Leahkki vuoigatvuođat eai
lihkahallojuvvo
Finnmárkkuláhka ii nuppástuhte geavahan- ja
oamastanvuoigatvuođaid Finnmárkku eatnamiidda (earret opmodagaid
sirdima Statskog SFas Finnmárkkuopmodahkii). Juos oktage lea
rábidan geavahan dahje oamastanvuoigatvuođa muhtun guovllu bistilis
geavaheami (oamastusa dahje dološ áiggi rájes geavaheami) bokte, de
ii nuppástuhte Finnmárkkuláhka dán.
Juos olmmoš ovdamearkan čuohpai
muoraid muhtun vuovddis dahje guođohii šibihiid dihtoguovllus
dainna jáhkuin ahte sus lei vuoigatvuohta dasa, de sáhttá oažžut
dakkár geavahanvuoigatvuođa dohkkehuvvot. Dát gusto Finnmárkkus
nugo muđuige riikkas. Iige láhka lihkahala vuoigatvuođaid mat
vuođđuduvvet eará vuđđosii, ovdamearkan dakkáriid mat vuođđuduvvet
dahkkojuvvon šiehtadussii.
Láhka nanne ahte sámit leat
eatnamiid ja čáziid bistilis geavahemiin rábidan vuoigatvuođaid
Finnmárkku eatnamiidda (§ 5 vuosttas lađas). Dát čuovvu dábálaš
norgalaš rievttis (oamastus ja dološ áiggi geavaheapmi). Dattetge
lei deaŧalaš nannet dán lágas. Mearrádus dohkkeha prinsihpalaččat
ja politihkalaččat, ahte leat dakkár rábiduvvan vuoigatvuođat
Finnmárkkus.
Prinsihppa ahte láhka ii lihkahala
sajáiduvvan vuoigatvuođaid gusto maiddái dážaide, kveanaide ja eará
Finnmárkku ássiide. Eaŋkilolbmo vuoigatvuođat dohkkehuvvojit ja
dáidet diggelogahuvvot dađistaga go vuoigatvuođat
identifiserejuvvojit gártenbarggu bokte mii galgá čađahuvvot.
Oamastus ja dološ áiggi rájes
geavaheapmi
Norgga rievtti mielde sáhttá olmmoš
dihtoeavttuid vuođul rábidit sihke geavahanvuoigatvuođa ja
eaiggátvuoigatvuođa muhtun guvlui, go dan geavaha dahje ráđđe
guhkes áiggi badjel. «Oamastus»ja «dološ áiggi rájes geavaheapmi»
leat namahusat guovtti vuohkái, mo sáhttá rábidit alcces dakkár
vuoigatvuođaid.
Oamastusa eavttut čuvvot lágas
juovlamánu 9. 1966 nr. 1 oamastusa birra. Go galgá čuoččuhit
oamastanvuoigatvuođa (eaiggáduššanvuoigatvuođa), de ferte ráđđen
guovllu uhcimustá 20 jagi. Ferte leat leamaš buorre árta jáhkkit
iežas eaiggáduššat guovllu. (Dát gohčoduvvo «buorrin jáhkkun».)
Go galgá čuoččuhit
geavahanvuoigatvuođa, de ferte guovllu dihtoláhkai geavahan
uhcimustá 20 jagi. Galgá geavahan dan jáhkus, ahte sus lei
vuoigatvuohta dasa. Juos geavaheapmi ii leat buktán bissovaš
ráhkkanusaid guvlui (ovdamearkan viesu huksen dohko), de ferte
geavahan guovllu uhicmustá 50 jagi ovdal go oažžu dohkkehuvvot
geavahanvuoigatvuođa.
Oahppa dološ áiggi rájes
geavaheamis lea ovdánan riektegeavada bokte. Dološ áiggi rájes
geavaheami vuođul sáhttá oažžut oamastan- dahje
geavahanvuoigatvuođa muhtun guvlui vaikko oamastusa eavttut eai
leat devdojuvvon. Dat dáhpáhuvvá oppalaš árvvoštallama mielde, mas
deaŧalaččamus momeanttat leat:
- Guovllu guhkes áiggi geavaheapmi. Dasgo eará eavttut eai leat
nu čavgadat go oamastussii, de gáibiduvvo hui guhkes áiggi
geavaheapmi, soaitá nu guhká go 100 jagi, ja uhcimustá 50
jagi.
- Gii lea geavahan dahje ráđđen guovllu, ferte dán dahkan buori
jáhkus. Gáibádus buori jáhkku ii leat nu garas, juos geavahanáigi
lea hui guhkki.
Dábálaččat lea álkit rábidit
geavahanvuoigatvuođaid go oamastanvuoigatvuođaid. Go galgá oažžut
dohkkehuvvot oamastanvuoigatvuođa dáid vuđđosiid alde, de ferte
earret eará geavahan muhtun guovllu dan mađe ja nu guhká, ahte orui
leamen eanaeaiggát ja ahte lea leamaš árta jáhkkit iežas duođas
eaiggáduššat guovllu.
Almmuhan: 14.09.05