Sámediggi moaitá evttohusa ođđa álbmotmeahcceplána birra
Sámeservodagas gávdno ipmárdus ja dohkkeheapmi álbmotmehciide suodjalandihte luonddu ja biologalaš máŋggalágášvuođa. Sámit háledit leahkit mielde álbmotmehciid hálddašeamis árbevirolaš sámeguovlluin. Leat moadde oainnu maid Sámediggi buktá ovdan go guoská Luonddugáhttendoaimmahaga evttohussii ođđa álbmotmeahcceplána birra.
Almmolaččat ii gávdno nu stuora vuosteháhku sámiid gaskkas álbmotmehciid ásaheapmái muhto diehttelaš gávdnojit spiehkastagat.
- Olbmuin geain lea diehtu luonddu ja seailluhanárvvuid birra dohkkehit álkibu luonddusuodjalusa ja ráddjehusaid eanageavaheamis, čilge Lars-Anders Baer, Sámedikki stivraságadoalli.
Kolonialisttalaš ovdahistorjá
Sámediggi goit vuosttilda garrasit álbmotmehciid ideologalaš ja struktuvrralaš vuođustusa danin go albma soahpamuš ruoŧa luonddusuodjalusa kolonialisttalaš ovdahistorjjás sámeguovllus ii leat vel dahkkojuvvon.
Sámi dimenšuvnna váilo
Go jurddaša dan ahte vuosttaš ruoŧa álbmotmeahcit areálalaččat ásahuvvojedje árbevirolaš sámeguovllus, galggašii gávdnot sápmelaš dimenšuvnna ággagovas, oaivvilda Baer. Sámekultuvrra árbevirolaš máhtut ja vierut fertejit vuhtiiváldojuvvot hálddahusstruktuvrras. Álbmotrievtti ovdáneapmi vuoseha dan guvlui ahte sámit galget oažžut stuorit ovddasvástádusa ja eanet oassálastit eatnamiid hálddašeami árbevirolaš sámeguovlluin.
Álbmotmeahcit eamiálbmotguovlluin
Agenda 21 mii lea dohkkehuvvon Riokonferánssas 1992 cealká čielgasit ahte eamiálbmogat galget beassat eanet oassálastit luonddunávccaid hálddašeamis iežaset árbevirolaš guovlluin. Ruoŧŧa lea searvan prinsihpaide Agenda 21-dokumeanttas. Gaskariikkalaš luonddugáhttenovttastus (IUNC) leat ávžžuhusain máŋgii cealkán man dehálaš lea ahte eamiálbmogiidda dáhkiduvvo oassálasvuođa ja váikkuhanvejolašvuođa e.e. álbmotmehciid hálddašeamis. Australias, Kanadas, Ođđa Zeelánddas ja USA:s gávdnojit álbmotmeahcit eamiálbmotguovlluin gos eamiálbmogat oassálastet hálddašeamis ja muhton báikkiid ollasit ovddasvástidit olles álbmotmeahci.
Máilbmiárbi Laponia
Máilbmiárbi Laponia ja UNESCO govvideapmi ja ágga manin guovlu oaččui máilbmiárbestatusa lea buorre vuolginčuoggá joatkevaš ságastallamis.
- Doaimmat maid Luonddugáhttendoaimmahat, leanastivra Norrbottena leanas ja guoskevaš gielddat ja čearut Laponiaguovllus dal ovttas čađahit sáhttet leahkit álgu eretkoloniserenproseassas ruoŧa luonddugáhttendoaimmas Sámis, doaivu Baer.
Prinsihpalaččat vuođđojurdaga
- Mii dasto vuosttildit prinsihpalaččat vuođđojurdaga álbmotmehciiguin sáme- ja boazodoalloguovllus muhto seammás mii deattuhit ahte sámeservodagas gávdno ipmárdus ja dohkkeheapmi álbmotmehciide suodjalandihte luonddu ja biologalaš máŋggalágášvuođa.
- Dat čuovvu árbevirolaš sámi jurddašanvuogi luonddu ja birrasa birra, loahpaha Baer.
Oktavuohta
Lars-Anders Baer, 070-316 20 56
- Olbmuin geain lea diehtu luonddu ja seailluhanárvvuid birra dohkkehit álkibu luonddusuodjalusa ja ráddjehusaid eanageavaheamis, čilge Lars-Anders Baer, Sámedikki stivraságadoalli.
Kolonialisttalaš ovdahistorjá
Sámediggi goit vuosttilda garrasit álbmotmehciid ideologalaš ja struktuvrralaš vuođustusa danin go albma soahpamuš ruoŧa luonddusuodjalusa kolonialisttalaš ovdahistorjjás sámeguovllus ii leat vel dahkkojuvvon.
Sámi dimenšuvnna váilo
Go jurddaša dan ahte vuosttaš ruoŧa álbmotmeahcit areálalaččat ásahuvvojedje árbevirolaš sámeguovllus, galggašii gávdnot sápmelaš dimenšuvnna ággagovas, oaivvilda Baer. Sámekultuvrra árbevirolaš máhtut ja vierut fertejit vuhtiiváldojuvvot hálddahusstruktuvrras. Álbmotrievtti ovdáneapmi vuoseha dan guvlui ahte sámit galget oažžut stuorit ovddasvástádusa ja eanet oassálastit eatnamiid hálddašeami árbevirolaš sámeguovlluin.
Álbmotmeahcit eamiálbmotguovlluin
Agenda 21 mii lea dohkkehuvvon Riokonferánssas 1992 cealká čielgasit ahte eamiálbmogat galget beassat eanet oassálastit luonddunávccaid hálddašeamis iežaset árbevirolaš guovlluin. Ruoŧŧa lea searvan prinsihpaide Agenda 21-dokumeanttas. Gaskariikkalaš luonddugáhttenovttastus (IUNC) leat ávžžuhusain máŋgii cealkán man dehálaš lea ahte eamiálbmogiidda dáhkiduvvo oassálasvuođa ja váikkuhanvejolašvuođa e.e. álbmotmehciid hálddašeamis. Australias, Kanadas, Ođđa Zeelánddas ja USA:s gávdnojit álbmotmeahcit eamiálbmotguovlluin gos eamiálbmogat oassálastet hálddašeamis ja muhton báikkiid ollasit ovddasvástidit olles álbmotmeahci.
Máilbmiárbi Laponia
Máilbmiárbi Laponia ja UNESCO govvideapmi ja ágga manin guovlu oaččui máilbmiárbestatusa lea buorre vuolginčuoggá joatkevaš ságastallamis.
- Doaimmat maid Luonddugáhttendoaimmahat, leanastivra Norrbottena leanas ja guoskevaš gielddat ja čearut Laponiaguovllus dal ovttas čađahit sáhttet leahkit álgu eretkoloniserenproseassas ruoŧa luonddugáhttendoaimmas Sámis, doaivu Baer.
Prinsihpalaččat vuođđojurdaga
- Mii dasto vuosttildit prinsihpalaččat vuođđojurdaga álbmotmehciiguin sáme- ja boazodoalloguovllus muhto seammás mii deattuhit ahte sámeservodagas gávdno ipmárdus ja dohkkeheapmi álbmotmehciide suodjalandihte luonddu ja biologalaš máŋggalágášvuođa.
- Dat čuovvu árbevirolaš sámi jurddašanvuogi luonddu ja birrasa birra, loahpaha Baer.
Oktavuohta
Lars-Anders Baer, 070-316 20 56
