Dat mii dán rádjái lea čállojuvvon sámiid birra lea oalle ollu. Eanemusat leat olgguldas govvideamit sámiin nugo Tacitus, Adam av Bremen, Olaus Magnus. Boarráseamos sámi girjjálašvuohta leat jorgaleamit oskku hámis nugo ABC-Book på Lappesko Tungomål mii maiddái lea katekesa (bođii olggos 1619).

Go sámegiella guhká leai njálmmalaš giella, sáhttá dadjat ahte stuora oassi girjjálaš árbbis gávdno luođis. Gávdnojit čállosat Olof Sirmma luđiin Schefferus:Lapponias (1673) gitta dán áigásaš luđiide. Just Qvigstad dokumenterii sámi álbmotmáidnasiid ja muitalusaid Lappiske eventyr og sagn girjjis 81-4, 1927-29).

Johan Turi girji Muitalus sámiid birra, mii bođii olggos 1910, leai vuosttaš girji mas leai sápmi gii muitalii sámiid birra. Sáhttá dadjat ahte dalle álge sámit ieža muitalit iežaset birra. Johan Turis ledje maid iežas sárgon govat girjjis. Matti Aikio, Andreas Larsen ja Pedar Jalvi suoma- ja norggabealde sámis ledje seammaáigasaš olbmot go Johan Turi.

Maŋit čállibuolvvaide gullojit Andreas Labba, Per Idivuoma, Erik Nilsson Mankok , Annok Sarri Nordrå ja Paulus Utsi.

Daid maŋŋel bođii Nils Aslak Walkeapää (Áillohaš) gii 1991 oažžui Davviriikkalaš Ráđi girjjálašvuođa bálkášumi iežas girjjiin Beaivi áhžašan.