Ođasmuvvi valljodagaid hálddaheapmi
Du vuoigatvuođat |
Sámedikki válddahusat
Lága deaŧalaččamus ulbmiliid gaskkas lea addit Finnmárkku
veahkadahkii stuorát váikkuhanfámu fylkka eatnamiid hálddaheapmái.
Finnmárkkulága kapihtal 3 addá njuolggadusaid Finnmárkkuopmodaga
eatnamiid ođasmuvvi luondduvalljodagaid hálddaheapmái.
Báikkálaš veahkadagas seahtá leat
stuorát vuoigatvuohta ávkkástallat luondduvalljodagain og earáin.
Danne leat biddjojuvvon maŋga vuoigatvuođadási dasa, man lahka
iešguđege joavku lea čadnojuvvon iešguđetlágan valljodagaide.
Buot gieldda ássiin galgá leat
vuoigatvuohta ávkkástallat dihto luondduvalljodagain gieldda rájáid
siskkobealde, earret eará mannet, uvjet ja murret dihto mearrái.
Dát lea viidámus vuoigatvuođadássi. Nuppi dásis lea buot Finnmárkku
ássiin vuoigatvuohta bivdit, guolástit ja lubmet. Dábálaččamus
dásis lea álbmogis – maiddái sis geat eai ása Finnmárkkus – lohpi
bivdit smávvafuđđožiid ja guolástit stákkuin ja giehtaduorgguin ja
čoaggit luopmániid iežaset ruovttudollui.
Finnmárkkulága njuolggadusaid
luondduvalljodagaid hálddaheami birra gáržžidit eará lágaid
njuolggadusat nugo fuođđoláhka ja luossa- ja sáivaguolleláhka, mat
ovdamearkan addet njuolggadusaid fierbmungildosa ja bivdogildosa
birra iešguđege áigái jagis.
Dán lassin lea Finnmárkkuopmodagas
viiddis váldi stivret ja addit dárkilet njuolggadusaid iežas
eatnamiid luondduvalljodagaid ávkkástallamii ja hálddaheapmái
(geahča dárkileappot teakstabovssas). Ovdamearkan sáhttá báikkálaš
guolásteaddjisearvái addit vuoigatvuođa hálddahit guolásteami
muhtun jogas. Finnmárkkuopmodat sáhttá maiddái mearridit ahte
luondduvalljodagaid ávkkástallan gáibida oktagaslaš (individuála)
lobi, ja addit lobi ávkkástallat luondduvalljodagain viidábut go
masa olbmos lea vuoigatvuohta lága mielde. Bivdui ja guolásteapmái
dárbbašuvvo álo lohpi, ovdamearkan bivdo- dahje guolástangoarta.
Sáhttá gáibidit divada lobi ovddas, ja dat sáhttá leat iešguđege
sturrodagas gieldda ássiide, Finnmárkku ássiide ja eará guovllu
álbmogii.
Sámedikki válddahusat
Sámediggi sáhttá addit válddahusaid
(rávvagiid, háltelinjáid) dasa, mo galgá árvvoštallat guđe láhkai
mearrádusat meahcceeatnamiid nuppástuvvan geavaheamis váikkuhit
sámi kultuvrii, boazodollui, meahcásteapmái, ealáhusdoaimmaheapmái
ja servodateallimii (§ 4). Sámedikki válddahusat galget adnojuvvot
vuođđun dán árvvoštallamis.
Válddahusat ásahallet dušše guđe
láhkai iešguđetlágan doaibmabijuid váikkuhusat sámi beroštusaide
galget árvoštallojuvvot. Válddahusat eai čana dan, makkár
mearrádusaid almmolaš eiseválddit dahje Finnmárkkuopmodat sáhttet
dahkat. Dat eai mearrit guđe láhkai sámi beroštusaid vuhtiiváldin
galgá vihkkehallojuvvot eará beroštusaid vuostá, ovdamearkan
ealáhusovddideami dahje infrastruktuvrra huksendárbbu vuhtiiváldima
vuostá. Gielda sáhttá ovdamearkan mearridit regulerenplána plána-
ja huksenlága mielde, mii mearkkaša ahte meahccevalljodagat
geavahuvvojit earaláhkai, vaikko vel dat sáhttáge čuohcat sámi
beroštusaide.
Sámedikki válddahusain lea
mearkkašupmi buot almmolaš eiseválddiide geat plánejit
doaibmabijuid Finnmárkui, mat mearkkašit ahte meahcceatnamiid
geavaheapmi nuppástuvvá ja mat sáhttet váikkuhit sámi beroštusaide.
Ovdamearkan galgá gielda atnit válddahusaid vuođđun, juos áigu
mearridit meahcceeatnama ođđasisregulerema mii sáhttá váikkuhit
sámi boazodollui dahje eará ealáhusdoaimmaheapmái. Stáhta galgá
atnit válddahusaid vuođđun, juos lea plánejuvvon
riikkageaidnohuksen meahcceeatnamiidda mii sáhttá váikkuhit sámi
beroštusaide. Maiddái Finnmárkkuopmodaga stivra galgá atnit
válddahusaid vuođđun, juos áigu mearridit meahcceatnama
nuppástuvvan geavaheami iežas eatnamiin (§ 10).
Ođasmuvvi valljodagaid hálddaheapmi
Finnmárkkuopmodaga eatnamiin
Buot gieldda ássiin lea vuoigatvuohta:
- bivdit jávreguliid firpmiin
- bivdit sáivačázis gođđi luossaguliid gittaneavvuiguin
mearas
- čoaggit maniid ja uvjjaid
- čuohppat lastavuovddi boaldámuššan dáludárbui
- loggut lavnnjiid boaldámuššan ja eará dáludárbui
- čuohppat lastamuoraid áidestoalpun ja áhcestoalpun boazodoallo-
ja eanadoalloealáhussii
Buot Finnmárkku ássiin lea vuoigatvuohta:
- bivdit fuođđuid
- bivdit smávvafuđđožiid
- oaggut jogain ja jávrriin stákkuin ja giehtaduorgguin
- čoaggit luopmániid
- váldit muoraid duodjái
Buohkat – maiddái sii geat ásset olggobealde Finnmárkku –
besset:
- bivdit smávvafuđđožiid
- oaggut jogain ja jávriin stákkuin ja giehtaduorgguin
- čoaggit luopmániid iežaset ruovttudollui
Bivdu gáibida álo lobi. Lohpi
sáivačázis gođđi (anadroma) luossaguliid bivdit addojuvvo
ovddimustá olbmuide, geat gullet vuođđoealáhusaide ja ásset
bissovaččat guovllus.
Gielda sáhttá addit eaŋkilolbmuide dahje
joavkkuide 10 jahkái háválassii vuoigatvuođa ávkkástallat muhtun
valljodagain dárkileappot mearriduvvon guovlluin gili lahka.
Gieldda mearrádus sáhttá váidaluvvot Finnmárkkuopmodahkii.
Finnmárkkuopmodat sáhttá:
- addit báikkálaš servviide 10 jahkái háválassii vuoigatvuođa
hálddahit luondduvalljodagaid ávkkástallama mearriduvvon
guovlluin
- addit eará joavkkuide dahje álbmogii lobi ávkkástallat
luondduvalljodagain viidábut go sis lea vuoigatvuohta lága
mielde
- addit dárkilet njuolggadusaid ođasmuvvi valljodagaid
ávkkástallama birra, dán vuolde maiddái gáibidit oktagaslaš lobi ja
divada
- mearridit gáržžádusaid valljodagaid ávkkástallamii mearriduvvon
guovlluin. Mearrádus sáhttá váidaluvvot departementii.
Almmuhan: 14.09.05