá hálddašanorgána mearridit ahte ášši šiehtadallamat leat
čoahkkimis.
Rievdaduvvon lágas geassemánu 19. b. 1969
nr. 54 (ovddeš 36. ja 37. §§).
§ 38. (hápmegáibádus ja
almmuheapmi).
Láhkaásahus galgá:
- čielgasit čujuhit dan dahje daidda njuolggadusaide mat addet
hálddašanorgánii láhkavuođu gárvvistit láhkaásahusa;
- namuhit dan hálddašanorgána mii lea láhkaásahusa addán;
- almmuhuvvot Norsk Lovtidendas;
- almmuhusas gohčoduvvot láhkaásahussan.
Go geavatlaččat lea ávkkálaš, de
sáhttá almmuhusas dušše oanehaččat máinnašit láhkaásahusa ja čuvget
gos teavstta oažžu dahje gos dat gávdno.
Jus láhkaásahus lakto dihto
dáhpáhussii dahje jus dat muđui galgá dušše oanehis áigái gustot,
ja almmuhus nugo namuhuvvon vuosttas lađđasa c bustávas ii leat
ulbmilávkkálaš, de sáhttá baicce almmuhit dan eará láhkai. Seamma
sáhttá Gonagas mearridit áššesurggiide dahje háviide go
njuolggadusaid vuosttas lađđasa c bustáva mielde ii leat
ulbmilávkkálaš almmuhit láhkaásahusa šlája, sisdoalu dahje
doaibmaviidodaga geažil.
Gonagas sáhttá mearridit čujuhusaid
nuppi ja goalmmát lađđasa atnimii ja sáhttá mearridit ahte
láhkaásahusat galget leat albmosis buohkaide.
Rievdaduvvon lágas geassemánu 19. b. 1969
nr. 54.
§ 39. (sustojuvvon almmuheami
váikkuhus).
Láhkaásahusa ii sáhte geavahit
ovttage ektui ovdal go dat lea almmuhuvvon nu go mearriduvvon 38
§:s, earret go jus duođaštuvvo ahte hálddašanorgána eará dohkálaš
vuogi mielde lea láhkaásahusa čuvgen almmolašvuhtii dahje guoskevaš
dienastussii, fágai dahje beroštusjovkui dahje sutnje gean ektui
láhkaásahus geavahuvvo, dahje go son lea beassan diehtit
láhkaásahusa birra.
§ 40. (vejolašvuohta garvit
láhkaásahusaid).
Hálddašanorgána ii sáhte garvit
láhkaásahusa, earret go jus láhkaásahusa dahje dan láhkavuođu
mielde lea vejolaš dan dahkat.
Kapihtal VIII. Mearrádusat meattáhusaid
váikkuhusaid birra, mearrádusaid maŋiduvvon čađaheami birra ja
fápmuiboahtima birra.
Bajilčála rievdaduvvon lágas miessemánu
27. b. 1977 nr. 40.
§ 41. (meannudanvuogi meattáhusaid
váikkuhus).
Jus dán lága dahje dán lága
láhkaásahusaid meannudanvuogi njuolggadusat eai leat dollojuvvon
muhtun ášši meannudeamis mii gusto eaŋkilmearrádussii, de lea
mearrádus liikká lágalaš go lea vuođđu navdit ahte meattáhus ii
leat mearrideaddji láhkai váikkuhan mearrádusa sisdoalu.
§ 42. (mearrádusa čađaheam
maŋideapmi).
Vuolitásahus, váidinásahus dahje
eará bajit orgána sáhttá mearridit ahte mearrádus ii galgga
ollašuhttot ovdal go váidináigi lea nohkan dahje váidda lea
meannuduvvon. Go áššái gulli bealli dahje eará geas lea rievttálaš
váidinberoštupmi áigu čuoččaldahttit ášši dahje lea čuoččaldahttán
ášši vai duopmostuollu meannuda mearrádusa, de sáhttá orgána nugo
namuhuvvon maŋidit ollašuhttima dassái go lea loahpalaš duopmu
celkojuvvon. Seamma gusto jus bealli dahje eará geas lea rievttálaš
váidinberoštupmi áigu dahje lea ovddidan ášši Stuorradikki
hálddašanáittardeaddjái. Maŋidanávžžuhusat galget mearriduvvot nu
jođánit go vejolaš. Muđui gustojit dat mat leat eará lágain
mearriduvvon dan hárrái mo váidaga, áššečuoččaldahttima jna.
maŋideapmi váikkuha.
Maŋideapmái sáhttá bidjat eavttuid.
Maŋidanávžžuhusa biehttaleapmi galgá vuođustuvvot. Vuođustus galgá
addojuvvot biehttalemiin oktanaga.
Rievdaduvvon lágain miessemánu 27. b. 1977
nr. 40, ođđajagimánu 12. b. 1995 nr. 4 (fámus cuoŋománu 1. b.
1995).
§ 43. (fápmuiboahtin).
Lága fápmuiboahtima áigemuddu
mearriduvvo sierra lágas.